بسیاری از مشاهیر معاصر ایران همچون شهید مطهری، دکتر شریعتی، مهدی اخوان ثالث، محمدرضا شفیعی کدکنی و محمدرضا شجریان از بزرگان هنر و ادب خراسان هستند.
جمعیت:
استان خراسان رضوی با وسعتی حدود ۱۲۸ هزار و ۴۲۰ کیلومترمربع معادل ۷.۸ درصد مساحت کل کشوررا در خود جای داده است و متشکل از ۲۸ شهرستان، تعداد ۷۰ بخش، تعداد ۷۲ شهر، تعداد ۱۶۳ دهستان و ۸ هزار و ۸۶۱ آبادی است.
بر اساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۹۰ جمعیت خراسانرضوی ۵ میلیون و ۹۹۴هزار و ۴۰۲ نفر اعلام شد.
بر اساس گزارش مرکز آمار ایران تعداد ۲ میلیون و ۹۹۹ هزار و ۵۲۹ نفر از جمعیت خراسانرضوی را مردان و ۲ میلیون و ۹۹۴ هزارو ۸۷۳ نفر را زنان تشکیل میدهند.
آمار مربوط به جمعیت شهری استان نیز نشان دهنده آن است که ۴ میلیون و ۳۱۱ هزار و ۲۱۰ نفر ساکن نقاط شهری و یک میلیون و ۶۸۲ هزار و ۴۰۵ نفر جمعیت روستایی استان هستند و ۷۸۷ نفر از جمعیت خراسانرضوی نیز وضعیت سکونتی ثابت در مناطق شهری یا روستایی ندارند.
پیشینه تاریخی خراسان
استان پهناور خراسان با ساختار گونا گون و کهن زمین شناسی، اقلیم متنوع و جاذب، موقعیت ویژه جغرافیایی، بی گمان از قدیمی ترین دوران حیات بشری، بستر فعالیت های بشری، بستر فعالیت های معیشتی، بازرگانی و نظامی عمده بوده است.
به دلیل همین موقعیت خاص، کهن ترین، معروف ترین و طولانی ترین راه ارتباطی بین شرق و غرب یعنی جاده تاریخی ابریشم از طریق خراسان شرق را به غرب مرتبط می سازد.
آب و هوا
تنوع جغرافیایی سرزمین خراسان با وجود آب و هوای کویری و گرم در بخش جنوبی و معتدل کوهستانی در شمال استان و به طور پراکنده در مرکز با ارتفاعات قابل توجهی نظیر بینالود و هزار مسجد زمینه ای مناسب برای استقرار بشر از قدیمی ترین ایام و جذب اقوام وطوایف متعدد در دورانهای مختلف بوده است.
این سرزمین عرصه رویش انواع نباتات مناطق سردسیری و گرمسیری از قبیل گندم، برنج، بادام، سیب، انگور و پسته است و مناطقی از آن استعداد پرورش انواع مختلف حیوانات اهلی و وحشی نظیر پلنگ، گرگ، شتر، اسب، آهو، گوسفند و بز را دارد.
جغرافیای طبیعی خراسان
استان وسیع خراسان از شمال و شمال شرق به جمهوری ترکمنستان با مرز مشترک حدود ۷۵۱ کیلومتر، از شرق به جمهوری اسلامی افغانستان با مرز مشترک حدود ۶۱۹ کیلومتر، از غرب به استانهای گلستان، سمنان و اصفهان و از جنوب به استانهای سیستان و بلوچستان، کرمان و یزد محدود است.
گستردگی استان و عواملی مانند وجود رشته کوههای مرتفع و مناطق کویری، دور از دریا و وزش بادهای مختلف موجب گوناگونی آب و هوا در مناطق آن گردیده است.
در بیشتر بررسی های انجام گرفته از جمله مطالعات آمایش خراسان، این سرزمین به سه منطقه آب و هوایی شمال، مرکز و جنوب تقسیم می شود.
شمال خراسان رضوی بطور کلی دارای شرایط آب و هوایی معتدل و سرد کوهستانی است.
این منطقه حاصلخیز ترین و متراکم ترین بخش استان از نظر جمعیت، فعالیت های اقتصادی وامکانات زیر بنایی است که شامل شهرستانهای قوچان، مشهد، چناران و سرخس می شود.
منطقه مرکزی استان شامل شهرستان ها ی سبزوار، اسفراین، نیشابور، تربت حیدریه، کاشمر، تربت جام، تایباد و خواف مساحتی در حدود ۸۵هزار کیلومتر مربع دارد.
این منطقه دارای آب و هوای نیمه صحرایی ملایم بوده و فعالیت اصلی اقتصادی آن کشاورزی است که در دشتهای وسیع دامنه های جنوبی بینالود تا کویر نمک و مناطق کویری مرز افغانستان انجام می شود.
جنوب خراسان نیز دارای آب و هوای خشک و نیمه صحرایی است.
راه های ارتباطی
مشهد به عنوان مرکز خراسان رضوی و به عنوان پایتخت معنوی ایران مهمترین شهر خراسان رضوی است که همه ساله پذیرای ۲۴ میلیون مسافر است.
اگر قصد سفر از تهران به مشهد و زیارت بارگاه ملکوتی ثامن الجج را دارید از تهران باید فاصله ۸۹۷ کیلومتری را طی کنید و البته در این مسیر شهرهای زیبا و تاریخی همچون سمنان، دامغان، شاهرود، سبزوار و نیشابور را پشت سر بگذارید که دیدن این شهر ها و آثار باستانی آنها خالی از لطف نخواهد بود.
فاصله شهر مقدس مشهد تا استان های جنوبی کشور از جمله بندرعباس نیز یک هزار و ۴۰۱ کیلومتر است.
هموطنان حاشیه خلیج فارس و بندر عباسی ها که قصد سفر به مشهد را دارند باید از شهر های سیرجان، کرمان، فردوس، بجستان، فیض اباد و تربت حیدریه عبور کنند.
هموطنان شمالی ایران نیز در صورت قصد سفر به مشهد از مرکز استان مازندران و شهر ساری با عبور از شهر های گرگان، بجنورد، شیروان، قوچان و چناران با پیمودن مسافتی معادل ۶۹۹ کیلومتر می توانند برای زیارت و سیاحت میهمان امام هشتم شوند.
روستاهای گردشگری مشهد
مهمترین جاذبه خراسان رضوی به برکت حضور امام هشتم شیعیان و بارگاه ملکوتی ثامن الحجج در مشهد جاذبه زیارتی است که همه ساله سیل عظیم مشتاقان را به دنبال دارد.
مشهد مقدس به واسطه برخورداری از آب و هوای معتدل دارای مناظر بکر و طبیعی بسیاری از جمله روستاهای گردشگری متعددی است که بسیاری از گردشگران را به سوی خود فرا می خواند.
روستاهای مج، روستای دهسرخ در کیلومتر ۴۵ جاده مشهد- نیشابور و در ۱۷كیلومتری شهر ملك آباد، روستای پاژ زادگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی در پانزده كیلومتری شمال شهر مشهد در تقاطع جاده كارده به كلات نادری، روستای نغندر از توابع شهرطرقبه و در فاصله ۱۰ كیلومتری آن، روستایی ییلاقی جاغرق در ۲۱ کیلومتری شمال غربی مشهد و در فاصله ی ۷ کیلومتری جنوب غربی طرقبه، وستای اندرخ از حومه تبادكان در ۳۲ كیلومتری شمال شرقی مشهد و در مسیر كلات نادری، روستای حصار در مسیر مشهد به طرقبه و بعد از بند گلستان، روستای کنگ در دامنه کوه های بینالود و در قسمت جنوبی این رشته کوه و روستای زشک از توابع شاندیز از جمله مکان های بسیار دینی با چشم انداز های طبیعی است که چشم هر گردشگری را به خود خیره می کند.
مکان های تاریخی مشهد
مجموعه با شکوه حرم مطهر رضوی، شامل صحن، ایوان ها، رواق، موزه غنی و کتابخانه مرکزی آستان قدس از مهمترین مکان های زیارتی و سیاحتی مشهد مقدی به شمار می رود.
آرامگاه محمد تقی خان پسیان نخستین خلبان ایرانی در مجاورت آرامگاه نادرشاه افشار، بنای مصلی مشهد با قدمتی بیش از ۳۵۰ سال در فاصله یك كیلومتری ضلع شرقی میدان پنجراه پائین خیابان معروف به نواب صفوی، فرهنگسرای بهشت متعلق به دوره پهلوی اول، آرامگاه میرزا ابراهیم اوّل بزرگترین واقف سادات رضوی و خانه ملک واقع در خیابان امام خمینی مشهد و مربوط به دوران قاجاریه از جمله بناهای تاریخی این شهر محسوب می شود.
آرامگاه خواجه ربیع در شمال غربی مشهد در انتهای خیابان خواجه ربیع، موزه مردم شناسی و حمام مهدی قلی‌بیک مشهد در کنار مقبره امیر غیاث‌الدین ملکشاه در ضلع غربی حرم مطهر واقع درخیابان اندرزگو، آرامگاه نادر شاه، بنای تاریخی و مذهبی موسوم به گنبد خشتی در یکی از گذرگاهای قدیمی مشهد منشعب از میدان طبرسی به نام چهار سوق نوغان، گنبد هارونیه تنها اثر به جامانده از توس قدیم، مسجد گوهرشاد یكی از بناهای باشكوه و باستانی عهد تیموری، آرامگاه فردوسی در شهر توس در شمال مشهد و کلیسای مسروپ مقدس واقع در میدان دهم دی شهر مشهد از معروف ترین و زیباترین بناهای تاریخی مشهد مقدس هستند.
مکان های تفریحی و تفرجگاه ها
وجود پارک های متعدد آبی، سد چالیدره یکی از دره های فرعی منطقه طرقبه، شهر طرقبه یكی دیگر از گردشگاه ها بزرگ و طبیعی مشهد، باغ وحش و پارک جنگلی وکیل آباد، پارك امت در انتهای سی متری طلاب، پارك میرزا کوچک خان در حاشیه خیابان دانش شرقی، پارک کوهسنگی، پارک ملت مشهد، شهر شاندیز واقع در ۳۸ کیلومتری غرب شهر مشهد و سد یا بند گلستان از جمله مکان ها و تفرجگاه های شهر مشهد است که می تواند برای حضور شما و همسفرانتان خاطراتی خوش را به همراه داشته باشد.
مراکز خرید
مجتمع زیست خاور، مجتمع تجاری الماس شرق، بازار رضا(ع) در ضلع شرقی میدان بیت‌المقدس، مرکز تجاری خیام در محدوده صد متری کمربندی بلوارهای خیام و ابوطالب شمالی، مجموعه تجاری بازار مرکزی در چهارپراه شهدا، مجتمع تجاری پروما واقع در حاشیه میدان جانباز، بازار گوهر شاد واقع در حاشیه بلوار شهید صادقی، برج تجاری آلتون در خیابان دانشگاه، مجتمع تجاری کیان سنتر واقع در تقاطع خیابان جانباز و خیابان شهید فرامرز عباسی و بازار جنت از جمله مراکز عمده خرید و مشهور مشهد مقدس هستند.
سد های دیدنی مشهد
مشهد مقدس با داشتن سد های متعدد در اطراف و حاشیه شهر دارای مناظر بکر و زیبایی است که مشاهده آنها خالی از لطف و خاطره نیست.
سد کارده در فاصله ۴۰ کیلومتری شمال مشهد و منشعبه از جاده کلات، سد چالیدره از دره های فرعی شهر طرقبه، سد طرق در ۱۴ کیلومتری جنوب شرقی مشهد، سد گلستان در ۸ کیلومتری غرب مشهد و دره هفت حوض در دل کوهه ای خلج در اطراف مشهد از جمله مکان هایی است که مناظر ان چشم هر بیننده ای را می نوازد.
بهشت غارنوردان
حاشیه شهر مشهد همچنین دارای غارهای متعدد با مناظر طبیعی است که همه ساله تعداد زیادی از طبیعت گردان و دوستداران محیط زیست را به سمت خود می کشاند.
غاره دره آل مکانی است با دهانه بزرگ و دیدنی و دیوارهای مرتفع و بلند که چشمه ای در مجاورت آن قرار دارد و در ۴۵ کیلومتری شمال شرق مشهد در مسیر راه کلات نادری واقع شده است.
غار بیمار آب نیز از جمله غار های حاشیه شهر مشهد است که در ۶ کیلومتری دهکده «کوشک آباد» از توابع مشهد واقع شده و آب فراوانی در کف آن جریان دارد.
برای دیدن غار مغان نیز که درفاصله ۲۸کیلومتری جنوب غربی مشهد دقرار دارد باید از مشهد انتهای شهرک سیدی از گردنه خلج، کال شلگرد، روستای اردمه و روستای خانرود عبور کرد.
روستای «کارده» در فاصلة ۴۸ کیلومتری شمال مشهد نیز دارای دو غار با نام غار کارده است که غار شرقی موسوم به غار اسكلت و غار غربی موسوم به غار كارده مشهور است.
غار هندل اباد نیز در فاصله ۴۰ کیلومتری شمال غرب مشهد و در منطقه تبادکان قرار دارد و به «اوله» هم شناخته می شود.
دهانه کوچک و مستطیل شکل غار نیز در فاصله ۱۲ کیلومتری شمال غرب روستا رو به جنوب قرار گرفته است و از این روستا باید دو ساعت برای رسیدن به این غار راهپیمایی کرد.
غار مزدوران نیز در دو کیلومتری شرق قریة «مزدوران» شهر مشهد و در ارتفاعات «چاهک» و «شورلق» واقع شده است.
قدمت این غار به هزاره دوم پیش از میلاد می‌رسد و در ۹۵ كیلومتری جاده مشهد – سرخس واقع شده است.
مشهد رکورد دار پذیرایی از گردشگران نوروزی است
معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار خراسان رضوی گفت: مشهد رکورد ۶ میلیون مسافر را از ۲۵ اسفند تا ۱۵ فروردین در کارنامه خود دارد و امسال پیش بینی می کنیم تا ۴ میلیون زایر در ایام نوروز داشته باشیم.
محمدحسن واحدی در گفتگو با مهر با بیان اینکه به منظور پذیرایی از مسافران نوروزی تمهیدات لازم با تشکیل ۱۲ کمیته اندیشیده شده است ادامه داد: به این منظور ۲۴۵ هزار شب اقامت در سطح استان و علاوه بر آن تدابیر لازم برای شرایط بحرانی و اسکان اضطراری در دستور کار قرار دارد.
وی افزود: به منظور ایجاد ایمنی لازم در جاده ها و محور های مواصلاتی نسبت به تجهیز ۲۳ راهدارخانه برای اسکان موقت و اضطراری مسافران در جاده ها مهیا شده و تعداد ۱۱۰ ایستگاه صلواتی در جاده ها فعال می شود.
وی با اشاره به اینکه یک فروند بالگرد در همین راستا به منظور گشت هوایی در نظر گرفته شده است ادامه داد: تعداد ۴۴ پایگاه امداد و نجات در جاده ها در قالب طرح ایمنی و سلامت مسافران در محور های ارتباطی فعالسازی می شود.
وی گفت: اعزام روزانه دو هزار و ۵۰۰ گشت انتظامی و استقرار ۹۰ ایستگاه پلیس در مسیرهای منتهی به مشهد از دیگر برنامه های نوروزی است.
واحدی ادامه داد: همچنین به منظور ارایه خدمات بهداشتی و درمانی تعداد ۱۶۳ پایگاه اورژانس، پنج دستگاه اتوبوس آمبولانس دانشگاه های علوم پزشکی را از جمله خدمات و تمهدیات اندیشیده شده در این راستا عنوان کرد.
وی افزود: به منظوررفاه حال مسافران تعداد سه دستگاه نانوایی سیار در خیابان‌های منتهی به حرم راه‌اندازی می‌شود و پنج تیم بازرسی نظارت بر کار نانوایی‌ها و مکان‌های عرضه میوه طرح نوروز را به عهده دارند.
معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار خراسان رضوی از آماده‌باش کامل یکصد و ۶۳ پایگاه اورژانس خبر داد و افزود: اورژانس هوایی مشهد در تمام طول روز در حالت آماده‌باش است.
وی خاطرنشان کرد: در این ایام ۷۰۰ مبلغ و امام جماعت نیز به کمپ‌های زائر و مساجد بین راهی اعزام می‌شوند.
واحدی از آماده‌سازی ۱۰ مرکز اسکان موقت توسط شهرداری خبر داد و گفت: همچنین ۱۸۴ کانکس اقامتی برای استفاده از زائران در کمپ غدیر آماده شده است.
