کد خبر 315030
تاریخ انتشار: ۱۳ خرداد ۱۳۹۳ - ۱۵:۳۸

در سال ۲۰۰۷ رسانه‌هایی که روس ها برای کسب اخبار از آن استفاده می‌کردند عبارت بود از: تلویزیون ملی حدود ۹۰ درصد، نشریات ملی حدود ۳۰ درصد، رادیوی ملی، نشریات محلی و تلویزیون‌های محلی حدود ۲۵ درصد، اینترنت حدود ۱۰ درصد، و ماهواره کمتر از ۵ درصد.

گروه جنگ نرم مشرق- پایگاه موسسه ایراس، به نقل دکتر مهدی سنایی، سفیر ایران در روسیه آورده است:

شاخص کلیدی نظام رسانه‌ای روسیه نقش اصلی تلویزیون در مقایسه با دیگر رسانه های ارتباط جمعی است. تا پایان سال ۱۹۹۵ میلادی، 98/8 درصد خانواده‌های روسی به تلویزیون دسترسی داشتند. در سال ۲۰۰۷ رسانه‌هایی که روس ها برای کسب اخبار از آن استفاده می‌کردند عبارت بود از: تلویزیون ملی حدود ۹۰ درصد، نشریات ملی حدود ۳۰ درصد، رادیوی ملی، نشریات محلی و تلویزیون‌های محلی حدود ۲۵ درصد، اینترنت حدود ۱۰ درصد، و ماهواره کمتر از ۵ درصد.

ترکیب دولت و کانال‌های تلویزیون خصوصی، جایگاه نه چندان قوی روزنامه‌ها (که البته شامل جایگاه قوی روزنامه‌های محلی در مقایسه با ملی است)، تکثر روزنامه‌ها در سطوح ملی و منطقه‌ای، جایگاه قوی نشریات،پسترش فضای مجازی و استفاده از اینترنت و سطح پایین درآمدهای تبلیغاتی روزنامه ها و نشریات از دیگر شاخص‌های نظام رسانه‌ای روسیه محسوب می شود. "وی جی تی آر کی هلدینگ"؛ شرکت رادیو و تلویزیون دولتی روسیه است که در سال ۱۹۹۰ تاسیس شد و در سال ۱۹۹۸ در شکل فعلی آن تجمیع شد. این گروه سه کانال ملی تلویزیون یعنی روسیه ۱، روسیه ۲ و روسیه K، کانال جوانان و بی‌بی‌گون و ۸۹ شبکه تلویزیونی و ایستگاه رادیوی منطقه‌ای را اداره می‌کند.

در دوره پساشوروی شمار کانال‌های ملی، منطقه‌ای و خارجی و نیز محتوای برنامه‌ها در مقایسه با دوره شوروی عوض شد. تلویزیون در دوره شوروی وقت زیادی از برنامه‌ها را به فرهنگ، امور روزمره، اقتصاد و مباحثه اختصاص می‌داد، ولی اکنون این جایگاه به برنامه‌های سرگرمی و مجموعه‌های تلویزیونی اختصاص یافته. نکته دیگر آن است که در دوره شوروی بخش بزرگی از برنامه‌های خارجی تلویزیون از کشورهای سوسیالیست و اروپای شرقی وارد می‌شد، اما امروزه (همانند بسیاری دیگر از نقاط جهان) بخش عمده‌ای از برنامه‌های خارجی متعلق به ایالات متحده آمریکا و بریتانیا هستند. مثلا تقریبا ۵۰ درصد فیلم‌هایی که در اواخر دهه ۱۹۹۰ و اوایل دهه ۲۰۰۰ در شبکه‌های تلویزیونی روسیه به نمایش درآمد، روسی و یا متعلق به دوره شوروی بود و بیش از یک سوم (حدود ۳۳ درصد) آنها نیز آمریکایی بود. 

مهم‌ترین شبکه‌های تلویزیونی دولتی روسیه عبارتند از:

۱- «کانال ۱» بزرگ‌ ترین شبکه تلویزیونی دولتی که بیشتر مناطق روسیه را پوشش می‌ دهد و معمولا محبوب‌ ترین کانال تلویزیونی در روسیه است.

۲- «راسیا» شبکه تلویزیونی بزرگ دولتی که برای بیشتر روسیه برنامه پخش می‌کند و اغلب دومین شبکه محبوب در روسیه است. سرویس بین‌الملل این شبکه «آر تی آر پلانتا» نام دارد.

۳- «راشا تودی» شبکه خبری انگلیسی‌ زبان دولتی که از طریق ماهواره برای آمریکا و سایر کشورها برنامه پخش می‌کند.

۴- «وستی تی وی» شبکه خبری ۲۴ ساعته دولتی که در سال ۲۰۰۶ توسط شرکت دولتی پخش رادیو و تلویزیون روسیه (VGTRK) تاسیس شد و شبکه «راسیا» را نیز تحت مالکیت دارد.

۵- «کولتورا» شبکه تلویزیونی دولتی با جهت‌گیری پخش برنامه‌های فرهنگی و آموزشی.

از دهه ۲۰۰۰ میلادی استفاده از تلویزیونهای کابلی در روسیه باب شد و در سالهای اخیر رشد زیادی کرد. در دهه ۲۰۱۰ اپراتورها شبکه‌های خود را به DVB-C ارتقا دادند و خدمات جدیدی مثل VOD را اضافه کردند. ضمن اینکه در روسیه تلویزیونهای خصوصی نیز می‌توانند فعالیت کنند.

برخی از مهم‌ترین تلویزیونهای خصوصی روسیه عبارتند از:

۱- «ان تی وی» شبکه تلویزیونی تحت مالکیت گازپروم که معمولا سومین کانال محبوب در روسیه است. سرویس بین‌المللی این شبکه «ان تی وی میر» نام دارد.

۲- «رن تی وی» شبکه تلویزیونی متعلق به گروه «نشنال مدیا».

۳- «اس تی اس» شبکه سرگرمی به مالکیت «گروه مدرن تایمز» سوئد و «گروه آلفای» روسیه.

۴- «تی ان تی» شبکه سرگرمی به مالکیت گازپروم.

۵- «کانال ۵» شبکه تلویزیونی سن پترزبورگ.

سایر رسانه‌ها

در دوره شوروی رادیو نقش مهمی در جامعه داشت و هنوز هم بسیاری از افراد؛ مخصوصا افراد مسن‌ تر از آن در زندگی روزانه استفاده می‌کنند. اما محبوبیت تلویزیون را ندارد. اگرچه ۷۵ درصد روسها مرتب به رادیو گوش می‌دهند و مثلا «اکو ماسکوی» (رادیویی تحت مالکیت گازپروم) شنوندگان زیادی در مسکو دارد، ولی خارج از مسکو تنها یک درصد روسها به آن گوش می‌دهند. شهروندان روسیه بیشتر اطلاعات سیاسی خود را از تلویزیون می‌گیرند. در سالهای بعد از فروپاشی شوروی بسیاری از رادیوهای روسیه خصوصی شده‌اند. اما «رادیو روسیه» به عنوان یکی گسترده‌ترین شبکه‌ها، «صدای روسیه» و «رادیو مایاک» همچنان دولتی هستند. بیشتر کانال‌های رادیویی جدید بر مبنای پخش موسیقی هستند.

مهم‌ترین شبکه‌های رادیویی دولتی روسیه عبارتند از:

۱- «رادیو مایاک» رادیوی دولتی با محوریت اخبار و پخش موسیقی

۲- «رادیو روسیه» رادیوی دولتی؛ بخشی از شرکت رسانه‌ای دولتی VGTRK

۳- «صدای روسیه» رادیوی دولتی که به پخش اخبار و اطلاعات فرهنگی به زبان انگلیسی و سایر زبانها می‌پردازد.

خبرگزاری های روسیه

خبرگزاریهای روسیه مانند روزنامه‌های این کشور سابقه طولانی دارند. «ایتارتاس» خبرگزاری اصلی دولت است که در سال ۱۹۰۴ تاسیس شد. دومین خبرگزاری مهم دولتی روسیه «ریانووستی» است. این خبرگزاری از سال ۱۹۹۱ تحت این عنوان ایجاد شد و از دسامبر ۲۰۱۳ نیز با فرمان پوتین با سرویس بین‌المللی رادیو «صدای روسیه» ادغام شد و «خبرگزاری بین‌المللی راشا تودی» را تشکیل دادند. به غیر از این دو، خبرگزاری اینترفاکس نیز یکی از خبرگزاریهای مهم روسیه است که تحت مالکیت خصوصی قرار دارد.

روسیه از نظر تعداد عناوین روزنامه‌ها و نشریات در سطح بالایی قرار دارد. اما همین تعداد عنوان از نظر تیراژ در سطح بسیار پایینی قرار دارند. با فروپاشی شوروی و کم شدن کمکهای دولتی به مطبوعات از سال ۱۹۹۲ قیمت نشریات به شدت بالا رفت و در مقابل، تیراژهای چند میلیونی روزنامه‌ها و هفته‌نامه‌ها کاسته شد. روزنامه‌های دولتی مانند راسیسکایا گازتا و راسیسکیه وستی توانستند تا حدودی خود را سرپا نگه دارند. اما بیشتر روزنامه‌های پر طرفدار به حالت سر در گم و با آینده‌ای مبهم باقی ماندند و بین سالهای ۱۹۹۰ تا ۱۹۹۸ تیراژ آنها از ۳۸ میلیون به ۵/۷ میلیون سقوط کرد. بیش از هر چیز کاهش تیراژ روزنامه‌های مرکزی باعث این افت شدید شد. چون ساکنان شهرستان‌ها کمتر به رویدادهای مرکز علاقه نشان می‌دادند و مسائل محلی برایشان اهمیت بیشتری داشت. یکی از ویژگی‌های مهم نشریات و روزنامه‌های روسیه محلی بودن آنهاست و این به فواصل جغرافیایی زیاد و پراکندگی جمعیت در روسیه بستگی دارد.

مهم‌ترین روزنامه‌ها و نشریات روسیه

در میان نشریات روسیه بسیاری از آنها که از زمان شوروی ماندند، ناچار برای ادامه حیات تغییر محتوا دادند. بسیاری از نشریات ادبی و سیاسی- فرهنگی دوره شوروی مثل «نووی میر»، «اکتیابر» و «ایناسترانایا لیتراتورا» - اگرچه با تیراژ زیر ۱۰۰۰۰ نسخه ـ در کتابخانه‌ها باقی ماندند. نشریاتی مثل «نووایه ورمیا» که به مسائل روزمره زمان شوروی می‌پرداختند نیز باقی ماندند، ولی مجبور شدند با انواع مشابه جدید رقابت کنند. یکی از اولین نشریات جدید مسائل روزمره که در سال ۱۹۹۶ با همکاری «نیوزویک» آمریکا تاسیس شد، «ایتوگی» نام دارد. روزنامه کامرسانت هم در سال ۱۹۹۷ انتشار نشریات «ولست» و «دنگی» را آغاز کرد. در بازار رسانه‌های روسیه مجلات مربوط به زنان و علایق عمومی بیشتر بین‌المللی شده‌اند.

در زیر به برخی از مهم‌ترین روزنامه‌ها و نشریات روسیه اشاره می‌شود:

۱- «نزاویسیمایا گازتا» روزنامه با محتوای سیاسی چاپ مسکو

۲- «ایزوستیا» روزنامه‌ای با تیراژ بالا و تحت مالکیت گازپروم

۳- «کامرسانت» روزنامه اقتصادی؛ که دو مجله هفتگی نیز با عنوان «کامرسانت دنگی» و «کامرسانت ولست» منتشر می‌کند.

۴- «پارلامنتسکایا گازتا» روزنامه رسمی مجمع فدرال روسیه (شورای فدراسیون و دومای دولتی) که در سال ۱۹۹۸ تاسیس شد.

۵- «پراودا» روزنامه چپگرا که توسط حزب کمونیست روسیه تاسیس شد.

۶- «راسیسکایا گازتا» روزنامه رسمی دولت که منتشر کننده اسناد دولتی است.

۷- «وچرنایا ماسکوا» روزنامه عصر مسکو

۸- «آرگومنتی ای فاکتی» هفته‌نامه عمومی پرفروش در حوزه سیاسی- اقتصادی و اجتماعی

۹- «مسکو تایمز» نشریه انگلیسی‌زبان به مالکیت شرکت فنلاندی اینترنشنال مدیا و اغلب منتقد دولت.

در روسیه هم مثل سایر نقاط جهان در دهه اخیر اینترنت شروع به گسترش کرد و هزینه‌های پایین تهیه سرویس‌های اینترنتی نیز اهمیت آنها را افزایش داد. هسته اصلی اینترنت در روسیه توسط رسانه‌های سنتی شکل گرفت که از سال ۱۹۹۴ شروع به عرضه نسخه اینترنتی کردند. سرویس‌های خبری و اطلاعاتی بسیاری وجود دارند که تنها بر روی اینترنت قرار می‌گیرند؛ مثل «لنتا. رو» و «گازتا. رو». میزان استفاده از اینترنت در روسیه هم مانند بسیاری از کشورهای جهان بستگی به سن، جایگاه حرفه‌ای، وضع درآمد و تحصیلات افراد دارد. در حال حاضر بسیاری از روزنامه‌ها، نشریات، وزارتخانه‌ها و نهادهای دولتی و خصوصی روسیه پایگاه‌های اینترنتی مختص خود را دارند. حداقل ۵/۶ درصد از کل وب سایتهای جهان به شبکه روسی Runet تعلق دارند و لایو ژورنال (ЖЖ) و VK دو شبکه اجتماعی مهم روسیه هستند که VK در ژانویه ۲۰۱۴ حداقل ۲۳۹ میلیون حساب کاربری داشته است.

مالکیت: خارجی یا ملی؟

مساله مالکیت در رسانه‌های روسیه بسیار پیچیده است. قانون رسانه‌های جمعی مصوب سال ۱۹۹۱ فعالیت رسانه‌ها در روسیه را تنظیم می‌کند. اکثریت احزاب سیاسی اصلی روسیه مخالف دخالت خارجی در تلویزیون این کشور هستند و در ژوئیه ۲۰۰۱ لایحه محدود کردن مالکیت خارجی تا حد ۹/۴۹ درصد از هر کانال تلویزیونی که برای نیمی از مناطق روسیه و یا بیشتر برنامه پخش می‌کنند توسط دوما تصویب شد. در مورد سایر رسانه‌ها اوضاع متفاوت است. بعد از فروپاشی شوروی اکثر آنها توسط روزنامه‌نگاران خصوصی شدند. اما دوباره در جستجوی منابع مالی تحت مالکیت بانکها، شرکتهای خصوصی و دولت قرار گرفتند.

یکی از مشکلات رسانه‌های روسیه این است که تحت مالکیت انواعی از شرکتهای مرکزی هستند که سهام چند شرکت را دارند و تنها بر روی رسانه‌ها متمرکز نیستند. بازار رسانه‌ای روسیه به سرمایه‌گذاری شرکتهای خارجی هم تمایل زیادی نشان داده و مجلات هم بیشتر بر اساس نمونه‌های خارجی تهیه می‌شوند. در میان روزنامه‌هایی که با سرمایه خارجی اداره می‌شوند این موارد قرار دارد: دلاووی پترزبورگ که «سوئدیش بونیر» مالک آن است، «ودموستی» که توسط فایننشال تایمز و وال استریت ژورنال عرضه می‌شود و برخی مجلات به زبان انگلیسی؛ از جمله «پروفایل» که توسط شرکت «ایندیپندنت مدیا» منتشر می‌شود.

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha

این مطالب را از دست ندهید....

فیلم برگزیده

برگزیده ورزشی

برگزیده عکس