گروه بین‌الملل مشرق - رخدادهای بسیارمهمی که از شامگاه روز ۲۶ مرداد با محوریت جنبش انصارالله در کشور یمن آغاز شد بار دیگر و پس از برخاستن موج بیداری اسلامی در سال 2011 و بیش از آن مقطع، نگاه ها را به سوی خود جلب کرد. یمن، کشوری در منطقه غرب آسیا و شمال آفریقا که به جهات مختلف جایگاه منحصر به فردی دارد، آنچنان مورد توجه قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای قرار گرفته که پیش از هر تحلیلی در باره حوادث این روزهایش باید به ریشه های اهمیت و جایگاه یمن بپردازیم.

در همین راستا، گروه بین‌الملل مشرق، تصمیم دارد در سلسله یادداشت‌هایی به قلم "روح‌الله نجابت" کارشناس مسائل یمن، به بررسی و ریشه‌یابی شکل‌گیری این اهمیت و جایگاه در گذشته، حال و آینده بپردازد. بخش نخست این سلسله‌یادداشت‌ها را در ادامه می‌خوانیم:


مختصات فرهنگی، جغرافیایی، امنیتی و اقتصادی یمن آنچنان پیچیده و چند بعدی است که کنار هم قرار دادن ابعاد مختلف آنها نتیجه ای جز فهم اهمیت یمن در معادلات منطقه ای و فرا منطقه ای ندارد. آنچه امروز در یمن اتفاق می افتد به دلایل مختلف از جمله همین جایگاه ویژه اش، نقطه آغازین تحولات دیگری در آینده خواهد بود،هر چند که میان طرف های سیاسی نیز توافقنامه امضا شد به نظر می رسد یمن آبستن تحولات گسترده تری در آینده خواهد بود.

سعی بر آن است تا در چند نوشته موجز و مفید به ابعاد مختلف جایگاه یمن و طبعا دلایلی که باعث شده این خطه از شبه جزیره عربستان مورد توجه ویژه قرار گیرد، پرداخته شود.

آنچه به یمن موقعیتی ممتاز بخشیده ، تؤامان شدن ویژگی هایی است که اگر هر کشوری به تنهایی هر کدام از آنها را داشت، می توانست موقعیتی استثنایی در معادلات منطقه ایفا کند. حال آنکه در مورد یمن هر کدام از این ویژگی ها به تنهایی و در عین حال در ترکیب با دیگر مؤلفه‌ها همراه با هم‌افزایی بسیار تأثیر خود را می گذارند.

اهمیت جغرافیایی یمن در معادلات منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای

یمن موقعیت جغرافیایی منحصر به فرد و بسیار چشمگیری دارد که آن‌را از نظر استراتژیک پراهمیت ساخته، با نگاهی به نقشه می توان به سادگی نسبت آبراه باب المندب، خلیج فارس، دریای سرخ و اقیانوس هند و همچنین شبه جزيره عربستان،غرب آسیا، شمال آفریقا و شاخ آفریقا را فهمید.

یمن که حتی پس از موافقتنامه 1990، اجتماعی از چند قبیله بوده، حاصلخیزترین خطه شبه‌جزیره عربستان به شمار می‌آید و با ساحلیِ به طول دو هزار و 400 کیلومتر، دروازه طبیعیِ جنوبی و جنوب غربی شبه‌جزیره و کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس است.

همچنین توجه به تسلط یمن بر خلیج عدن و آّبراه باب المندب که نقطه اتصال اقیانوس هند با دریای سرخ است ، بیانگر اهمیت فوق العاده این کشور در جغرافیای سیاسی و اقتصادی منطقه است.

در مثلث طلایی سه تنگه راهبردی هرمز، مالاگا و باب المندب، بالغ بر دو سوم حمل و نقل دریایی جهان و به تعبیری اقتصاد جهان جریان دارد. بخصوص اینکه این تنگه‌ها قسمتی از مسیر تجارت انرژی جهانی را تشکیل می‌دهند. باب المندب، آبراهی است که یمن به واسطه جزیره پریم (یا میون) می تواند به سادگی آن را ببندد یکی از رئوس این مثلث طلایی است.
 

این تنگه یکی از راه های عبور برای کشتی هایی است که از طریق کانال سوئز به اروپا رفت و آمد می کنند.

هم‌مرزی با عربستان در مرزهای شمالی، کشوری که منابع غنی نفتی دارد و به واسطه حرمین شریفین در آن سرزمین تأثیرگذاری جدی بر دنیای اسلام دارد در کنار همسایگی دریایی با سومالی -که چند سالی است بحث دزدان دریایی، نامش را بر سر زبان ها آورده- مقوله ای نیست که به سادگی بتوان از کنار آن عبور کرد.