خبر راه اندازي موتور جستجوگر ملي با نام "ياحق" که قرار است به رقيبي جدي براي ياهو و گوگل براي استفاده کاربران ايراني تبديل شود بي شک يکي از مهمترين اخبار فناوري اطلاعات ايران در سال 89 بود که بازتابهاي گسترده اي از سوي فعالان اين حوزه با خود به همراه داشت.
به گزارش مشرق به نقل از مهر، اواخر مرداد ماه 89 رضا تقي پور وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات از راه اندازي موتور جستجوگر ملي خبر داد و با بيان اينکه بسياري از کشورها داراي موتور جستجوگر بومي هستند، اعلام کرد که ايران براي جوابگويي به نيازهاي داخلي در نظر دارد موتور جستجوگر ملي راه اندازي کند که در برنامه پنجم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي کشور نيز اين طرح پيش بيني شده است.

وي هدف اصلي از ايجاد موتور جستجوگر ملي را علاوه بر توليد محتوا، انتشار اطلاعات بدون سانسور عنوان و تاکيد کرد که موتورهاي جستجويي که امروزه در جهان استفاده مي شود عملا به بنگاه هاي اقتصادي تبديل شده اند که منافع اقتصادي خود را دنبال مي کنند و از سوي ديگراطلاعات به هيچ عنوان در داخل اين موتورهاي جستجو امن نيست.
تقي پور با اعتقاد بر اينکه کشور ايران نياز به موتور جستجوي بومي دارد تا در وهله اول اطلاعات توليد شده در کشور به خوبي و بدون سانسور و بدون گرايش مالي در دنيا منتشر شود خاطرنشان کرد: هدف ديگر از ايجاد موتور جستجوي ملي رقابت با کشورهاي دارنده موتورهاي جستجو است که در عمل بسياري از منابع داخلي را اصلا در رتبه بندي هاي خود محسوب نکرده و يا با اغراض مشخص به عنوان نتايج جستجو منتشر مي کنند.

جستجوگري با نام "ياحق " و کاربردهاي آن
به علت افزايش باورنکردني اطلاعات در وب، تقريبا همه کاربران به استفاده از موتورهاي جستجو براي جستجوي اطلاعات در شبکه جهاني وب نياز دارند که اين جستجوگرها نتايج حاصل از اين جستجو را از ميان صفحات ذخيره شده به صورت فهرست وار شامل صفحات وب، تصاوير، اطلاعات و ساير انواع فايل‌ها در معرض ديد کاربر قرار مي دهد.
از اوايل سال 1993 با افزايش ميزان اطلاعات موجود در اينترنت، نياز به ابزاري براي جستجو در اين اطلاعات و يافتن محتواي مورد نظر احساس شد که اولين موتور جستجويي که راه اندازي شد، Aliweb نام داشت که به صورت بسيار ساده به کاربران اين امکان را مي‌داد که محل فايل‌هاي اصلي سايت‌هايشان را براي جستجوي ديگر کاربران در اين سايت وارد کنند. اما ظهور گوگل در سال 1998 که امروز به پربيننده ترين سايت در جهان تبديل شده است را مي توان سرآغازي براي استفاده از موتورهاي جستجوگر در جهان اعلام کرد و به همين دليل است که نام موتور جستجو با نام گوگل مترادف شده است.
بعد از گوگل که هم اکنون حدود 85 درصد سهم بازار موتورهاي جستجو را در اختيار دارد ياهو، بايدو، بينگ و غيره نيز در ليست جستجوگرهاي معروف و مطرح جهان جاي دارند . با اين حال قرار است موتور جستجوگري در ايران راه اندازي شود که از نياز کاربران ايراني براي استفاده از اين موتورهاي جستجوي خارجي بکاهد و نيازهاي کاربران را به صورت بومي پاسخ دهد.
پروژه موتور جستجوگر ملي که با نام "ياحق" شناخته مي شود - اگرچه نام آن هنوز نهايي نشده است - از دو جهت مورد اهميت و توجه قرار گرفته است ؛ اول آنکه تمامي پروژه هايي که پسوند "ملي " را با خود به همراه دارند به نوعي مورد توجه عموم قرار مي گيرند و پروژه هاي داراي اين پسوند در حوزه ارتباطات که بسيار نيز بکار برده مي شود حساسيت خاصي را براي کاربران به همراه داشته است. دوم آنکه قرار است اين موتور جستجوگر با غول هاي جستجويي چون گوگل و ياهو البته براي مصارف داخلي به رقابت بپردازد که تصميم فعلي براي نامگذاري "ياحق" به جاي "ياهو" سندي بر اين ادعا است و از اين حيث اين پروژه مورد توجه بيشتري قرار گرفته است.

جزئياتي از موتور جستجوگر ملي
بعد از اظهارات وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات در مورد راه اندازي موتور جستجوي ملي، ‌هادي ملک پرست، مديرکل تحقيق و توسعه شرکت فناوري اطلاعات ايران در شهريورماه 89 در مورد آغاز فاز مطالعاتي پروژه موتور جستجوگر ملي به نام "ياحق" و اهداف مدنظر مسئولان در اين پروژه در گفتگويي با مهر توضيحات شفافي ارائه کرد.
با اعلام اين اظهارات اين سوال براي بسياري از کارشناسان و کاربران پيش آمد که با وجود سايت‌هاي جهاني و قدرتمندي مثل گوگل و ياهو، چه نيازي به موتور جستجوي ملي وجود دارد که ملک پرست مواردي همچون تسهيل در ارائه خدمات سريع دستگاه‌هاي دولتي و اجرايي به مردم، کاهش هزينه‌ها و عدم انتقال اطلاعات کاربران به خارج از کشور و دسترسي سريع تر اطلاعات را در حداقل زمان ممکن براي کاربران ايراني نسبت به ديگر موتورهاي جستجو را به عنوان اهداف اين پروژه و نياز به اجراي آن در کشور نام برد.
مديرکل تحقيق و توسعه شرکت فناوري اطلاعات با بيان اينکه پروژه موتور جستجوگر ملي روي شبکه اينترانت کشوري که از آن تحت عنوان شبکه ملي اينترنت نيز ياد مي شود پياده سازي خواهد شد ادامه داد: دسترسي به سايتهاي جستجوي گوگل و ياهو و امثال آن تنها از طريق اينترنت ممکن است اما براي دسترسي به موتور جستجوگر ملي بايد به اينترانت کشوري متصل شد که هزينه اي به مراتب کمتر از دسترسي به اينترنت دارد.
وي گفت: معمولا ديگر کشورها نيز موتور جستجوگر کشوري دارند اما منطبق بر موتورهاي جستجوگر گوگل و ياهو است و مواردي از آن را با توجه به نياز خود تغيير داده و به کاربر ارائه مي دهند. همچنين يکي ديگر از ويژگي هاي مهم موتور جستجوگر ملي بحث امنيتي آن است که اطلاعات کاربران براي جستجوي موضوعات به خارج از کشور منتقل نخواهد شد.
معاون وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات نيز در تشريح آخرين وضعيت موتور جستجوگر ملي مدل کسب و کار اين پروژه ملي را استفاده بر بستر اينترنت پاک دانست و به مهر گفت: موتور جستجوگر ملي با توجه به خط و زبان فارسي در فضاي سايبر، جستجوهاي مورد علاقه مردم را انجام مي دهد.

کشورهايي که موتور جستجوي بومي دارند
موتور جستجوگر همانطور که وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات نيز اعلام کرد تنها مختص کشور ما نبوده و اين اولين بار نيست که يک موتور جستجوي بومي ‌در کشوري راه اندازي مي‌شود چرا که پيش از اين نيز در کشورهايي مانند چين، فيليپين، استراليا، کره جنوبي، ژاپن، هند، ايسلند، امارات متحده عربي، مجارستان، اسلووني ، روسيه، پرتغال، آنگولا، موزامبيک، سوييس، نروژ، سوئد، جمهوري چک و کانادا نيز موتور جستجوهاي بومي‌ راه اندازي شده اند.
کارشناسان معتقدند که شايد تفاوت بزرگ ميان موتورهاي جستجو ديگر کشورها ‌با شکل ايراني آن به دولتي بودن آن برمي گردد چرا که "ياحق" بدون شک يک پروژه دولتي خواهد بود که وزارت ارتباطات و سازمان فناوري اطلاعات متولي آن هستند در حاليکه موتورهاي جستجوي بومي در ديگر کشورها اغلب پروژه‌هايي خصوصي بوده اند. همچنين در برخي از اين سايت‌ها از همکاري موتورهاي جستجوگر بزرگ مانند گوگل و ياهو نيز استفاده شده، در حاليکه ياحق قرار است يک پروژه کاملا مستقل باشد.
هم اکنون موتورهاي جستجوي فارسي با نام پارسيک، ريسمون، جس جو، قطره و امروز در ميان کاربران ايران مورد استفاده قرار مي گيرند.

"ياحق" پاسخگوي نياز کاربران خواهد بود؟
در حال حاضر گفته شده که موتور جستجوي ملي قرار است در اينترانت کشوري و با هدف ارائه راحت تر خدمات دستگاه اجرايي و دولتي راه اندازي شود که قطعا پاسخگوي تمامي ‌نيازهاي کاربران فارسي زبان نخواهد بود. در واقع بخشي از نيازهاي کاربران که مرتبط با دستگاه‌هاي مختلف در کشور مي‌شود با اين موتور جستجو پاسخ داده خواهد شد و با اين تعريف، اين موتور جستجو کارکردي مشابه آنچه در کشورهاي ديگر گفته شد نخواهد داشت. ولي اگر اين موتور جستجو با افزايش سطح فعاليت خود بتواند پاسخگوي طيف وسيع تري از نيازهاي کاربران باشد و در ميدان رقابت با غول‌هايي مانند گوگل و ياهو قرار گيرد، مي‌تواند با امتيازاتي چون هزينه دسترسي کمتر، توجه ويژه به نيازهاي کاربر فارسي زبان و… به يک طرح موفق تبديل شود.
کارشناسان معتقدند که براي موفقيت اين پروژه مسئولان بايد يک موتور جستجو با محدوده جهاني و تمرکز بيشتر بر روي ايران را پشتيباني و ايجاد کنند که مطالب آن هم به صورت قانونمند و نه سليقه اي و حتي هوشمند پالايش شود. همچنين ايجاد تصوير دوگانه نزد افکار عمومي و کارشناسان، امر موجهي نيست و بهتر است در اين باره اطلاع‌رساني کافي از سوي دستگاه‌هاي مسئول صورت گيرد چرا که براي مثال دبير شورايعالي اطلاع رساني نيز از تحقق موتور جستجوي ملي از سوي اين نهاد خبر داده که به گفته منتقدان پيش‌دستي شورايعالي اطلاع‌رساني در اعلام و راه‌اندازي اين سرويس‌ها مي‌تواند نشان‌دهنده رقابت با وزارت ارتباطات و وجود موازي کاري ميان اين دو دستگاه حاکميتي باشد که به طور قطع به ضرر منافع ملي خواهد بود.