* آقای ذوعلم! نخستین نکته‌ای که درباره حکم اخیر رهبری در دور جدید شورای عالی انقلاب فرهنگی به ذهن شما می‌رسد، چیست؟

-پیام رهبری به نوعی مؤید دغدغه‌ها و مطالعات متراکمی است که درسال‌های اخیر نخبگان عرصه فرهنگ و کسانی که در زمینه فرهنگی دارای دیدگاه و نظر هستند، مطرح می‌کردند و متأسفانه شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره آنها خیلی حساسیتی نشان نمی‌داد، در واقع این پیام رهبری یک پاسخ مثبتی درمورد نقدهایی که نسبت به شورای عالی انقلاب فرهنگی وجود داشته و همین نقدها در این پیام به نحو بسیار عمیقی مطرح شده است.

بنابراین این پیام مجموعه‌ای از مطالبات جامعه درمورد مسائل سیاست‌گذاری فرهنگی را یک جا به شورا یادآوری کرده است هفت موردی که دراین پیام مطرح شده که البته دو مورد ابتدایی آن درباره بحث خود شورا و فرآیندها و سازوکارهایی که درباره مدیریت شورا باید به وجود بیاید تا این شورا را کارآمد بکند، است.

*بنابراین در این راستا به تحول و بازنگری اساسی نیاز داریم؟

-بله دقیقاً زمانی که رهبری درباره تشکیل منظم و به موقع جلسات شورای عالی تأکید می‌کنند یا حضور فعال با مطالعه اعضا را مدنظر قرار می‌دهند بدین معناست که در حال حاضر شورای عالی از این جهات دارای آسیب‌های مهمی است، من هم تأکید می‌کنم که نتیجه این پیام باید یک نوع تحول و بازنگری اساسی در سازوکارهای مدیریتی شورا باشد و خود شورای عالی انقلاب فرهنگی این بحث را به نحوی مطرح کند و از اندیشه‌ها و پیشنهادات نخبگان فرهنگی و دستگاه‌ها و صاحب‌نظران استفاده بکند.

اگر چه اعضای شورای عالی تعداد معدود و محدودی هستند که طبعاً بیش از این یک شورا کشش ندارد، ولی این بدین معنا نیست که کسانی که درباره سیاست‌های فرهنگی صاحب نظر هستند، همین تعداد محدود هستند مراکز دانشگاهی و حوزوی و پژوهشی ما و حتی نخبگان و کارشناسان دستگاه‌های فرهنگی ما باید در فرآیند تصمیم سازی‌ها مشارکت بیشتری داشته باشند.

اینکه شورای عالی هر دو هفته یک بار جلسه‌ای داشته باشد که آن هم غالباً به مباحث روزمره و اجرایی اختصاص یابد، به هیچ وجه کافی نیست شاید تشکیل یک هیئت رییسه فعال برای شورای عالی نه تنها مرکب از رؤسای سه قوه باشد بلکه دو یا سه نفر اعضای فعال دیگر به انتخاب اعضای شورا هم داشته باشد ، که این هیئت رئیسه چند نفره بتواند مدیریتی در جهت بهره برداری بیشتر در زمینه ظرفیت شورا باشد.

لزوم تحول اساسی در روش و فرآیند مدیریتی شورای عالی انقلاب فرهنگی

*به نظر شما آیا با برپایی جلسات یکی ـ دو جلسه‌ای شورای عالی می‌توان تصمیمات عملیاتی در راستای فعالیت‌های فرهنگی کشور گرفت؟

-خیر بحث تحول در نظام آموزشی یا نوسازی نظام دانشگاهی، تحول در آموزش و پرورش ، پیگیری نقشه مهندسی فرهنگی کشور و نقشه جامع علمی کشور کارهای بسیار وقت گیر است که در یکی ـ دو جلسه رسمی شورا نمی‌توان بدان پرداخت. بنابراین تأکید من در این است که روش و فرآیند مدیریتی شورای عالی یک تحول اساسی نیازمند است و دراین زمینه همه اعضای شورای عالی باید وقت بگذارند و احساس مسولیت کنند شاید نیاز به روش‌ها و سازوکارهای نو و بدیع است که این ظرفیت را به فعلیت تبدیل کند تا انشاءالله ما شاهد تحقق مباحثی که رهبری مطرح کردند، باشیم.

*شما اخیراً نشستی در زمینه هویت انقلابی برگزار کردید و در این نشست مباحثی در راستای طرح کلیدواژه هویت انقلاب بیان داشتید، آیا این کلیدواژه و ایجاد گفتمان انقلابی قرابتی با مباحث مطرح شده رهبری در زمینه جوان مؤمن انقلابی دارد؟

-بله، کلیدواژه جوان مؤمن انقلابی با هویت انقلابی مورد تأکید ما قرابت دارد تعبیر هواداران فرهنگ انقلابی و اسلامی مهم است این می‌تواند مورد سؤال قرار گیرد که ویژگی‌های فرهنگ انقلابی چیست؟ در حقیقت آن بحثی که ما در نشست علمی‌مان داشتیم پاسخی به این پرسش‌ها هم هست زیرا هویت و فرهنگ انقلابی و ویژگی‌های جامعه انقلابی کاملاً به هم نزدیک‌اند اگر ما دراین نشست که شاید سیزده مورد عناصر هویت انقلابی خود را مطرح کردیم و گفتیم که در بعد انقلابی هویت ملی ما این ویژگی‌ها خود را نشان می‌دهد این بحث در واقع مطرح میشود و می‌تواند برخی زمینه‌های نظری برای تحقق پیام مقام معظم رهبری را پشتیبانی بکند و اگر کارهای عمیق تر پژوهشی را دبیرخانه شورا دنبال کند قطعا پژوهشگاه می‌تواند دراین راستا به آن‌ها کمک کند.

مؤلفه‌های هویت انقلابی

بحث توحید محوری (توحید ناب انقلابی)،‌ ولایت محوری،‌ اجتهاد عملی، استقلال طلبی، مردم محوری (خدمت به مردم)،‌ مجاهدت در راه احقاق حق مظلومان (استکبار ستیزی)، آزاد اندیشی،پیشرفت گرایی، ساده زیستی، عقلانیت انقلابی و ... در این مؤلفه‌ها وجود دارد.

در نشست هویت انقلابی نیز مطرح کردم که هویت امری عینی نه ذهنی و نتیجه فرآیندهای اجتماعی است مؤلفه‌های اصلی هویت جوان انقلابی هم همین ایرانی بودن، اسلامی و انقلابی بودن است. اینها همه ناظر بر نقشه راه و هویتی ما است. البته بحث هویت جوان انقلابی هم باید ببینیم که می‌خواهیم کلی یا جزئی بدان بپردازیم. هویت جوان انقلابی یعنی دارا بودن مؤلفه‌های اسلامی و دینی در برابر اسلام مناسکی و ظاهری است. جوان انقلابی هویتی بجز اسلام و انقلاب ندارد.

در هویت یک جوان انقلابی صدور انقلاب اسلامی و جهانی اندیشی مطرح است، بنده هم تلاش کردم با یک رویکرد ترکیبی نه تلفیقی یا تجمیعی به این حوزه بپردازم باید بتوانیم این مؤلفه‌های هویتی انقلابی را تبیین کنیم. یک نکته مهم این است که هویت امری مقطعی نیست حتی گفتمان انقلاب هم مقطعی نیست بنابراین نمی‌توانیم مؤلفه‌های آن را مقطعی تعریف کنیم چرا که قابل ارتقا و یا حتی قابل انحطاط است زمانی که انقلاب ما به جهش و رشد رسیده گفتمان هویتی آن هم رشد می‌کند.

جوان انقلابی، مؤلفه‌های اسلامی،‌انقلابی و ملی را دارا است

تفاوت جامعه اسلامی ایرانی ما با جوامع دیگر هویت انقلابی جوانان ما را مشخص می‌کند البته این با هویت ملی متفاوت می‌شود چرا که مؤلفه‌های اسلامی، انقلابی و ملی را نیز دارا است. در نهایت برای ترسیم هویت جوان انقلابی باید هویت انقلابی را براساس عناصر سیزده‌گانه ترسیم کنیم هیچ یک از این مؤلفه‌ها هم قابل حذف نیست و هیچ یک نیز در عرض دیگری قرار ندارد.

تلقی ما این است که واقعاً تحقق راهبردهای کلانی که رهبری در این حکم مطرح کردند بدون برخورداری از یک پشتوانه قوی پژوهشی و تولید ادبیات پژوهشی نمی‌تواند به یک گفتمان تبدیل شود و همانطور که خودشان هم گفتند این بحث‌ها فقط بخشنامه و ابلاغیه و آیین نامه نیست بلکه باید اینها به گفتمان تبدیل شود و دغدغه اصحاب فرهنگ دراین راستا شکل بگیرد.

درک ماهیت فرهنگ انقلابی حائز اهمیت است

*یک نکته مهم این است که گاهاً مطرح می‌شود ما دستگاه‌های فرهنگی زیادی داریم و هر کدام از اینها یک فرآیندی را برای تصمیم سازی و تصمیم گیری برعهده دارند دیگر چه نیازی به شورای عالی انقلاب فرهنگی است؟ در واقع همان چیزی که فلسفه وجودی شورای عالی را مطرح می‌کند.

- این چهار موردی که به عنوان رسالت شورای عالی انقلاب فرهنگی رهبری مطرح کردند خیلی مهم است در درجه اول فهم ماهیت انقلاب اسلامی مطرح است. متأسفانه هنوز بسیاری به درک ماهیت فرهنگ انقلاب دست نیافتند یعنی انقلاب اسلامی را دارای ماهیت سیاسی تلقی می‌کنند و این ظلم به انقلاب اسلامی است اینکه ما در برنامه‌ریزی‌های آموزشی‌مان رشته مطالعات انقلاب اسلامی ذیل مطالعات علوم سیاسی قرار بدهیم یک اشکال است این اشکال را شاید ما یکی ـ دو سال است که در پژوهشگاه مطرح کرده‌ایم چرا که ماهیت انقلاب اسلامی یک ماهیت فرهنگی است و فهم این ماهیت فرهنگی برای جامعه ما اولین وظیفه شورای عالی انقلاب فرهنگی است و بعد تبیین و سپس تثبیت این ماهیت است تا خدایی ناکرده دچار انحراف در فهم و تبیین نشویم.

بحث چهارم هم انفاذ ماهیت فرهنگی انقلاب اسلامی است، یعنی اینکه ماهیت انقلاب در لایه‌های مختلف بتواند نفوذ کند و شورای عالی انقلاب فرهنگی نه فقط در عرصه فرهنگی جامعه بلکه عرصه سیاسی و اقتصادی جامعه و نظام آموزشی و تقویتی و حقوقی و قضایی ، تربیتی ـ خانوادگی و همه لایه‌ها و سطوحی که جامعه را شکل می‌دهند بتواند این ماهیت انقلاب را تسری بدهد و آنجا مصادیقش مشخص شود.

این چهار مرحله فهم، تبیین،‌ تثبیت و انفاذ، چهار مرحله وجودی شورای عالی انقلاب فرهنگی است که خود به خود این مراحل برای اینکه به تکامل برسد و عمق پیدا کند ما نیاز داریم به بازآرایی مداوم جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی و پایش پیشرفت‌های فرهنگی کشور که در پیام حضرت آقا بر آن تاکید می‌شود، بنابراین اگر واقعاً اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی به ویژه اعضای حقیقی به این پیام و عمق آن و رسالت‌ و بار سنگینی که بر دوششان قرار می‌گیرد توجه کنند و اهتمام بورزند ما می‌توانیم شاهد یک تحول فرهنگی در جامعه باشیم و در حقیت این پیام یک نوع اتمام حجت هم با شورای عالی انقلاب فرهنگی و در قبال آینده جامعه ما است.

شورای عالی انقلاب فرهنگی با جایگاهی که رهبری برایش ترسیم کرده و انتظارات بلندی که در معرض جامعه قرار داده است هیچ عذر و بهانه‌ای برای کاستی و قصور و عدم پیگیری این زمینه‌ها نخواهد داشت امیدواریم این دوستان موفق شوند با این مفاهیم را کامل پیاده کنند.