در دوران هشت سال دفاع مقدس وقایع بی‌شماری در شهرهای جنوبی و غرب كشور به وقوع پیوست كه اكثر نویسندگان و هنرمندان برای نشان دادن ابعاد مختلف این رویدادها با استفاده از ابزارهای گوناگون به خلق آثاری دست زده‌اند كه هر یك از آنها اكنون به عنوان سندهای با ارزش در حوزه فرهنگ و ادب جای دارند.
از جمله در بخش ادبیات داستانی فعالیت‌های گسترده ای صورت گرفته كه نمونه‌های شاخص آنها را می‌توان در این حوزه جست‌وجو كرد. یكی از این آثار، مجموعه داستان «دختران خرمشهر» نوشته اختر دهقانی است.
كتاب حاضر شامل پنج داستان كوتاه است و در همه آنها موضوع محوری "شهر و دختران خرمشهر" می‌باشد. وقایع داستان‌ها هم اغلب به محدوده زمانی اشغال این شهر توسط نیروهای عراقی در اوایل جنگ مربوط است كه نحوه واكنش ساكنان این شهر به موضوع اشغال شهرشان توسط دشمن و ستودن مقاومت جوانان خرمشهری در برابر تجاوز اشغالگران از سوِِژه‌های اصلی داستان های این نویسنده است.
نویسنده تلاش كرده به مظلومیت جوانان به ویژه دختران خرمشهری در زمان اشغال این شهر توجه بیشتری داشته باشد و در این كار تقریبا موفق هم بوده است، اما در كنار این رویكرد مضمون‌گرایانه، به فرم و ساختار داستان ها توجه چندانی نشده و برای همین اغلب داستان به قالب خاطره نزدیك شده و مخاطب هنگام مطالعه آنها وجه خاطره‌گونه نوشته‌ها را بیشتر احساس می‌كند.
شگرد نویسنده در روایت داستان‌های این كتاب به گونه‌ای است كه ابتدا به یك رابطه عاطفی در دنیای نوجوانی و جوانی دختران خرمشهری اشاره می‌كند و در ادامه با پیش كشیدن موضوع اشغال شهر توسط نیروهای عراقی، فاصله‌ای بین این روابط ایجاد می‌شود كه در این مقطع زمانی، شخصیت‌های داستانی به ابعاد شخصیتی همدیگر در مواجهه با واقعه ناخواسته‌ای كه پیش آمده پی می‌برند و بیش از پیش شیفته همدیگر می‌شوند.
عشق‌های اولیه‌ای كه در ابتدای داستان‌ها معمولا شكل می‌گیرد غالبا ساده و معصومانه است و ایثار و مقاومتی كه در ادامه به وجود می‌آید به این عشق‌های ساده دوران جوانی ابعاد به مراتب بزرگ‌تر می‌دهد. در پایان یکی از این داستان‌ها از زبان شخصیت دختر داستان می‌خوانیم: «حالا سال‌ها پس از آزادی خرمشهر، خیلی‌ها كه برای قدم‌زدن به كنار كارون می‌آیند زنی میانه سال را می‌بینند كه غروب‌ها وقتی خورشید بساطش را جمع می‌كند، به كنار كارون می‌آید و تا پاسی از شب آنجا جولان می‌دهد به یاد نادرش! من هنوز به یاد نادر و به عشق او تنفس می‌كنم، و خوشحالم اگر نادر نیست خرمشهر هست! من هنوز وفادارم به همان عشق کنار كارون»
در مجموع، اختر دهقانی در پنج داستان كوتاه كتاب دختران خرمشهری، زندگی پنج دختر جوان از اهالی این شهر را روایت می كند كه رشادت‌هایی از جوانان شهر خود در دفاع از ناموس و آب و خاك میهن خود می بینند كه فراموش كردن آنها برایشان دشوار است و همواره با یاد و نام آنها زندگی می‌كنند.
كتاب دختران خرمشهر نوشته اختر دهقان كه از سوي انتشارات مجنون چاپ شده است، شامل پنج داستان كوتاه با عناوين «عاشقانه‌اي كنار كارون»، «دل هست به ياد نرگست مست هنوز»، «عشق و خون در خرمشهر»، «خانه مهناز» و «عشقستاني به نام نهر خين» است و در همه آنها موضوع محوري شهر و دختران خرمشهر است.هري كه از همان اولين ساعات هجوم ارتش بعث عراق مورد تهاجم شديد هوايي و زميني دشمن قرار گرفت.
وقايع داستان‌هاي دختران خرمشهر اغلب به محدوده زماني اشغال اين شهر توسط نيروهاي عراقي در اوايل جنگ مربوط است كه نحوه واكنش ساكنان اين شهر به موضوع اشغال شهرشان توسط دشمن و ستودن مقاومت جوانان خرمشهري در برابر تجاوز اشغالگران از سوژه‌هاي اصلي داستان‌هاي اين نويسنده است.
تقريباً در همه داستان‌هاي كتاب، رويكرد اصلي نويسنده به مضمون داستان‌ها معطوف شده و به عبارت ديگر، نويسنده تلاش كرده به مظلوميت جوانان به ويژه دختران خرمشهري در زمان اشغال اين شهر توجه بيشتري داشته باشد و در اين كار تقريباً موفق هم بوده است. اما در كنار اين رويكرد مضمون‌گرايانه، به فرم و ساختار داستان‌ها توجه چنداني نشده و براي همين اغلب داستان‌ها به قالب خاطره نزديك شده و مخاطب هنگام مطالعه آنها وجه خاطره‌گونه نوشته‌ها را بيشتر احساس مي‌كند تا وجوه داستاني اين آثار را كه در شناسنامه كتاب به آن اشاره شده است.
شگرد نويسنده در روايت داستان‌هاي اين كتاب به گونه‌اي است كه ابتدا به يك رابطه عاطفي در دنياي نوجواني و جواني دختران خرمشهري اشاره مي‌كند و در ادامه با پيش كشيدن موضوع اشغال شهر توسط نيروهاي عراقي، فاصله‌اي بين اين روابط ايجاد مي‌شود كه در اين مقطع زماني، شخصيت‌هاي داستاني به ابعاد شخصيتي همديگر در مواجهه با واقعه ناخواسته‌اي كه پيش آمده پي مي‌برند و بيش از پيش شيفته همديگر مي‌شوند و در اغلب مواقع، اين بينش زماني به وجود مي‌آيد كه يكي از طرفين در دفاع از شهر، جان خود را از دست داده است.
عشق‌هاي اوليه‌اي كه در ابتداي داستان‌ها معمولاً شكل مي‌گيرد غالباً ساده و معصومانه است و ايثار و مقاومتي كه در ادامه به وجود مي‌آيد به اين عشق‌هاي ساده دوران جواني ابعادي به مراتب بزرگ‌تر مي‌دهد.
در پايان داستان كوتاه عاشقانه‌اي كنار كارون، از زبان شخصيت دختر داستان مي‌خوانيم: «حالا سال‌ها پس از آزادي خرمشهر، خيلي‌ها كه براي قدم‌زدن به كنار كارون مي‌آيند زن ميانسالي را مي‌بينند كه غروب‌ها وقتي خورشيد بساطش را جمع مي‌كند، به كنار كارون مي‌آيد و تا پاسي از شب آنجا جولان مي‌دهد به ياد نادرش! من هنوز به ياد نادر و به عشق او تنفس مي‌كنم، و خوشحالم اگر نادر نيست خرمشهر هست! من هنوز وفادارم به همان عشق منار كارون!» (ص 18)
در داستان كوتاه «دل هست به ياد نرگست مست هنوز» هم همين رويكرد به شكل ديگري تكرار شده است. باز هم در اين داستان يك دختر خرمشهري سوگوار جواني است كه در دفاع از شهر جان خود را از دست داده است و نويسنده با اين پس‌زمينه ذهني داستان‌هاي ديگر كتاب را هم خلق كرده است.
در مجموع، اختر دهقان در پنج داستان كوتاه كتاب دختران خرمشهري، زندگي پنج دختر جوان از اهالي اين شهر را روايت مي‌كند كه در عنفوان جواني، رشادت‌هايي از جوانان شهر خود در دفاع از ناموس و آب و خاك ميهن خود مي‌بينند كه فراموش كردن آنها برايشان دشوار است و همواره با ياد و نام آنها زندگي مي‌كنند.
كتاب دختران خرمشهر به دليل استقبالي كه خوانندگان از آن انجام دادند تا كنون چهار بار تجديد چاپ شده است كه چاپ چهارم آن در بيست‌و‌هفتمين دوره نمايشگاه كتاب عرضه شده است.
