گروه اجتماعی مشرق – این روزها دیگر همه با مهمان ناخوانده تهرانی ها آشنا شده اند، مگس سفیدی که به بهمراه ریزگردها با هر دم پایتخت نشینان وارد ریه آنها شده و یا با مانورهای دسته جمعی، رهگذران را کلافه می کنند. اين حشره سفيد رنگ آفت محصولات زراعي و گياهان تزئيني است و در اصطلاح مگس سفيد به آنها گفته مي‌شود، دليل افزايش اين حشره در مرکز شهر تهران و اينکه چرا وارد اين منطقه شده‌اند هنوز مشخص نيست.
مگس سفید یا سفیدبالک، حشراتی در خانواده سفیدبالکان هستند که بیش از ۱۵۵۰ گونه از این خانواده توصیف شده است. اندازه سفیدبالک‌ها کوچک و سطح بدن و بال‌های آنها به وسیله پودر سفید رنگی پوشیده شده است. در ظاهر این حشرات همانندی زیادی به یک پروانه کوچک دارند، اما در مقیاس کوچکتر، حشرات کامل این خانواده فعال بوده و می‌توانند آزادانه به اطراف پرواز کنند و عموماً در زیر برگ گیاهان و در حال تغذیه از شیره گیاهان مشاهده می‌شوند.
این حشرات همانند شته‌ها تولید مقادیر زیادی عسلک می کنند که این عسلک در گیاهان باعث جذب گرد و خاک و مخصوصاً رشد قارچ‌های گَندروی می گردد. این عامل سبب کاهش مشتری محصولات گیاهان زینتی و گیاهان گلخانه ای در بازار می شود.
سفیدبالک ها همانند شته ها از توانایی بسیار بالایی در تولید مثل برخوردارند و جمعیت خود را در مدت زمان کوتاهی بسیار افزایش می‌دهند. افزايش جمعيت اين حشره خطري براي انسان نداشته و فقط به گياهان و خوراک انسان آسيب مي زند. چنانچه اين آفت روي محصولات کشاورزي يا گياهان تزئيني بنشيند نوعي بيماري توليد مي کند که باعث خشکيد‌گي گياه مي شود.
مسئولان محیط زیست تهران نیز با آنکه از بی خطر بودن این حشرات برای انسان خبر داده اند ولی از شهروندان خواسته اند تا مراقب باشند مگس های سفید در چشم و دهان آنها نرود!
حمله شهرداری با آب و صابون به ارتش آفت ها
با وجود ادعای مسئولان بر بی خطر بودن این آفت، شهرداری تهران اقدام به مبارزه مکانیکی با آنها کرده و مختاری، رئیس سازمان یارکها و فضای سبز شهرداری تهران این روش را بهترین راه مقابله دانسته است.
مختاری با اشاره به اینکه با شناسایی رد مگس‌های سفید متوجه شدیم که بیشتر آنها در جنوب غربی تهران مشاهده شده است، خاطرنشان کرد: مگس‌های سفیدی که در برخی مناطق شهر تهران مشاهده شده با مبارزه مکانیکی که بهترین روش است کنترل کرده‌ایم. در مبارزه شیمیایی از سموم استفاده می‌شود که محیط زیست را آلوده می‌‌کند اما در مبارزه مکانیکی شیوه آب‌شویی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
وی در تشریح این روش مکانیکی گفت: آب‌شویی به صورت مستمر با توجه به وجود آلودگی هوا در حال انجام است و برنامه‌ریزی کرده‌ایم که درختان کدام خیابان‌‌ها از 12 شب تا 5 صبح آب‌شویی شوند و اگر این آفت جایی مشاهده شود از صابون استفاده می‌شود.
وی گفت: آب‌شویی‌های مستمر با استفاده از صابون حشره‌کش به نام تجاری "پالیزین" که قابل حل در آب است و با فشار زیاد از ساعت 12 شب به بعد مورد استفاده قرار می‌گیرد که مسلماً بهترین روش برای از بین بردن حشرات است البته آب‌شویی باید به نحوی صورت گیرد که زیر برگ‌ها را کاملا پوشش دهد.
مختاری تصریح کرد: استفاده از این صابون ضمن اینکه حشره را از بین می‌برد باعث لغزنده شدن سطح برگ و در نهایت افتادن حشرات از روی برگ می‌شوند. با توجه به ابلاغیه صورت گرفته به مناطق، شیوه مورد نظر در حال انجام است.
وی که هفته گذشته از موفقیت آمیز بودن این روش خبر داده بود در گفتگویی با تسنیم مدعی شد که " دیگر مگس‌ها در سطح شهر نیستند"؛ ولی با گذشت یک هفته هنوز شاهد حضور کلافه کننده این حشرات در مناطق مرکزی شهر هستیم.
استفاده طبیعت از شکارگرها برای مهار مگس های سفید
نتیجه ندادن روش های به کار گرفته شده در مقابل این پدیده جدید پایتخت، ما را بر آن داشت تا به دنبال آشنایی با روش های طبیعت برای مهار این آفت برویم .
بر اساس نمونه برداري هاي انجام شده طي سال هاي 1378 تا 1382 از مناطق مختلف استان هاي مازندران و گلستان در رابطه با شناسايي بندپايان شکارگر مگس سفید، 64 گونه شکارگر به عنوان دشمنان طبيعي سفيد بالک ها شناسايي شدند و توسط متخصصين صاحب نظر مورد تاييد قرار گرفتند.
در پژوهشی که در مجله علوم کشاورزی و منابع طبیعی منتشر شد علاوه بر شناسايي شکارگرهاي سفيد بالک ها، ميزان تغذيه هر يک از آنها نيز روي مراحل مختلف زيستي سفيد بالک پنبه در شرايط آزمايشگاه بررسي شد. نتايج آزمايش هاي تغذيه اي نشان داد که از ميان گروه هاي مختلف شکارگران، بالتوري سبز ، کفشدوزک هفت نقطه ای. ، مگس و سن به ترتيب داراي بيشترين کارآيي در تغذيه از مراحل مختلف زيستي سفيد بالک پنبه بودند.
بالتوری سبز
بالتوري سبز داري توان شكارگري بالايي در تغذيه از ساير حشرات مي باشد. به همين دليل از اين حشره در كنترل آفات گياهي در قالب برنامه هاي كنترل بيولوژيك و مديريت تلفيقي آفات ( IPM) استفاده مي شود.
اين حشره مفيد به دليل خصوصيات خاص و منحصر به فرد خود به عنوان يكي از عوامل بسيار موثر و كارا در برنامه هاي مديريتي آفات محصولات مختلف به كار مي رود و هم اكنون در سطح تجاري در اغلب كشورهاي پيشرفته جهان پرورش داده شده و رها سازي مي شود.
کفشدوزک هفت نقطه ای
در برنامه‌‌هاي مبارزه بيولوژيک با آفت ها مي‌توان ازگونه‌هاي مختلف کفشدوزک‌ها و به‌ويژه کفشدوزک هفت‌نقطه‌اي نيز استفاده کرد اين گروه از حشرات به دلايل ذيل از اهميت برخوردار بوده و توانايي کنترل جمعيت شته‌ها و انواع مختلف آفت ها را در فواصل زماني اندکي دارند:
— سرعت نشو و نماي زياد مراحل مختلف رشدي
— توانايي ايجاد چندين نسل پي‌درپي در سال
— تغذيه توأم حشرات بالغ و لاروها از شته‌ها و آفت ها
— سازگاري سريع با شرايط متفاوت جغرافيايي و اقليمي
افراد اين‌گونه در مرحله لاروي و بلوغ عموماً شکارگر آفات محصولات کشاورزي هستند و بيش‌تر از شته‌هايي که روي سرشاخه‌ها و برگ گياهان مختلف فعاليت مي‌کنند، تغذيه مي‌نمايند در مواردي نيز تخم‌ها و لاروهاي جوان برخي از پروانه‌ها و ساير آفات نيز مورد تغذيه اين حشرات قرار مي‌گيرند. در شرايط مطلوب به طور متوسط روزانه از 24 پوره شته باقلا تغذيه مي‌کند و يک لارو کفشدوزک هفت نقطه‌اي در طول دوره رشد و نمو خود به طور متوسط از هزار شته و حشره بالغ آن از9 هزار شته تغذيه مي‌کند.
مگس
پنج گونه مگس شکارگر به عنوان دشمنان طبیعی بالک ها شناسایی شده است. مجموع میانگین تغذیه ای مگس های شکارگر از مراحل مختلف زیستی سفید بالک ها نشان میدهد مگس های شکارگر A.formosus بیشترین راندمان را در کنترل سفید بالک ها دارا است.
از طرف دیگر با توجه به این که در بین پنج گونه مگس شکارگر، فقط دو گونه A.formosus و D.manihoti دارای قدرت تغذیه از تخم های سفید بالک ها می باشند، بنابر این ، نقش دو گونه مگس مزبور در کاهش تراکم جمعیت سفید بالک ها بیش از سایر گونه ها حایز اهمیت است.
سن های شکارگر
21 گونه از سن های شکارگر به عنوان دشمنان طبیعی سفید بالک ها شناسیایی شده اند که در بین این 21 گونه O.albidipennis دارای قدرت شکارگری بیشتری در مقایسه با سایر گونه ها در جهت تغذیه از پوره های سنین اول و دوم برخوردار است.
در رابطه با میانگین قدرت تغذیه ای سن های شکارگر از تمام مراحل نابالغ زیستی سفید بالک ها به جز تخم، بررسی ها نشان داده که چهار گونه از سن ها از کارایی شکارگری بیشتری در مقایسه با سایر سن ها بخوردارند. با توجه به این که از جنبه کنترل بیولوژیک ، عواملی که مراحل زیستی اولیه آفات (تخم یا سنین لاروی یا پورگی) را از بین می برند، نقش موثرتر و کارآمدتری در کاهش خسارت ایجاد شده توسط آفات ایفاء می نمایند، در نتیجه سن O.albidipennis برخلاف 4 گونه سن مذکور ، به دلیل فعالیت تغذیه ای بسیار مطلوب از پوره های سنین اول و دوم سفید بالک ها می تواند به عنوان عامل کارامد در کنترل سفید بالک ها و نیز کاهش خسارت آنها محسوب گردد.
مگس سفید یا سفیدبالک، حشراتی در خانواده سفیدبالکان هستند که بیش از ۱۵۵۰ گونه از این خانواده توصیف شده است. اندازه سفیدبالک‌ها کوچک و سطح بدن و بال‌های آنها به وسیله پودر سفید رنگی پوشیده شده است. در ظاهر این حشرات همانندی زیادی به یک پروانه کوچک دارند، اما در مقیاس کوچکتر، حشرات کامل این خانواده فعال بوده و می‌توانند آزادانه به اطراف پرواز کنند و عموماً در زیر برگ گیاهان و در حال تغذیه از شیره گیاهان مشاهده می‌شوند.
این حشرات همانند شته‌ها تولید مقادیر زیادی عسلک می کنند که این عسلک در گیاهان باعث جذب گرد و خاک و مخصوصاً رشد قارچ‌های گَندروی می گردد. این عامل سبب کاهش مشتری محصولات گیاهان زینتی و گیاهان گلخانه ای در بازار می شود.
سفیدبالک ها همانند شته ها از توانایی بسیار بالایی در تولید مثل برخوردارند و جمعیت خود را در مدت زمان کوتاهی بسیار افزایش می‌دهند. افزايش جمعيت اين حشره خطري براي انسان نداشته و فقط به گياهان و خوراک انسان آسيب مي زند. چنانچه اين آفت روي محصولات کشاورزي يا گياهان تزئيني بنشيند نوعي بيماري توليد مي کند که باعث خشکيد‌گي گياه مي شود.
مسئولان محیط زیست تهران نیز با آنکه از بی خطر بودن این حشرات برای انسان خبر داده اند ولی از شهروندان خواسته اند تا مراقب باشند مگس های سفید در چشم و دهان آنها نرود!
حمله شهرداری با آب و صابون به ارتش آفت ها
با وجود ادعای مسئولان بر بی خطر بودن این آفت، شهرداری تهران اقدام به مبارزه مکانیکی با آنها کرده و مختاری، رئیس سازمان یارکها و فضای سبز شهرداری تهران این روش را بهترین راه مقابله دانسته است.مختاری با اشاره به اینکه با شناسایی رد مگس‌های سفید متوجه شدیم که بیشتر آنها در جنوب غربی تهران مشاهده شده است، خاطرنشان کرد: مگس‌های سفیدی که در برخی مناطق شهر تهران مشاهده شده با مبارزه مکانیکی که بهترین روش است کنترل کرده‌ایم. در مبارزه شیمیایی از سموم استفاده می‌شود که محیط زیست را آلوده می‌‌کند اما در مبارزه مکانیکی شیوه آب‌شویی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
وی در تشریح این روش مکانیکی گفت: آب‌شویی به صورت مستمر با توجه به وجود آلودگی هوا در حال انجام است و برنامه‌ریزی کرده‌ایم که درختان کدام خیابان‌‌ها از 12 شب تا 5 صبح آب‌شویی شوند و اگر این آفت جایی مشاهده شود از صابون استفاده می‌شود.
وی گفت: آب‌شویی‌های مستمر با استفاده از صابون حشره‌کش به نام تجاری "پالیزین" که قابل حل در آب است و با فشار زیاد از ساعت 12 شب به بعد مورد استفاده قرار می‌گیرد که مسلماً بهترین روش برای از بین بردن حشرات است البته آب‌شویی باید به نحوی صورت گیرد که زیر برگ‌ها را کاملا پوشش دهد.
مختاری تصریح کرد: استفاده از این صابون ضمن اینکه حشره را از بین می‌برد باعث لغزنده شدن سطح برگ و در نهایت افتادن حشرات از روی برگ می‌شوند. با توجه به ابلاغیه صورت گرفته به مناطق، شیوه مورد نظر در حال انجام است.
وی که هفته گذشته از موفقیت آمیز بودن این روش خبر داده بود در گفتگویی با تسنیم مدعی شد که " دیگر مگس‌ها در سطح شهر نیستند"؛ ولی با گذشت یک هفته هنوز شاهد حضور کلافه کننده این حشرات در مناطق مرکزی شهر هستیم.
استفاده طبیعت از شکارگرها برای مهار مگس های سفید
نتیجه ندادن روش های به کار گرفته شده در مقابل این پدیده جدید پایتخت، ما را بر آن داشت تا به دنبال آشنایی با روش های طبیعت برای مهار این آفت برویم .
بر اساس نمونه برداري هاي انجام شده طي سال هاي 1378 تا 1382 از مناطق مختلف استان هاي مازندران و گلستان در رابطه با شناسايي بندپايان شکارگر مگس سفید، 64 گونه شکارگر به عنوان دشمنان طبيعي سفيد بالک ها شناسايي شدند و توسط متخصصين صاحب نظر مورد تاييد قرار گرفتند.
در پژوهشی که در مجله علوم کشاورزی و منابع طبیعی منتشر شد علاوه بر شناسايي شکارگرهاي سفيد بالک ها، ميزان تغذيه هر يک از آنها نيز روي مراحل مختلف زيستي سفيد بالک پنبه در شرايط آزمايشگاه بررسي شد. نتايج آزمايش هاي تغذيه اي نشان داد که از ميان گروه هاي مختلف شکارگران، بالتوري سبز ، کفشدوزک هفت نقطه ای. ، مگس و سن به ترتيب داراي بيشترين کارآيي در تغذيه از مراحل مختلف زيستي سفيد بالک پنبه بودند.
بالتوری سبز
بالتوري سبز داري توان شكارگري بالايي در تغذيه از ساير حشرات مي باشد. به همين دليل از اين حشره در كنترل آفات گياهي در قالب برنامه هاي كنترل بيولوژيك و مديريت تلفيقي آفات ( IPM) استفاده مي شود.
اين حشره مفيد به دليل خصوصيات خاص و منحصر به فرد خود به عنوان يكي از عوامل بسيار موثر و كارا در برنامه هاي مديريتي آفات محصولات مختلف به كار مي رود و هم اكنون در سطح تجاري در اغلب كشورهاي پيشرفته جهان پرورش داده شده و رها سازي مي شود.
کفشدوزک هفت نقطه ای
در برنامه‌‌هاي مبارزه بيولوژيک با آفت ها مي‌توان ازگونه‌هاي مختلف کفشدوزک‌ها و به‌ويژه کفشدوزک هفت‌نقطه‌اي نيز استفاده کرد اين گروه از حشرات به دلايل ذيل از اهميت برخوردار بوده و توانايي کنترل جمعيت شته‌ها و انواع مختلف آفت ها را در فواصل زماني اندکي دارند:
— سرعت نشو و نماي زياد مراحل مختلف رشدي
— توانايي ايجاد چندين نسل پي‌درپي در سال
— تغذيه توأم حشرات بالغ و لاروها از شته‌ها و آفت ها
— سازگاري سريع با شرايط متفاوت جغرافيايي و اقليمي
افراد اين‌گونه در مرحله لاروي و بلوغ عموماً شکارگر آفات محصولات کشاورزي هستند و بيش‌تر از شته‌هايي که روي سرشاخه‌ها و برگ گياهان مختلف فعاليت مي‌کنند، تغذيه مي‌نمايند در مواردي نيز تخم‌ها و لاروهاي جوان برخي از پروانه‌ها و ساير آفات نيز مورد تغذيه اين حشرات قرار مي‌گيرند. در شرايط مطلوب به طور متوسط روزانه از 24 پوره شته باقلا تغذيه مي‌کند و يک لارو کفشدوزک هفت نقطه‌اي در طول دوره رشد و نمو خود به طور متوسط از هزار شته و حشره بالغ آن از9 هزار شته تغذيه مي‌کند.
مگس
پنج گونه مگس شکارگر به عنوان دشمنان طبیعی بالک ها شناسایی شده است. مجموع میانگین تغذیه ای مگس های شکارگر از مراحل مختلف زیستی سفید بالک ها نشان میدهد مگس های شکارگر A.formosus بیشترین راندمان را در کنترل سفید بالک ها دارا است.
از طرف دیگر با توجه به این که در بین پنج گونه مگس شکارگر، فقط دو گونه A.formosus و D.manihoti دارای قدرت تغذیه از تخم های سفید بالک ها می باشند، بنابر این ، نقش دو گونه مگس مزبور در کاهش تراکم جمعیت سفید بالک ها بیش از سایر گونه ها حایز اهمیت است.
سن های شکارگر
21 گونه از سن های شکارگر به عنوان دشمنان طبیعی سفید بالک ها شناسیایی شده اند که در بین این 21 گونه O.albidipennis دارای قدرت شکارگری بیشتری در مقایسه با سایر گونه ها در جهت تغذیه از پوره های سنین اول و دوم برخوردار است.
در رابطه با میانگین قدرت تغذیه ای سن های شکارگر از تمام مراحل نابالغ زیستی سفید بالک ها به جز تخم، بررسی ها نشان داده که چهار گونه از سن ها از کارایی شکارگری بیشتری در مقایسه با سایر سن ها بخوردارند. با توجه به این که از جنبه کنترل بیولوژیک ، عواملی که مراحل زیستی اولیه آفات (تخم یا سنین لاروی یا پورگی) را از بین می برند، نقش موثرتر و کارآمدتری در کاهش خسارت ایجاد شده توسط آفات ایفاء می نمایند، در نتیجه سن O.albidipennis برخلاف 4 گونه سن مذکور ، به دلیل فعالیت تغذیه ای بسیار مطلوب از پوره های سنین اول و دوم سفید بالک ها می تواند به عنوان عامل کارامد در کنترل سفید بالک ها و نیز کاهش خسارت آنها محسوب گردد.
