گروه فرهنگی مشرق - احمد شاکری نویسنده و منتقد ادبیات داستانی پیرامون سخنان مقام معظم رهبری در دیدار با اعضای مجلس خبرگان و نگرانی ایشان از وضعیت فرهنگی اظهار داشت: اظهار نگرانی مقام معظم رهبری از مسئله فرهنگ را باید در ابعاد و جایگاه واقعی‌اش فهم کرد. تایید ایشان بر نگرانی‌هایی که خبرگان رهبری در حوزه فرهنگ اعلام داشتند اهمیت و ابعاد این مسئله را بیش از پیش نمایان می‌سازد.
* دیدگاه مقام معظم رهبری رهیافت کلان فرهنگی کشور را ترسیم می‌نماید
وی با تاکید بر اینکه دیدگاه مقام معظم رهبری رهیافت کلان فرهنگی کشور را ترسیم می‌نماید، ابراز داشت: این دیدگاه‌ها مبتنی بر اهداف عالی نظام مقدس جمهوری اسلامی است. لذا نکته نخستی که باید در این زمینه بدان توجه داشت، پرهیز از مصادره این بیانات و تقلیل آن در دیدگاه‌های نازل سیاسی و جناحی است.
شاکری در ادامه ضمن بیان اینکه عرصه فرهنگ، عرصه جنگی واقعی است، متذکر شد: عرصه فرهنگ عرصه‌ای است که پیروزی و شکست در آن معنی دارد و هجمه و غافلگیری از استراتژی‌های آن محسوب می‌شود. چنین ترسیمی از گستره فرهنگ که در آن نقش دشمن به درستی شناخته شده و به وجود دشمن در بعد فرهنگ اقرار می‌شود، از امهات باورهای ضروری فرهنگی در دوره کنونی است.
* عدم پرسشگری و عدم ترسیم خطوط مشخص در حوزه فرهنگ ممکن است فرهنگ را به سمت غفلت محض سوق دهد
به گفته این منتقد ادبیات داستانی، باور حضور و تاثیرگذاری و فتنه‌گری دشمن فرهنگی است که نگرانی‌ها را ترسیم می‌کند و راهکارهای مواجهه با مسائل فرهنگی را مطرح می‌سازد. چنین اصلی برای طیفی از شبه روشنفکران وطنی که اساسا تهاجم فرهنگی و جبهه مقابل را باور نداشته یا از آغاز با آغوشی باز به سوی مظاهر غرب لیبرال شتافته‌اند غیر قابل قبول است.
شاکری ادامه داد: لذا اگر نگرانی‌های عرصه فرهنگ به شمارش در آید، مهمترین نگرانی و مسئله، مسئله نداشتن با جبهه معارض است. عدم پرسشگری و عدم ترسیم خطوط مشخص در حوزه فرهنگ ممکن است عرصه فرهنگ را به سمت غفلت محض سوق دهد. این حرکت خزنده در طی سالهای گذشته تاکنون در برخی متولیان فرهنگی دیده می‌شود.
وی گفت: این طیف که در کنه اعتقاد و باور، اساسا دلبستگی به انقلاب و مظاهر دینی آن نداشته‌اند، عملا با پاک کردن صورت مسئله در وجود دشمن فرهنگی، ریشه نگرانی‌های سازنده را در این باره می‌خشکانند.
این طیف پیش گفته البته در فضای دینی جامعه و مطالبات دینی و اخلاقی و انقلابی مردم از هنر و فرهنگ، عملا نمی‌توانند به وضوح و با صدای بلند خواسته خود را مطرح سازند. لذا با طرح مسائل فرعی‌تر به مقولاتی چون حذف ممیزی در ساحت هنر و ادبیات و آزادی بیان می‌پردازند.
* طیفی از شبه روشنفکران داخلی به بیناد اندیشه رهبر انقلاب معتقدند، اما عملا آب به آسیاب جریان ضدفرهنگی روشنفکری غرب زده می‌ریزند
این نوینسده اضافه کرد: در حقیقت، این مظاهر و مطالبات ریشه در کنه باور این گروه دارد؛ اما طیفی از شبه روشنفکران داخلی گرچه در بنیاد و اساس، به اندیشه‌های رهبر معظم انقلاب معتقدند، اما به واسطه تحلیل‌های ناقص و عدم آشنایی با هنر و فرهنگ، عملا آب به آسیاب جریان ضد فرهنگی روشنفکری غرب زده می‌ریزند؛ راهبردهای این گروه برای دست یابی به سیاست‌های کلی نظام نگران کننده و خطر آفرین است.
نویسنده «سرزمین پدری» تصریح کرد: این طیف که از زمان پیروزی انقلاب در بدنه فرهنگی کشور نفوذ داشته‌اند، با تحلیلی غلط از جذب حداکثری در حوزه فرهنگ و هنر، باج دهی به جریان روشنفکران جدا افتاده از توده دیندار مردم را راهبردی برای ترویج هنر و ادبیات متعهد قلمداد می‌کنند. دلنوازی‌های صورت گرفته توسط این گروه، گرچه با داعیه اعتلای فرهنگ و هنر اسلامی صورت می‌گیرد، اما در بعد خارجی و عینی تنها به حمایت از بدنه رو به زوال نویسندگان قبل از انقلاب و چهره‌های منزوی مهاجر یا شخصیت‌های مردد و خنثی می‌انجامد. اکنون کار به جایی رسیده است که در سخنان برخی از مدیران فرهنگی، چاپ اثر متوقف شده فلان نویسنده در ممیزی کتاب یا ممنوع القلم بودن یا نبودن فلان نویسنده معدوم هرزه انگار به مهمترین موضوعات رسانه‌ای تبدیل شده است. منظرگاهی که جذب حداکثری را شعار خود قرار داده است در عمل، برای نشان دادن حسن نیت یا پوزش خواهی از نویسندگان شبه روشنفکر، این طیف را محور توجه و حمایت قرار می‌دهد.
* تاریخچه انقلاب ثابت کرده که هر گاه کشور به نیروهای متعهد و متخصص انقلابی اعتماد کرده توانسته طرحی نو در افکند
وی گفت: ریشه این راهبرد، همانطور که گفته شد دو مقوله است. نخست عدم باور به نیروهای مومن و انقلابی. تاریخچه انقلاب اسلامی ثابت کرده است که هر گاه کشور به نیروهای متعهد و متخصص انقلابی اعتماد کرده است و وعده الهی را محقق دانسته است توانسته طرحی نو در افکند. تجربه هشت سال دفاع مقدس این مهم را برای جهانیان به اثبات رساند که نیرو و تخصص انقلابی درب‌های آسمان را برای کشور گشوده می‌کند. در عرصه فرهنگ و هنر نیز برای رسیدن به قله‌های ممتاز جهانی راهی جز این تصور نمی‌شود، عرصه هنر عرصه باور و شیدایی است.
نویسنده رمان «عریان در برابر باد» با تاکید بر اینکه نمی‌توان آرمان‌های انقلاب اسلامی و پیام واضح شهدای انقلاب و دستورات متقن دین را از آثار کسانی انتظار داشت که در دل به این مقدسات اعتقادی ندارند و در سلوک خود اساسا این اهداف را دنبال نمی‌کنند، خاطرنشان کرد: عرصه فرهنگ بارها از جفای مدیران در این زمینه لطمه دیده است. بعضا برخی بی اطلاعی‌ها در حوزه فرهنگ و برخی القائات شبه روشنفکرانه در حوزه نظر، موجب شده گمان شود اساسا متولیان فرهنگ و هنر باید دور حمایت از نیروهای متعهد را خط بکشند. کلید واژه‌هایی چون ادبیات و هنر دولتی، هنر سفارشی، هنر تبلیغی بارها از زبان و قلم جریان شبه روشنفکر شنیده و دیده شده است. سئوال این است که مگر چه زمانی بر فرهنگ و هنر پس از انقلاب گذشته است و در برخی از هنرهای نو، چون سینما و ادبیات داستانی تا چه میزان جریان متعهد فضا و زمان برای آزمون و خطا داشته است؟
شاکری با بیان اینکه اولویت بندی‌های نابه‌جا و عدم اعتماد به راه روش انقلاب اسلامی موجب شده است برخی از اینکه از جریان متعهد حمایت روشن و صریحی نمایند شرمگین‌اند، ادامه داد: در نقطه مقابل جریان ضد فرهنگی غرب و دنباله‌های وطنی آن با وجود اختلافات درونی در وجه بیرونی به نحو منسجمی عمل می‌کند. این طیف در سال‌هایی که دولت‌ها آشکار به دلنوازی آنها می‌پردازند استفاده لازم را برده و جریان خود را تثبیت می‌نمایند و در طی ادواری که خریداری ندارند با مظلوم نمایی جایی برای شکوه و شکایت باقی می‌گذارند.
* نگاهی که تقسیم هنرمند به ارزشی و غیرارزشی را بر نمی‌تابد، قطعا در جبهه‌بندی فرهنگی قائل به تقابل نیست
این منتقد پیرامون اینکه مسئله فرهنگ و هنر بدون ترسیم جبهه‌ای روشن با ابعادی دقیق قابل برنامه ریزی نیست، تصریح کرد: نگاهی که تقسیم هنرمند به ارزشی و غیر ارزشی را بر نمی‌تابد، قطعا در جبهه بندی فرهنگی نیز یا اساسا قائل به این تقابل نیست و یا در سازماندهی نیروهای فرهنگی دچار خطای فاحش خواهد شد. نتیجه این بی ملاحظه‌گی ریزش در نیروهای متعهد و انقلابی در عرصه فرهنگ خواهد بود.
نویسنده کتاب «باران نیمروز» به نکته دیگری اشاره کرد و افزود: نکته دیگری که در شکل گیری جناح مومن و انقلابی در عرصه فرهنگ و هنر باید در نظر گرفته شود، نظریه پردازی است. در سالهای اخیر و با رونق گرفتن آثار هنری برخی نویسندگان توجه ویژه‌ای به هنر انقلابی صورت گرفت و جناح فرهنگی به خود بالید و احساس هویت کرد. با این وجود همچنان که اقتضای حوزه هنر و فرهنگ ایجاب می‌کند، این حوزه نیازمند پالایش مدام است.
شاکری با تاکید بر این مهم که پیراستن جریان هنر مومنانه و جناح هنرمندان مومن نیازمند بصیرتی هوشمندانه است، اضافه کرد: تا معیارها واضح و شفاف نبوده و مبانی دینی در ساحت هنر و فرهنگ به درستی تقریر نشوند، ترسیم چنین مرز بندی‌ای ممکن نخواهد بود. در پی مبهم شدن مرزها یا در هم آمیختن مرزها، بیم آن می رود که نیروهای بالقوه و بالفعل عرصه فرهنگ صرف ریزی جناح مومن شود یا زمینه برای ورود جبهه ضد فرهنگی به جناح مومن فراهم آید.
* نحوه مواجهه با این بیانات رهبر انقلاب باید عمیق باشد
وی با ابراز تاسف از اینکه قوه عاقله هنر در دوران کنونی نتوانسته است با قوه خلاقه آن همگام شود، توضیح داد: از این رو در دو حوزه اثبات و نفی مرزها نیازمند بازنگری دارد تا سیاست گذاری و برنامه ریزی و راهبری حوزه هنر و فرهنگ با بصیرت صورت گیرد. در این زمینه هشدارهای مقام معظم رهبری و رهنمودهای ایشان می‌تواند راهگشا باشد، اما نحوه مواجهه با این بیانات باید عمیق و متاملانه باشد. صدور بیانه‌ای که گویای همنوای مسئولان فرهنگی با فرمایشان مقام معظم رهبری است کافی نخواهد بود. بلکه این بیانات باید مبنای راهبری کشور در حوزه فرهنگ قرار گرفته و در ضمن پژوهش‌های مضاف در حوزه فرهنگ و هنر، مبانی این حوزه‌ها بر اساس منابع فقهی و دینی و همچنین اصول و سیاست‌های کلی نظام استخراج گردد.
* دیدگاه مقام معظم رهبری رهیافت کلان فرهنگی کشور را ترسیم می‌نماید
وی با تاکید بر اینکه دیدگاه مقام معظم رهبری رهیافت کلان فرهنگی کشور را ترسیم می‌نماید، ابراز داشت: این دیدگاه‌ها مبتنی بر اهداف عالی نظام مقدس جمهوری اسلامی است. لذا نکته نخستی که باید در این زمینه بدان توجه داشت، پرهیز از مصادره این بیانات و تقلیل آن در دیدگاه‌های نازل سیاسی و جناحی است.
شاکری در ادامه ضمن بیان اینکه عرصه فرهنگ، عرصه جنگی واقعی است، متذکر شد: عرصه فرهنگ عرصه‌ای است که پیروزی و شکست در آن معنی دارد و هجمه و غافلگیری از استراتژی‌های آن محسوب می‌شود. چنین ترسیمی از گستره فرهنگ که در آن نقش دشمن به درستی شناخته شده و به وجود دشمن در بعد فرهنگ اقرار می‌شود، از امهات باورهای ضروری فرهنگی در دوره کنونی است.
* عدم پرسشگری و عدم ترسیم خطوط مشخص در حوزه فرهنگ ممکن است فرهنگ را به سمت غفلت محض سوق دهد
به گفته این منتقد ادبیات داستانی، باور حضور و تاثیرگذاری و فتنه‌گری دشمن فرهنگی است که نگرانی‌ها را ترسیم می‌کند و راهکارهای مواجهه با مسائل فرهنگی را مطرح می‌سازد. چنین اصلی برای طیفی از شبه روشنفکران وطنی که اساسا تهاجم فرهنگی و جبهه مقابل را باور نداشته یا از آغاز با آغوشی باز به سوی مظاهر غرب لیبرال شتافته‌اند غیر قابل قبول است.
شاکری ادامه داد: لذا اگر نگرانی‌های عرصه فرهنگ به شمارش در آید، مهمترین نگرانی و مسئله، مسئله نداشتن با جبهه معارض است. عدم پرسشگری و عدم ترسیم خطوط مشخص در حوزه فرهنگ ممکن است عرصه فرهنگ را به سمت غفلت محض سوق دهد. این حرکت خزنده در طی سالهای گذشته تاکنون در برخی متولیان فرهنگی دیده می‌شود.
وی گفت: این طیف که در کنه اعتقاد و باور، اساسا دلبستگی به انقلاب و مظاهر دینی آن نداشته‌اند، عملا با پاک کردن صورت مسئله در وجود دشمن فرهنگی، ریشه نگرانی‌های سازنده را در این باره می‌خشکانند.
این طیف پیش گفته البته در فضای دینی جامعه و مطالبات دینی و اخلاقی و انقلابی مردم از هنر و فرهنگ، عملا نمی‌توانند به وضوح و با صدای بلند خواسته خود را مطرح سازند. لذا با طرح مسائل فرعی‌تر به مقولاتی چون حذف ممیزی در ساحت هنر و ادبیات و آزادی بیان می‌پردازند.
* طیفی از شبه روشنفکران داخلی به بیناد اندیشه رهبر انقلاب معتقدند، اما عملا آب به آسیاب جریان ضدفرهنگی روشنفکری غرب زده می‌ریزند
این نوینسده اضافه کرد: در حقیقت، این مظاهر و مطالبات ریشه در کنه باور این گروه دارد؛ اما طیفی از شبه روشنفکران داخلی گرچه در بنیاد و اساس، به اندیشه‌های رهبر معظم انقلاب معتقدند، اما به واسطه تحلیل‌های ناقص و عدم آشنایی با هنر و فرهنگ، عملا آب به آسیاب جریان ضد فرهنگی روشنفکری غرب زده می‌ریزند؛ راهبردهای این گروه برای دست یابی به سیاست‌های کلی نظام نگران کننده و خطر آفرین است.
نویسنده «سرزمین پدری» تصریح کرد: این طیف که از زمان پیروزی انقلاب در بدنه فرهنگی کشور نفوذ داشته‌اند، با تحلیلی غلط از جذب حداکثری در حوزه فرهنگ و هنر، باج دهی به جریان روشنفکران جدا افتاده از توده دیندار مردم را راهبردی برای ترویج هنر و ادبیات متعهد قلمداد می‌کنند. دلنوازی‌های صورت گرفته توسط این گروه، گرچه با داعیه اعتلای فرهنگ و هنر اسلامی صورت می‌گیرد، اما در بعد خارجی و عینی تنها به حمایت از بدنه رو به زوال نویسندگان قبل از انقلاب و چهره‌های منزوی مهاجر یا شخصیت‌های مردد و خنثی می‌انجامد. اکنون کار به جایی رسیده است که در سخنان برخی از مدیران فرهنگی، چاپ اثر متوقف شده فلان نویسنده در ممیزی کتاب یا ممنوع القلم بودن یا نبودن فلان نویسنده معدوم هرزه انگار به مهمترین موضوعات رسانه‌ای تبدیل شده است. منظرگاهی که جذب حداکثری را شعار خود قرار داده است در عمل، برای نشان دادن حسن نیت یا پوزش خواهی از نویسندگان شبه روشنفکر، این طیف را محور توجه و حمایت قرار می‌دهد.
* تاریخچه انقلاب ثابت کرده که هر گاه کشور به نیروهای متعهد و متخصص انقلابی اعتماد کرده توانسته طرحی نو در افکند
وی گفت: ریشه این راهبرد، همانطور که گفته شد دو مقوله است. نخست عدم باور به نیروهای مومن و انقلابی. تاریخچه انقلاب اسلامی ثابت کرده است که هر گاه کشور به نیروهای متعهد و متخصص انقلابی اعتماد کرده است و وعده الهی را محقق دانسته است توانسته طرحی نو در افکند. تجربه هشت سال دفاع مقدس این مهم را برای جهانیان به اثبات رساند که نیرو و تخصص انقلابی درب‌های آسمان را برای کشور گشوده می‌کند. در عرصه فرهنگ و هنر نیز برای رسیدن به قله‌های ممتاز جهانی راهی جز این تصور نمی‌شود، عرصه هنر عرصه باور و شیدایی است.
نویسنده رمان «عریان در برابر باد» با تاکید بر اینکه نمی‌توان آرمان‌های انقلاب اسلامی و پیام واضح شهدای انقلاب و دستورات متقن دین را از آثار کسانی انتظار داشت که در دل به این مقدسات اعتقادی ندارند و در سلوک خود اساسا این اهداف را دنبال نمی‌کنند، خاطرنشان کرد: عرصه فرهنگ بارها از جفای مدیران در این زمینه لطمه دیده است. بعضا برخی بی اطلاعی‌ها در حوزه فرهنگ و برخی القائات شبه روشنفکرانه در حوزه نظر، موجب شده گمان شود اساسا متولیان فرهنگ و هنر باید دور حمایت از نیروهای متعهد را خط بکشند. کلید واژه‌هایی چون ادبیات و هنر دولتی، هنر سفارشی، هنر تبلیغی بارها از زبان و قلم جریان شبه روشنفکر شنیده و دیده شده است. سئوال این است که مگر چه زمانی بر فرهنگ و هنر پس از انقلاب گذشته است و در برخی از هنرهای نو، چون سینما و ادبیات داستانی تا چه میزان جریان متعهد فضا و زمان برای آزمون و خطا داشته است؟
شاکری با بیان اینکه اولویت بندی‌های نابه‌جا و عدم اعتماد به راه روش انقلاب اسلامی موجب شده است برخی از اینکه از جریان متعهد حمایت روشن و صریحی نمایند شرمگین‌اند، ادامه داد: در نقطه مقابل جریان ضد فرهنگی غرب و دنباله‌های وطنی آن با وجود اختلافات درونی در وجه بیرونی به نحو منسجمی عمل می‌کند. این طیف در سال‌هایی که دولت‌ها آشکار به دلنوازی آنها می‌پردازند استفاده لازم را برده و جریان خود را تثبیت می‌نمایند و در طی ادواری که خریداری ندارند با مظلوم نمایی جایی برای شکوه و شکایت باقی می‌گذارند.
* نگاهی که تقسیم هنرمند به ارزشی و غیرارزشی را بر نمی‌تابد، قطعا در جبهه‌بندی فرهنگی قائل به تقابل نیست
این منتقد پیرامون اینکه مسئله فرهنگ و هنر بدون ترسیم جبهه‌ای روشن با ابعادی دقیق قابل برنامه ریزی نیست، تصریح کرد: نگاهی که تقسیم هنرمند به ارزشی و غیر ارزشی را بر نمی‌تابد، قطعا در جبهه بندی فرهنگی نیز یا اساسا قائل به این تقابل نیست و یا در سازماندهی نیروهای فرهنگی دچار خطای فاحش خواهد شد. نتیجه این بی ملاحظه‌گی ریزش در نیروهای متعهد و انقلابی در عرصه فرهنگ خواهد بود.
نویسنده کتاب «باران نیمروز» به نکته دیگری اشاره کرد و افزود: نکته دیگری که در شکل گیری جناح مومن و انقلابی در عرصه فرهنگ و هنر باید در نظر گرفته شود، نظریه پردازی است. در سالهای اخیر و با رونق گرفتن آثار هنری برخی نویسندگان توجه ویژه‌ای به هنر انقلابی صورت گرفت و جناح فرهنگی به خود بالید و احساس هویت کرد. با این وجود همچنان که اقتضای حوزه هنر و فرهنگ ایجاب می‌کند، این حوزه نیازمند پالایش مدام است.
شاکری با تاکید بر این مهم که پیراستن جریان هنر مومنانه و جناح هنرمندان مومن نیازمند بصیرتی هوشمندانه است، اضافه کرد: تا معیارها واضح و شفاف نبوده و مبانی دینی در ساحت هنر و فرهنگ به درستی تقریر نشوند، ترسیم چنین مرز بندی‌ای ممکن نخواهد بود. در پی مبهم شدن مرزها یا در هم آمیختن مرزها، بیم آن می رود که نیروهای بالقوه و بالفعل عرصه فرهنگ صرف ریزی جناح مومن شود یا زمینه برای ورود جبهه ضد فرهنگی به جناح مومن فراهم آید.
* نحوه مواجهه با این بیانات رهبر انقلاب باید عمیق باشد
وی با ابراز تاسف از اینکه قوه عاقله هنر در دوران کنونی نتوانسته است با قوه خلاقه آن همگام شود، توضیح داد: از این رو در دو حوزه اثبات و نفی مرزها نیازمند بازنگری دارد تا سیاست گذاری و برنامه ریزی و راهبری حوزه هنر و فرهنگ با بصیرت صورت گیرد. در این زمینه هشدارهای مقام معظم رهبری و رهنمودهای ایشان می‌تواند راهگشا باشد، اما نحوه مواجهه با این بیانات باید عمیق و متاملانه باشد. صدور بیانه‌ای که گویای همنوای مسئولان فرهنگی با فرمایشان مقام معظم رهبری است کافی نخواهد بود. بلکه این بیانات باید مبنای راهبری کشور در حوزه فرهنگ قرار گرفته و در ضمن پژوهش‌های مضاف در حوزه فرهنگ و هنر، مبانی این حوزه‌ها بر اساس منابع فقهی و دینی و همچنین اصول و سیاست‌های کلی نظام استخراج گردد.
