به گزارش مشرق به نقل از فارس، چرنوبيل براي دنيا اسم ناشناخته اي نيست.تنها نزديک به 25 سال پيش دنيا با نگراني به صفحه تلويزيون ها خيره شده بود و اخرين اخبار و تحولات مربوط به نشت مواد راديو اکتيو از اين نيروگاه را دنيال مي کرد.
اروپا در وحشتي هسته‌اي فرو رفت و دستگاه ها و تجهيزات سنجش مواد راديو اکيتو درسرتاسر اروپا سطح بالاي تشعشعات هسته اي را ثبت کردند.
ماهواره هاي جاسوسي آمريکا به سرعت آخرين تصاوير راکتور مشتعل را در قلب اوکراين و اتحاد جماهير شوروي را به ايستگاه هاي جاسوسي و از آنجا به تمام دنيا مخابره کردند.
اوضاع به سرعت وخيم شد، به زنان باردار در اوکراين و منطقه بيلوروسي توصيه شد تا بچه هاي خود راسقط کنند و قرص هاي يد دار براي دفع عنصر راديو اکتيو يد 131دربين شهروندان لهستان و روماني توزيع شد.
منطقه اطراف نيروگاه چرنويل نيز به سرعت خالي از سکنه شد و آمار سرطان خون به شدت افزايش پيدا کرد.حادثه چرنوبيل سبب شد تا برنامه هاي توسعه نيروگاههاي اتمي به طور کلي در جهان با مخالفت هاي گروه هاي طرفدار محيط زيست روبه رو شد.
در کنار اين، نزول قيمت جهاني نفت و ساير حامل هاي انرژي سبب شد تا مدت ها روند توسعه نيروگاه هاي اتمي با رکود روبه رو شود.
حالا پس از گذشت ربع قرن از حادثه چرنويل بحران انرژي سبب شده است تا روند ساخت نيروگاه هاي هسته اي رونقي دوباره بگيرد، اما حادثه فوکوشيما و انهدام تاسيسات خنک سازي اين نيروگاه که منجر به نشت مواد راديو اکيتو شد، بار ديگر ترديد هاي جديدي را درباره بهره برداري از نيروگاه هاي هسته اي در ذهن بسياري را فراهم کرد. با اين وجود آيا مي توان با استناد به اين اتفاقات ضرورت نيروگاههاي هسته اي را ناديده گرفت و آن را تعطيل کرد؟ ضمن اينکه مقايسه نيروگاههايي مانند چرنوبيل و فوکوشيما با بوشهر از جهاتي غلط به نظر مي رسد.
*يک آزمايش، يک اشتباه
چرنوبيل يک نيروگاه گرافيتي با درصد غناي پلوتونيم بالا بود که در اکراين و يکي از استان هاي اتحاد جماهير شوروي قرار داشت. اين نيروگاه داراي چهار راکتور فعال با قدرت يک هزار مگاوات بود که در زمره راکتورهاي با حرارت بالا يا به اصطلاح VHTR بود که از ميله هاي از جنس کربن براي جلوگيري از تند تر شدن فعاليت هاي هسته اي استفاده مي کنند.
اين راکتورها به دليل دماي بالا بازده مناسبي در حدود 50 درصد دارند و اما به دليل غناي بالاي شکافت هسته اي در مقايسه با ساير راکتورها خطرات بيشتري دارد.
اتفاقي که در نيروگاه اتمي چرنوبيل رخ داد، خطايي بود که کارکنان اين نيروگاه در هنگام کاهش قدرت راکتور شماره 4 دچار يک خطاي استراتژيک شدند.
اين آزمون بخشي از يک آزمايش گسترده تر براي آزمون روش جديدي درباره خنک کردن راکتورها بود که در سال هاي گذشته ودر آزمايش هاي قبلي نيز آزموده شده بود.اما اين بار قصه چيز ديگري بود.
فاجعه چرنوبيل زماني آغاز شد که در ساعت 12 شب نيمه آوريل نيروگاه چرنوبيل دستور کاهش ميزان قدرت رآکتور براي تست را دريافت نمود و نيروگاه شروع به کاهش قدرت رآکتور شماره چهار تا يي درصد نمود.
*توان راکتور کاهش پيدا مي کند
زماني که تمامي امکانها و اقدامات براي اجراي تست فراهم شده بود. تا يک ساعت مانده به ظهر روز 25 آوريل نيروگاه و رآکتور با تمامي قدرت و بدون هيچ مشکلي در حال کار بود در اين زمان دستور براي کاهش قدرت رآکتور و آماده سازي زميه تست صادر گرديد و اين دستور به صورت آهسته انجام شد.در ساعت 1:05 دقيقه نيروگاه به ميزان 50 درصد قدرت ماکسيمم خود رسيد که در اين زمان بخار براي يکي از دو توربين کفايت مي کرد و يکي از توربين ها به طور کامل از مدار خارج شد.
تست به قدم بعدي خود نزديک شد ولازم بود ميزان قدرت نيروگاه تا 30 درصد نيروي ماکسيمم کاهش پيدا کند ولي در اين ساعت روز نيروي الکتريکي براي تامين الکتريسيته شهر کيف مورد نياز بود به همين جهت تست براي شب يعني 9 ساعت ديگر موکول گرديد.
در 11:10 شب 25 آوريل 1986نيروگاه چرنوبيل دستور کاهش ميزان قدرت رآکتور را دريافت نمود و
نيروگاه شروع به کاهش قدرت رآکتور شماره چهار تا 30 درصد نمود
در اين زمان بود که کنترلر رآکتور به اشتباه و بر اثر عدم تنظيم کردن ميله هاي جذب نوترون نيروي راکتور را تا يک درصد کاهش داد.
*اشتباهات پياپي
در اين حالت رآکتور تقريبا به حالت خاموش در آمد و براي ادامه تست آمادگي لازم را نداشت. زيرا به دليل کاهش سريع قدرت در رآکتور، ماده ثانويه اي به نام زنون ايجاد شده بود که براي از بين رفتن اين ماده مي بايست حداقل 3 شبانه روز انتظار کشيد .
اما آنچه مهم است دراينجا مهم است اين است که اين گاز جذب کننده بسيار عالي نوترون مي باشد و وجود آن در منطقه فعال رآکتور باعث افت شديد قدرت در راکتورمي گردد. در اين لحظه رآکتوربه دليل گاز زنون داراي قدرتي بسيار کمتر از آنچه که براي تست لازم بود را دارا شد.
همچنين در رآکتور مقدار زيادي آب وجود داشت که آب نيز همانند زنون داراي خاصيت جذب نوترون مي باشد و بر اين اساس رآکتور بيش از پيش افت قدرت پيدا کرد. در اينجا بود که پرسنل دومين اشتباه خود را انجام دادند و تقريبا تمامي ميله هاي کنترل را از داخل رآکتوربيرون کشيدند
در اينجا بود که پرسنل دومين اشتباه خود را انجام دادند و تقريبا تمامي ميله‌هاي کنترل را از داخل رآکتوربيرون کشيدند.
اين همانند زماني است که اتومبيلي را در آن واحد هم گاز داد و هم ترمز گرفت.در اين زمان و با وجود نبود ميله‌هاي کنترل کننده قدرت در داخل منطقه فعال نيروي رآکتور به ي درصد افزايش پيدا کرد و اولين انفجار در راکتور داخلي نيروگاه روي داد.
ميله هاي سوخت يکي پس از ديگري در داخل قلب نيروگاه درهم شکستند و عملا امکان مهار راکتور ازبين رفت و سيستم خنک کننده راکتور نيز از کار افتاد و به سرعت آب موجود در نيروگاه بخار شد و در زير فضاي راکتور جمع شد.
آخرين نتايج بررسي ها نشان مي داد که ظرفيت خروجي نيرگاه تا بيش از 10 ميزان معمول افزايش يافت.
در ي:يي صبح يک انفجار اوليه پوشش يييي تني بالاي رآکتور را بلند و راه را براي خروج مقدار زيادي بخار آب داغ هموار کرد. و اين مقدمه‌اي بود بر انفجار دوم ناشي ازهيدروژن ، که ممکن است حاصل ترکيب بخار آب لوله‌هاي پاره شده و زيرکونيم و يا حتي گرافيت موجود هسته رآکتور بوده باشد.
انفجار دوم سقف رآکتور را پاره کرد و يي درصد از تأسيسات هسته رآکتور را از بين برد. گرافيت سوزان و مواد داغ هسته که در اثر انفجار بيرون ريخته بود، باعث ايجاد حدود يي آتش سوزي جديد شد، واين شامل سقف قير اندود و قابل اشتعال واحد ي نيز مي‌شد که مجاور واحد ي واقع شده بود.
همه چيز در حال از بين رفتن و بزرگترين فاجعه اتمي قرن در حال آغاز شدن بود.
*چرنوبيل راکتور بدون دفاع
با از بين رفتن حفاظ بالايي راکتور مهلک ترين مواد راديو اکتيو در فضاي آزاد پخش شد. بالاترين ميزان مواد راديو اکيتو در نزديکي هسته راکتور به بيست هزار رونگنتن رسيد.
تعدادي از خدمه نيروگاه که مشغول خاموش کردن آتش راکتور وپمپاژ آب به داخل راکتور بودند و جند روز بعد بر اثر تشعشعات نيروگاه چرنويبل کشته شدند.
بسياري از شهرک هاي اطراف نيروگاه به سرعت براي جلوگيري از گسترش راديو اکتيو تخليه شدند.جمعيتي که مجبور به تخليه محوطه اطراف نيروگاه شدند به ده ها هزار نفر مي رسيد.
با اين حال به سرعت اقدامات حفاظتي براي جلوگيري از نشت بيشتر مواد راديو اکتيو آغاز شد و مواد حفاظتي به وسيله بالگردهاي MI-6 به درون راکتور فرو ريخته و يک ديوار حفاظتي براي جلوگيري از گسترش مواد راديو اکتيو به دو نيروگاه ساخته شد.
هم اکنون نيز با وجود گذشت ده ها سال از اين واقعه هم چنان بسياري از اين مناطق غير قابل سکونت است. در کنار اين يک برنامه بين المللي چند جانبه مشغول پاکسازي اطراف اين نيروگاه و مطالعه در مورد آثار احتمالي راديو اکتيو بر مردم اطراف اين نيروگاه است.
قرار است تا در آينده نزديک نيز يک حفاظ بزرگ در اطراف اين نيروگاه ساخته شود تا امکان تخريب کامل اين نيروگاه فراهم شود.در نهايت سال 2065 به عنوان پايان برنامه پاکسازي در اطراف اين نيروگاه ذکر شده است.
* تفاوت نيروگاه چرنوبيل با نيروگاه بوشهر
سوال اصلي در اين بين اين است که آيا نيروگاه اتمي بوشهر ممکن است، فاجعه اي همانند نيروگاه چرنوبيل را تجربه کند. نکته اصلي اين جا است که نيروگاه اتمي بوشهر يک راکتور آب سبک است.
تفاوت اصلي نيروگاه هسته اي بوشهر با نيروگاه چرنوبيل غناي پايين مواد قابل شکافت در اين نيروگاه است. غناي مواد راديو اکتيو در اين نيروگاه تنها در حد 3.5 درصد است که امکان کنترل بهتر چرخه هاي راديو اکتيو را فراهم کند.
اين درحالي است که سوخت موجود در راکتور هسته اي داراي غناي بالايي بود که البته خاصيت ذاتي راکتورهاي اين چنيني محسوب مي شود.
فاجعه چرنوبيل سبب شده است که دستورالعمل هاي مرتبط با فعاليت نيروگاه هاي هسته اي ارتقاء قابل ملاحظه اي پيدا کند و رعايت اين استانداردها نيز به دقت از سوي آژانس بين المللي انرژي هسته اي کنترل مي شود.
در کنار اين نيروگاه هسته اي بوشهر تفاوت عمده ديگري با راکتور چرنوبيل دارد و آن هم حفاظ اتمي نيروگاه اتمي بوشهر است.در حقيقت احتمال وقوع حادثه اي همچون حادثه چرنويل در بوشهر اندک است چرا که نيروگاه چرنويل داراي پوشش سيماني حفاظتي نبود.
در صورت ناتواني سازه حفاظتي به هنگام بروز حادثه در کنترل آن مي توان با احتمال بالا يقين کرد که مواد راديواکتيو به صورت مختصري از ساختمان محافظتي به خارج نفوذ کند ولي در هر صورت امکان خروج کامل مواد راديواکتيو از اين ساختمان وجودداشته باشد مگر اين که کل گنبد محافظتي در هم فرو ريزد.
نگاهي کوتاه به ساختار گنبد محافظ بتوني بوشهر نشان مي دهد که فرو ريختن اين گنبد نياز به وارد آمدن انرژي شديدي دارد که حتي برخورد يک هواپيماي جت در حال سقوط مشابه حوادث يازدهم سپتامبر نمي تواند آن را ايجاد کند.
ساختمان گنبدي شکل اين نيروگاه که از بتون مسلح ساخته شده است، به طرز قابل ملاحظه اي توانايي تحمل ضربات شديدتري را نسبت به سايرساختمان ها را دارد.
قطر اين گنبد در نيروگاه اتمي به بيش از 50 سانتيمتر مي رسد.گرچه احتمالات دور از ذهن همچون برخورد شهاب سنگ از آسمان، زلزله ده ريشتري و حمله با سلاح هسته اي را به نيروگاه اتمي را در نظر نگيريم.
