گروه فرهنگی مشرق - وب‌سایت هشتمین جشنواره شعر فجر امروز دوشنبه 19 اسفند در خبری به نقل از علی آبان، سخنگوی جشنواره، از حضور یدالله رویایی، شاعر ایرانی مقیم پاریس خبر داد و اعلام کرد: «بعد از 34 سال، یدالله رویایی به ایران می‌آید تا به عنوان شاعر مدعو در هشتمین جشنواره شعر فجر شرکت داشته باشد.»
در این خبر همچنین به نقل از سخنگوی جشنواره شعر فجر آمده است: «در پی رایزنی‌ها و گفتگوهایی که با یدالله رویایی، شاعر ایرانی ساکن پاریس از طریق کمیته بین‌الملل جشنواره صورت گرفته، این شاعر موافقت خودش را برای حضور و شعرخوانی اعلام کرده است.»
دعوت از یدالله رویایی که در 8 سال گذشته کتاب تازه‌ای از او اجازه انتشار پیدا نکرده و حتی کتاب‌های قبلی‌اش نیز مجوز تجدید چاپ نداشته‌اند، برای حضور در جشنواره شعر فجر امسال، حاشیه‌هایی را به همراه داشته است که کوشیدیم در گفتگویی صریح با سخنگوی این جشنواره، به پاسخی در این باره برسیم:
* آقای آبان! تا جایی که من می‌دانم در جشنواره شعر فجر کمیته‌ای به نام «اتاق فکر» تشکیل شده که اسامی شاعران خارجی و نیز شاعران ایرانی مقیم خارج از کشور را برای حضور در جشنواره، مطرح و فهرست این اسامی را برای تائید نهایی، به شورای سیاستگذاری ارائه می‌کند. آیا به همین شکل عمل می‌شود؟ می‌توانید شفاف در این خصوص توضیح دهید؟
دعوت از شاعران گوناگون چه در داخل و چه در خارج از کشور، در نتیجه شور و مشورت اتاق فکر صورت می‌گیرد. در واقع اعضای اتاق فکر، اسامی شاعرانی را که به عنوان شاعر و کسی که در شعر و ادبیات ایران دارای شناسنامه و شاعران تثبیت شده‌ای هستند، پیشنهاد می‌دهد تا از برخی از آن شاعران برای حضور در جشنواره شعر فجر دعوت به عمل آید. بنابراین خود اتاق فکر، هم پیشنهاددهنده بوده است و هم نظر نهایی را درباره شاعرانی که باید از آنها دعوت شود، اعلام کرده است. با توجه به اینکه شورای سیاستگذاری جشنواره شعر فجر همواره در کنار اتاق فکر حضور دارد و کاملاً نسبت به محتوا و آنچه در اتاق فکر می‌گذرد، اشراف کامل دارد.
* مشخصاً درباره دعوت از آقای یدالله رویایی شاعر ایرانی مقیم پاریس، توضیح می‌دهید که این انتخاب دقیقاً چه مسیری را طی کرده است؟ چون به نظر می‌رسد اعضای اتاق فکر طیف متنوعی از شاعران را به لحاظ تفکرات دربرمی‌گیرد و لذا این احتمال وجود دارد که برخی از آنها با این انتخاب موافق نبوده باشند.
در اتاق فکر، نظرها شنیده می‌شود و همه آنها هم کاملاً قابل احترام هستند و زمانی که اجماع در این خصوص صورت گرفت و به نتیجه رسیدند که باید از شاعری دعوت شود، روی آن برنامه‌ریزی صورت خواهد گرفت. از جمله این شاعران آقای رویایی بوده است. جشنواره شعر فجر، جشنواره‌ای ادبی و مشخصاً مربوط به شعر است و در مورد آقای رویایی هم، جشنوراه شعر فجر جدا از بینش‌ها و تفکرات سیاسی ایشان، تنها به جنبه‌های شاعر بودن و شعر گفتن ایشان اهمیت می‌دهد که این موضوع هم البته قابل اعتنا است. جشنواره اگر از کسی هم دعوت به عمل می‌آورد، تنها به عنوان شاعر او را دعوت می‌کند اما اگر آن شاعر بخواهد وارد کشور شود، دیگر ما کارهای نیستیم؛ هر کشوری برای دعوت از شخصیتی در بیرون از کشور، قواعد و قوانینی دارد، قوه قضائیه‌ای هست و اینها طبق شرایط کاری خودشان یا زمینه را برای حضور او فراهم می‌کنند و یا نمی‌کنند و این مسئله دیگر در اختیار ما نیست و اختیار با قوه قضائیه و نهادهای دیگر است و همانطور که گفتم ما دیگر کارهای نیستیم. بار دیگر تاکید می‌کنم اتاق فکر جشنواره شعر فجر از آقای رویایی صرفاً به عنوان یک شاعر آن هم شاعری که جریان‌ساز بوده و جریانی به نام شعر «حجم» را راه انداخته است، برای حضور در جشنواره دعوت کرده است اما اگر کشور، قوه قضائیه و دیگر ارگان‌ها به ایشان اجازه ورود به کشور را بدهند یا ندهند، این دیگر دست ما نیست.
* من بدون اینکه بخواهم وارد حیطه اندیشه‌های آقای رویایی شوم، می‌خواهم از بخش اخیر صحبت‌های شما که فرمودید جشنواره شعر فجر فقط دعوت کننده است و اینکه ایشان را به کشور راه بدهند یا ندهند، دیگر ربطی به شما ندارد، این سوال را استخراج کنم و بپرسم که با توجه به اینکه این دعوت از طرف جشنواره شعر فجر یعنی جشنواره‌ای که حاکمیت آن را برگزار می‌کند، صورت گرفته است، فکر نمی‌کنید این نوع اظهارات شما به عنوان سخنگوی جشنواره عر فجر، نوعی سلب مسئولیت از خودتان است؟
خیر، این سلب مسئولیت نیست. اعضای اتاق فکر، افرادی هستند که هم پیوند درونی محکمی با نظام دارند و هم پیوند روحانی و عاطفی با معنویات و ساز و کارهای بنیادین نظام جمهوری اسلامی ایران. مسلم است وقتی افرادی از سوی اتاق فکر که با سردبیری آقای کاکایی اداره می‌شود، به جشنواره شعر فجر دعوت می‌شوند، شعر آنها از جهات گوناگون مورد توجه قرار گرفته است. من پیش از این هم گفته‌ام که متاسفانه برخی تصورشان این است که جشنواره شعر فجر در مقابل دگر جشنواره‌ها قرار گرفته است و یا می‌خواهد در این جایگاه قرار بگیرد، در حالی که اصلاً چنین نیست. اولاً که برگزارکنندگان جشنواره پیشین همه از افراد موجه و شناسنامه‌دار و شاعران غیرقابل انکار در عرصه ادبیات و همچنین در چارچوب حکومت جمهوری اسلامی ایران هستند. این انتخاب، نوعی موضع‌گیری نیست بلکه نوعی توسّع و گستردگی در نحوه اجرا و نحوه نگاه به جریان‌های شعری است کما اینکه اگر نظام جمهوری اسلامی ایران در نهایت تشخیص دهد این شاعر یا هر فرد دیگری نمی‌تواند در جشنواره شرکت کند، ما این را می‌پذیریم و منظور من از اینکه گفتم ما کارهای نیستیم، این است که اساساً این کار یعنی دادن مجوز برای ورود فردی به کشور، وظیفه ما نیست و بلکه نمی‌توانیم در این خصوص حتی نظر بدهیم. این نظر آنها [نظام] است که اصلح و معتبر هم هست. نام این جشنواره، جشنواره شعر فجر است و ابتنای آن هم به شعر است اما اگر شعر یک فرد، شعری باشد که با ساختار نظام متمایز و مخالف باشد، مسلماً خود ما هم این موضوعات را مد نظر داریم و در اتاق فکر به سادگی از کنار آنها نخواهیم گذشت و به همه اینها توجه داریم.
* اتاق فکر جشنواره شعر فجر شامل چند نفر است؟
15 نفر.
* این 15 نفر بله اتفاق تصمیم گرفته‌اند که از آقای رویایی برای حضور در جشنواره دعوت کنند؟
در اتاق فکر، روش به این ترتیب است که نظری مطرح می‌شود و ممکن است سه نفر یا چهار نفر نظرشان ممتنع باشد و لذا رای به اکثریت است. اما هیچ گاه نظر کسی، حتی دبیر جشنواره به اتاق فکر تحمیل نمی‌شود چون بسیار منطقی و با توجه به همه شرایط اعم از شرایط دینی، حکومتی و ادبی، اتخاذ می‌شود.
* اول صحبتتان فرمودید که غیر از آقای رویایی، «اتاق فکر» شاعران دیگری را برای حضور در جشنواره شعر فجر پیشنهاد داده است. آیا تاکیدی وجود داشته که تنها نام ایشان به صورت رسمی از طریق شما به عنوان سخنگو اعلام شود؟
ما کمیته‌ای به نام کمیته بین‌الملل داریم که اعضای آن در اتاق فکر هم عضو هستند. نکته‌ای که اعضای این کمیته به بنده به عنوان سخنگو اعلام کردند، این بود که درباره حضور آقای رویایی رایزنی صورت گرفته و ایشان هم این دعوت را پذیرفته و اعلام کرده «من دوست دارم در کشور خودم شعر بخوانم». آقای رویایی در این جشنواره تنها درباره شعر و نیز شعر حجم که تخصص خودش است، حرف می‌زند؛ دقیقاً مثل فیزیکدانی که از کشورهای دیگر دعوت می‌شوند که وارد کشور شوند. البته ممکن است شعر ایشان برای ما به عنوان مخاطب، مهم نباشد اما این دلیل نمی‌شود که شعر ایشان اهمیت ندارد. مثل این است که کسی پزشک است و وقتی می‌آید چند پدیده نو را در پزشکی برای هموطنانش بازگو می‌کند. اتاق فکر جشنوراه شعر فجر بیشتر با این دیدگاه از ایشان دعوت به عمل آورده است و اعلام کرده که ایشان فقط می‌تواند بیاید شعر بخواند و چند دقیقه درباره شعر صحبت کند و ما را به خیر و همه را به سلامت!
* به سوال من جواب ندادید. غیر از ایشان هم حضور شاعر دیگری از خارج از ایران در جشنواره قطعی شده است؟
هنوز رایزنی دیگری صورت نگرفته اما احتمالاً رایزنی‌های دیگری هم صورت خواهد گرفت. همانطور که گفتم در این مورد رایزنی شده و ایشان هم موافقتشان را اعلام کرده‌اند و باز هم تاکید می‌کنم که مسائل مربوط به ورود ایشان به کشور ارتباطی به ما پیدا نمی‌کند.
* از چه طریق، موافقت خودشان را اعلام کرده‌اند؟
از طریق تلفنی صحبت کرده‌اند و موافقت خودشان را اعلام کرده‌اند.
مخاطبان محترم گروه فرهنگی مشرق می توانند مقالات، اشعار، مطالب طنز، تصاویر و هر آن چیزی که در قالب فرهنگ و هنر جای می گیرد را به آدرس culture@mashreghnews.ir ارسال کنند تا در سریع ترین زمان ممکن به نام خودشان و به عنوان یکی از مطالب ویژه مشرق منتشر شود.
در این خبر همچنین به نقل از سخنگوی جشنواره شعر فجر آمده است: «در پی رایزنی‌ها و گفتگوهایی که با یدالله رویایی، شاعر ایرانی ساکن پاریس از طریق کمیته بین‌الملل جشنواره صورت گرفته، این شاعر موافقت خودش را برای حضور و شعرخوانی اعلام کرده است.»
دعوت از یدالله رویایی که در 8 سال گذشته کتاب تازه‌ای از او اجازه انتشار پیدا نکرده و حتی کتاب‌های قبلی‌اش نیز مجوز تجدید چاپ نداشته‌اند، برای حضور در جشنواره شعر فجر امسال، حاشیه‌هایی را به همراه داشته است که کوشیدیم در گفتگویی صریح با سخنگوی این جشنواره، به پاسخی در این باره برسیم:
* آقای آبان! تا جایی که من می‌دانم در جشنواره شعر فجر کمیته‌ای به نام «اتاق فکر» تشکیل شده که اسامی شاعران خارجی و نیز شاعران ایرانی مقیم خارج از کشور را برای حضور در جشنواره، مطرح و فهرست این اسامی را برای تائید نهایی، به شورای سیاستگذاری ارائه می‌کند. آیا به همین شکل عمل می‌شود؟ می‌توانید شفاف در این خصوص توضیح دهید؟
دعوت از شاعران گوناگون چه در داخل و چه در خارج از کشور، در نتیجه شور و مشورت اتاق فکر صورت می‌گیرد. در واقع اعضای اتاق فکر، اسامی شاعرانی را که به عنوان شاعر و کسی که در شعر و ادبیات ایران دارای شناسنامه و شاعران تثبیت شده‌ای هستند، پیشنهاد می‌دهد تا از برخی از آن شاعران برای حضور در جشنواره شعر فجر دعوت به عمل آید. بنابراین خود اتاق فکر، هم پیشنهاددهنده بوده است و هم نظر نهایی را درباره شاعرانی که باید از آنها دعوت شود، اعلام کرده است. با توجه به اینکه شورای سیاستگذاری جشنواره شعر فجر همواره در کنار اتاق فکر حضور دارد و کاملاً نسبت به محتوا و آنچه در اتاق فکر می‌گذرد، اشراف کامل دارد.
* مشخصاً درباره دعوت از آقای یدالله رویایی شاعر ایرانی مقیم پاریس، توضیح می‌دهید که این انتخاب دقیقاً چه مسیری را طی کرده است؟ چون به نظر می‌رسد اعضای اتاق فکر طیف متنوعی از شاعران را به لحاظ تفکرات دربرمی‌گیرد و لذا این احتمال وجود دارد که برخی از آنها با این انتخاب موافق نبوده باشند.
در اتاق فکر، نظرها شنیده می‌شود و همه آنها هم کاملاً قابل احترام هستند و زمانی که اجماع در این خصوص صورت گرفت و به نتیجه رسیدند که باید از شاعری دعوت شود، روی آن برنامه‌ریزی صورت خواهد گرفت. از جمله این شاعران آقای رویایی بوده است. جشنواره شعر فجر، جشنواره‌ای ادبی و مشخصاً مربوط به شعر است و در مورد آقای رویایی هم، جشنوراه شعر فجر جدا از بینش‌ها و تفکرات سیاسی ایشان، تنها به جنبه‌های شاعر بودن و شعر گفتن ایشان اهمیت می‌دهد که این موضوع هم البته قابل اعتنا است. جشنواره اگر از کسی هم دعوت به عمل می‌آورد، تنها به عنوان شاعر او را دعوت می‌کند اما اگر آن شاعر بخواهد وارد کشور شود، دیگر ما کارهای نیستیم؛ هر کشوری برای دعوت از شخصیتی در بیرون از کشور، قواعد و قوانینی دارد، قوه قضائیه‌ای هست و اینها طبق شرایط کاری خودشان یا زمینه را برای حضور او فراهم می‌کنند و یا نمی‌کنند و این مسئله دیگر در اختیار ما نیست و اختیار با قوه قضائیه و نهادهای دیگر است و همانطور که گفتم ما دیگر کارهای نیستیم. بار دیگر تاکید می‌کنم اتاق فکر جشنواره شعر فجر از آقای رویایی صرفاً به عنوان یک شاعر آن هم شاعری که جریان‌ساز بوده و جریانی به نام شعر «حجم» را راه انداخته است، برای حضور در جشنواره دعوت کرده است اما اگر کشور، قوه قضائیه و دیگر ارگان‌ها به ایشان اجازه ورود به کشور را بدهند یا ندهند، این دیگر دست ما نیست.
* من بدون اینکه بخواهم وارد حیطه اندیشه‌های آقای رویایی شوم، می‌خواهم از بخش اخیر صحبت‌های شما که فرمودید جشنواره شعر فجر فقط دعوت کننده است و اینکه ایشان را به کشور راه بدهند یا ندهند، دیگر ربطی به شما ندارد، این سوال را استخراج کنم و بپرسم که با توجه به اینکه این دعوت از طرف جشنواره شعر فجر یعنی جشنواره‌ای که حاکمیت آن را برگزار می‌کند، صورت گرفته است، فکر نمی‌کنید این نوع اظهارات شما به عنوان سخنگوی جشنواره عر فجر، نوعی سلب مسئولیت از خودتان است؟
خیر، این سلب مسئولیت نیست. اعضای اتاق فکر، افرادی هستند که هم پیوند درونی محکمی با نظام دارند و هم پیوند روحانی و عاطفی با معنویات و ساز و کارهای بنیادین نظام جمهوری اسلامی ایران. مسلم است وقتی افرادی از سوی اتاق فکر که با سردبیری آقای کاکایی اداره می‌شود، به جشنواره شعر فجر دعوت می‌شوند، شعر آنها از جهات گوناگون مورد توجه قرار گرفته است. من پیش از این هم گفته‌ام که متاسفانه برخی تصورشان این است که جشنواره شعر فجر در مقابل دگر جشنواره‌ها قرار گرفته است و یا می‌خواهد در این جایگاه قرار بگیرد، در حالی که اصلاً چنین نیست. اولاً که برگزارکنندگان جشنواره پیشین همه از افراد موجه و شناسنامه‌دار و شاعران غیرقابل انکار در عرصه ادبیات و همچنین در چارچوب حکومت جمهوری اسلامی ایران هستند. این انتخاب، نوعی موضع‌گیری نیست بلکه نوعی توسّع و گستردگی در نحوه اجرا و نحوه نگاه به جریان‌های شعری است کما اینکه اگر نظام جمهوری اسلامی ایران در نهایت تشخیص دهد این شاعر یا هر فرد دیگری نمی‌تواند در جشنواره شرکت کند، ما این را می‌پذیریم و منظور من از اینکه گفتم ما کارهای نیستیم، این است که اساساً این کار یعنی دادن مجوز برای ورود فردی به کشور، وظیفه ما نیست و بلکه نمی‌توانیم در این خصوص حتی نظر بدهیم. این نظر آنها [نظام] است که اصلح و معتبر هم هست. نام این جشنواره، جشنواره شعر فجر است و ابتنای آن هم به شعر است اما اگر شعر یک فرد، شعری باشد که با ساختار نظام متمایز و مخالف باشد، مسلماً خود ما هم این موضوعات را مد نظر داریم و در اتاق فکر به سادگی از کنار آنها نخواهیم گذشت و به همه اینها توجه داریم.
* اتاق فکر جشنواره شعر فجر شامل چند نفر است؟
15 نفر.
* این 15 نفر بله اتفاق تصمیم گرفته‌اند که از آقای رویایی برای حضور در جشنواره دعوت کنند؟
در اتاق فکر، روش به این ترتیب است که نظری مطرح می‌شود و ممکن است سه نفر یا چهار نفر نظرشان ممتنع باشد و لذا رای به اکثریت است. اما هیچ گاه نظر کسی، حتی دبیر جشنواره به اتاق فکر تحمیل نمی‌شود چون بسیار منطقی و با توجه به همه شرایط اعم از شرایط دینی، حکومتی و ادبی، اتخاذ می‌شود.
* اول صحبتتان فرمودید که غیر از آقای رویایی، «اتاق فکر» شاعران دیگری را برای حضور در جشنواره شعر فجر پیشنهاد داده است. آیا تاکیدی وجود داشته که تنها نام ایشان به صورت رسمی از طریق شما به عنوان سخنگو اعلام شود؟
ما کمیته‌ای به نام کمیته بین‌الملل داریم که اعضای آن در اتاق فکر هم عضو هستند. نکته‌ای که اعضای این کمیته به بنده به عنوان سخنگو اعلام کردند، این بود که درباره حضور آقای رویایی رایزنی صورت گرفته و ایشان هم این دعوت را پذیرفته و اعلام کرده «من دوست دارم در کشور خودم شعر بخوانم». آقای رویایی در این جشنواره تنها درباره شعر و نیز شعر حجم که تخصص خودش است، حرف می‌زند؛ دقیقاً مثل فیزیکدانی که از کشورهای دیگر دعوت می‌شوند که وارد کشور شوند. البته ممکن است شعر ایشان برای ما به عنوان مخاطب، مهم نباشد اما این دلیل نمی‌شود که شعر ایشان اهمیت ندارد. مثل این است که کسی پزشک است و وقتی می‌آید چند پدیده نو را در پزشکی برای هموطنانش بازگو می‌کند. اتاق فکر جشنوراه شعر فجر بیشتر با این دیدگاه از ایشان دعوت به عمل آورده است و اعلام کرده که ایشان فقط می‌تواند بیاید شعر بخواند و چند دقیقه درباره شعر صحبت کند و ما را به خیر و همه را به سلامت!
* به سوال من جواب ندادید. غیر از ایشان هم حضور شاعر دیگری از خارج از ایران در جشنواره قطعی شده است؟
هنوز رایزنی دیگری صورت نگرفته اما احتمالاً رایزنی‌های دیگری هم صورت خواهد گرفت. همانطور که گفتم در این مورد رایزنی شده و ایشان هم موافقتشان را اعلام کرده‌اند و باز هم تاکید می‌کنم که مسائل مربوط به ورود ایشان به کشور ارتباطی به ما پیدا نمی‌کند.
* از چه طریق، موافقت خودشان را اعلام کرده‌اند؟
از طریق تلفنی صحبت کرده‌اند و موافقت خودشان را اعلام کرده‌اند.
مخاطبان محترم گروه فرهنگی مشرق می توانند مقالات، اشعار، مطالب طنز، تصاویر و هر آن چیزی که در قالب فرهنگ و هنر جای می گیرد را به آدرس culture@mashreghnews.ir ارسال کنند تا در سریع ترین زمان ممکن به نام خودشان و به عنوان یکی از مطالب ویژه مشرق منتشر شود.
