گروه بین‌الملل مشرق - تحولات و انتصابات سیاسی و داخلی کودتاگونه در عربستان سعودی به سرعت شکل گرفت تا این تصور را تأیید کند که مرگ عبدالله بن عبدالعزیز پادشاه سابق عربستان دست‌ کم چندین روز مخفی شده است تا هماهنگی‌های لازم برای انجام انتصابات جدید صورت گیرد. 

گرچه سلمان بن عبدالعزیز شاه جدید عربستان توانایی ذهنی و عملی لازم برای اداره امور کشور را در اختیار ندارد، اما محافل سیاسی عربستان سعودی دیگر به این روال عادت کرده و می‌دانند چطور ناتوانی پادشاهان این کشور را مدیریت کنند، ارتقاء مقرن بن عبدالعزیز کوچک‌ترین فرزند مؤسس خاندان سعودی در پلکان قدرت عربستان نیز اقدام قابل پیش‌ بینی بود، چرا که بر اساس فرمول ابداعی پادشاه سابق در راستای دور زدن هیئت بیعت منصب جدید در عربستان ایجاد شده بود که جانشینی ولیعهد بود و مقرن پیشتر با حکمی الزام‌آور در این سمت قرار گرفته بود. 

اما تازه‌ترین موضوع در انتصابات دیروز عربستان سعودی انتخاب محمد بن نایف به‌عنوان جانشین ولیعهد عربستان بود، این اقدام از آن جهت مهم است که در میان نوادگان متعدد عبدالعزیز وی در ردیف انتظار برای رسیدن به پادشاهی قرار گرفته است و می‌تواند در آینده پادشاه این کشور باشد. محمد بن نایف که هم‌زمان پست وزارت کشور عربستان را نیز در اختیار دارد به موجب این حکم در صورتی که کشور از دو سمت پادشاه و ولیعهد به صورت هم‌زمان خالی شود، به عنوان پادشاه با وی بیعت خواهد شد. 

منصب جانشینی ولیعهد که از سوی عبدالله بن عبد العزیز در 27 مارس سال گذشته میلادی ایجاد شد؛ روشی است که پادشاه جدید نیز بر همان اساس پیش رفته تا در صورت بروز حوادث غیرمترقبه به ویژه علت ناتوانی ذهنی و جسمی مقامات ارشد سعودی؛ اختلافات گسترده خاندان پادشاهی علنی نشده و مسائل در پشت پرده محافل سیاسی حل‌ و فصل شود. حکم پادشاه فقید تأکید داشت که شاه آینده نیز در صورت تمایل می‌تواند برای ولیعهد از میان اعضایی که هیئت بیعت تعیین می‌کنند، جانشین انتخاب نماید. به‌ این ‌ترتیب محمد بن نایف پلی برای انتقال حاکمیت آل سعود در عربستان به نسل دوم شد. 

بنا بر بیانیه پادشاهی عربستان در مورد انتصاب محمد بن نایف، تعیین وی بر اساس راهکارهای موجود در نظام عربستان شامل تعیین و پیشنهاد از سوی هیئت بیعت و انتصاب از طریق پادشاه بوده است.  
 
زندگینامه محمد بن نایف  
 
امیر محمد بن نایف بن عبدالعزیز آل‌سعود در 30 آگوست سال 1959 میلادی به دنیا آمد. وی یکی از پسران شاهزاده نایف بن عبدالعزیز آل‌سعود، ولیعهد پیشین این کشور از همسرش «جوهرة بنت عبدالعزیز بن مساعد آل‌سعود» است.

محمد بن نایف تحصیلات مقدماتی خود را در ریاض گذراند و در سال 1981 میلادی در رشته علوم سیاسی از آمریکا فارغ التحصیل شد و پس از آن نیز چندین دوره نظامی پیشرفته در زمینه مبارزه با تروریسم را در داخل و خارج عربستان گذرانده است.

محمد بن نایف مورد علاقه خاص ملک عبدالله بود. تمامی جایگاه ها و پست های مهم دولتی وی مدیون شاه فقید سعودیهاست. محمد بن نایف چندین سال در بخش خصوصی فعالیت می‌کرد تا اینکه «ملک فهد»، پادشاه پیشین در مه سال 1999 وی را به عنوان معاون وزیر کشور در امور امنیتی و با رتبه عالی منصوب کرد. نکته مهم اینکه با بیماری فهد، عبدالله از سال 1995 به صورت غیر رسمی تمامی تصمیم سازی های سعودی را منحصر به خود کرده بود. فهد پس از آن با صدور حکمی وی را به عنوان معاون وزیر کشور در امور امنیتی با رتبه وزیر منصوب کرد. وی در سپتامبر 2008  بنا به دستور ملک عبدالله برای چهار سال دیگر در این سمت ابقا شد.

نوامبر سال گذشته نیز ملک عبدالله طی حکمی شاهزاده محمد بن نایف را به عنوان وزیر جدید کشور عربستان منصوب کرد.
 
محمد بن نایف مهره آمریکا در عربستان

به نظر می‌رسد روابط نزدیک محمد بن نایف با آمریکا و تخصص وی در مهار گروه‌های افراط‌گرایی منطقه‌ای از جمله سازمان تروریستی القاعده و سرکوب آن‌ها در حملات خونین کشور در سال‌های 2003 و 2006 با هماهنگی امنیتی آمریکا دو عامل مهم در ارتقاء جایگاه وی بوده است. 

منابع مطبوعاتی اعلام کنند که این انتخاب مورد استقبال شرکای خارجی به ویژه آمریکا قرار دارد چرا که واشنگتن وی را در بین نوه‌های عبدالعزیز " دوست امین و صادق" خود در اجرای پروژه های آمریکایی در منطقه می داند. محمد بن نایف پس از مرگ پدرش مسئول پرونده روابط سیاسی و امنیتی با یمن بود و با آمریکایی ها هماهنگی اطلاعاتی و امنیتی خاصی در یمن و جزیره العرب داشته است. این موضوع سبب جلب توجه آمریکایی‌ها به وی شد، این توجه تا حدی بود که بندر بن سلطان مرد شماره یک آمریکا در خاندان سعودی قربانی این معامله جدید شد. 

تاثیر بن نایف در پرونده های منطقه ای عربستان

تحلیلگران اعتقاد دارند که حضور بن نایف در صف انتظار پادشاهی به معنای این است که پادشاه جدید عربستان اصالتا یا نیابتا "تأمین امنیت" را در اولویت اصلی خود قرار خواهد داد، به ویژه اینکه خطرات و چالش‌های امنیتی گسترده‌ای در برابر ریاض قرار گرفته که تنها یکی از آن‌ها تهدید مرزها این کشور از طریق گروه تروریستی داعش در عراق است. نابسامانی امنیتی در یمن و قدرت گرفتن جریان شیعه حوثی در این کشور و همچنین ادامه انقلاب مسالمت‌آمیز مردمی در بحرین و شانس پیروزی این انقلاب، بخشی از شاخص‌های خطرناک پیرامونی جغرافیای عربستان سعودی است. 

از آنجا که  تصمیمات کلان در عربستان و سیاست‌های کلی این کشور با توافق سران کشور صورت می‌گیرد، محمد بن نایف پس از این تاثیر ویژه‌ای در ترسیم سیاست خارجه عربستان سعودی خواهد داشت، به ویژه اینکه مورد حمایت مستقیم آمریکا قرار دارد و سابقه کاری خوبی در مدیریت پرونده‌های پیچیده از خود نشان داده است.

محمد بن نایف در عین دشمنی با گروه‌های تروریستی منطقه ارتباطات خوبی با محافظه‌کاران وهابی در عربستان سعودی دارد، به‌ این ‌ترتیب این انتخاب می‌تواند به زنجیره اختلافات میان مقامات سیاسی حاکم بر عربستان و مؤسسه دینی وهابیت پایان دهد. علاوه بر اینکه جایگاه وی به‌عنوان سومین مرد قدرتمند عربستان سعودی مواضع سخت‌گیرانه موجود در داخل کشور را تقویت کرده و تنش‌های اجتماعی موجود در برخی مسائل نظیر حق رأی زنان یا حق رانندگی آن‌ها یا مسایل مربوط به حقوق بشر را به نفع جریان تمامیت‌خواه وهابی فیصله خواهد داد. 

گفته می‌شود محمد بن نایف چندین بار هدف حملات تروریستی القاعده قرار گرفته که مهم ترین آن در 27 آگوست 2009 بوده که در جریان آن یک فرد تروریست با داشتن کمربند انفجاری سعی در نزدیک شدن به وی داشت که البته این عملیات شکست خورد. 

شاهزاده محمد بن نایف در دوره دو ساله مدیریتش بر وزارت کشور شمار زیادی از فعالان سیاسی را بازداشت و زندانی کرد. اتهام برخی از این افراد تنها آن بوده است که با رسانه های خارجی گفتگو کرده‌اند.  مشت آهنین وی انتفاضه مردم عربستان که در مناطق احساء و قطیف آغاز شده بود را سرکوب کرد. 

گزارش‌های سایت ویکی لیکس نشان می‌دهد که سفارت آمریکا در تلگرافی اعلام کرد که بن نایف دشمنی خاصی با ایران دارد، وی در زمینه اتخاذ بهترین راهکارها برای حمایت از زیرساخت‌های اساسی عربستان در صورت بروز جنگ با ایران با مقامات آمریکایی مشورت کرده است.

به‌ این ‌ترتیب می‌توان گفت انتخاب محمد بن نایف به عنوان جانشین ولیعهد عربستان که نمی‌توان دخالت آمریکا در آن را نادیده گرفت، نشان می‌دهد واشنگتن در پشت پرده مذاکرات فریبنده‌ با تهران، سیاست‌های کلان و بلند مدتی بر ضد جمهوری اسلامی ایران در منطقه تدارک دیده است.