به گزارش مشرق، کلمه «داعش» که عنوان اختصاری نام «امارت اسلامی عراق و شام» است، کاملا هوشمندانه انتخاب شده و مفهومی ژئوپولوتیک در بطن خود دارد. در واقع این نام مفاهیم جغرافیایی دارد و به نظر می‌رسد، مرحله دوم راهبردها و جنگ‌های گروه القاعده است.
گروه القاعده این بار سعی در فراهم کردن فضای استراتژیک و منطقه‌ای در کانون خاورمیانه دارد که شبکه طلایی منافع آمریکا و غرب و منابع انرژی شمرده می‌شود.
از سوی دیگر، این منطقه کانون تلاقی مذاهب و طوایف مختلف است و القاعده با اتکا به همین مساله سعی در تشکیل امارت جدید خود در این منطقه را دارد و در این راستا درصدد تغییر ایدئولوژی، افکار و گرایشات ملت‌های این منطقه است و مدعی است، قصد نجات مسلمانان و به ویژه ساکنان این مناطق را دارد.
از همین رو، القاعده سعی دارد، از طریق داعش در کشورهای مهم منطقه جای پایی برای خود پیدا کند و علاوه بر ایجاد تفرقه میان گروه‌های مخالف القاعده، اهداف کلی را محقق سازد.
راهبرد افقی داعش
داعش براساس «استراتژی افقی» فعالیت می‌کند که نقطه آغاز آن مرکز بلاد شام یعنی «سوریه» بود. اما چون با مقاومت ارتش و نظام سوریه مواجه شد، استراتژی خود را تغییر داد و راهبرد توسعه افقی در کشورهای عراق، لبنان، ترکیه، یمن، مصر، تونس و لیبی در خاورمیانه و برخی مناطق دیگر مانند قفقاز، پاکستان و برخی کشورهای اروپایی را در پیش گرفت. بدین ترتیب، داعش به عامل نگرانی کشورهای عربی و منطقه‌ای و بین‌المللی و حتی آمریکا تبدیل شد.
از سوی دیگر، داعش پدربزرگ گروه‌های افراطی، بنیادگرا و تروریستی فعال در منطقه نیز شمرده می‌شود، گویی القاعده سعی دارد، رسانه‌ها و مردم را وادار به فراموشی القاعده و پذیرش شاخه جدید خود یعنی «داعش» کند. لذا، می‌توان گفت، ما در آستانه آغاز مرحله دوم فعالیت القاعده یا مرحله جانشینی «ایمن الظواهری» قرار داریم.
«ماتیو اولسن»، مدیر مرکز ملی مبارزه با تروریسم آمریکا درباره استراتژی افقی داعش می‌گوید: «اوضاع بی‌ثبات خاورمیانه و شمال آفریقا باعث ظهور نسل جدیدی از تروریست‌ها می‌شود که شاید آمریکا و برخی کشورهای غربی دیگر را آماج حملات خود قرار دهند».
اولسن خاطر نشان می‌کند، تحولات کنونی خاورمیانه، به ویژه بحران سوریه به عناصر تکفیری قدیمی اجازه می‌دهد، نسل جدیدی از مجاهدان را جذب کرده و آموزش دهد. در همین راستا، رهبران القاعده از پاکستان و افغانستان راهی سوریه و عراق شدند تا مرزهای افقی استراتژی خود را تثبیت کنند.
این همان نکته‌ای است که اوسلن به آن اشاره کرده و می‌گوید: «اطلاعات سازمان اطلاعات آمریکا نشانگر این است که رهبران کنونی القاعده که همچنان در کوه‌های مناطق مرزی افغانستان و پاکستان مخفی شده‌اند، سعی در استفاده از این تحولات به نفع خود دارند».
داعش باعث بالا رفتن روحیه تمامی رهبران القاعده در سراسر جهان و فراهم کردن زمینه آزادی عمل آنها با استفاده از گسترش مناطق جغرافیایی و مرزهای تحت سلطه خود در خاورمیانه، آفریقا، قفقاز و نقاط دیگر جهان شده‌اند.
همین گسترش محدوده جغرافیای سیاسی و نیز گسترش روابط با نظام‌های سیاسی قدیمی و جدید، باعث شده که منطقه خاورمیانه با چالش‌های خطرناکی مواجه شود و این همان چیزی است که «ایما بونینو»، وزیر خارجه ایتالیا در اکتبر 2013 به آن اشاره کرد و گفت: «جهان عرب در سایه ساز و کارهای ناشی از انقلاب‌های عربی با چالش‌های گرفتار شدن در باتلاق هرج و مرج و خلأ ژئوپولوتیکی مواجه شده است».
وی خاطر نشان کرد، دو چالش اساسی منطقه خاورمیانه؛ ناآرامی‌های داخلی و خلأهای ژئوپولوتیکی است که باعث برهم خوردن آرامش و استفاده از منابع برای رفع نیازهای اجتماعی ضروری شده است.
داعش و تلاش برای تشکیل کشوری در اراضی ترکیه ـ سوریه – عراق
در این میان، ترکیه با باور وعده‌‌ها و اظهارات کشورهای حاشیه خلیج فارس، به ویژه عربستان و قطر دچار اشتباهی استراتژیک شده و به آنها اجازه داد، عناصر تکفیری تروریستی و عناصر اصلاح شده القاعده از خاک این کشور وارد سوریه شوند و بتوانند با سازماندهی نیروهای خود، امپراتوری خود را در این منطقه تاسیس کنند.
پس از تحقق اهداف مورد نظر، قطر عقب‌نشینی کرد و عربستان هم به ترک‌ها پشت کرد تا ترکیه هم مانند پاکستان که چند سال قبل و در چارچوب همکاری با همان کشورهای حوزه خلیج فارس و به ویژه عربستان چنین نقشی را ایفا کرد و در نهایت به طرف شکست خورده و عرصه تاخت و تاز گروه‌های تروریستی تکفیری تبدیل شد، اشتباه جدیدی را در منطقه مرتکب شود.
از این‌رو، عراق، سوریه و دیگر کشورهای همجوار ترکیه حق دارند، از مقامات این کشور به خاطر ارتکاب این اشتباه بزرگ و خنجر زدن از پشت به کشورهای عراق، سوریه و لبنان، شکایت کنند.
کارشناسان بر این باورند، داعش که با گروه‌های مسلح مختلف در شمال سوریه درگیر است، سعی در گسترش سلطه خود بر مناطق همجوار عراق و ترکیه و طرد تمامی دشمنان احتمالی از این مناطق دارد.
این گروه همچنین سعی در برپایی امارتی اسلامی به سرکردگی «ابوبکر البغدادی» در نزدیکی مرزهای سوریه دارد و در همین راستا، بدون توجه به جنگ اصلی خود با نظام سوریه، وارد جنگ با گروه‌های مسلح دیگر مخالف نظام سوریه و گروه‌های مبارز کُرد شد و سعی تسلط بر مناطق نفتی و جاده‌های اصلی و تسلیم مردم با توسل به زور را دارد.
«چارلز لستر»، عضو مرکز مطالعات تروریسم انگلیس می‌گوید: «داعش سعی در تحمیل سلطه خود بر مناطق شمالی و شرقی سوریه دارد که به عرصه تاخت و تاز گروه‌های مسلح تبدیل شده است.
در همین راستا، یک فعال کُرد سوری داعش را به تلاش برای تشکیل «امارت اسلامی» در مناطق تحت سلطه خود متهم می‌کند و می‌گوید: «داعش نمی‌خواهد، هیچ گروه دیگری سلاح برداشته و با قدرت گرفتن درصدد تشکیل امارتی همانند داعش باشد که هم اکنون تلاش می‌کند، آن را از شمال سوریه و عراق ایجاد کند.
«آرون لوند»، پژوهشگر سوئدی امور سوریه تاکید می‌کند، شکی در تلاش‌های داعش برای سیطره بر مناطق شمالی مرتبط به هم سوریه وجود ندارد، اما نمی‌دانیم، این گروه قدرت تحقق چنین هدفی در بازه زمانی کوتاه را دارد؟
وی می‌افزاید: داعش اگرچه خود را قدرتمند حس می‌کند، اما نمی‌تواند شمال و شرق سوریه را تحت سلطه خود درآورد. لذا، داعش طرح اردوغان برای تشکیل امپراتوری عثمانی را خنثی کرده و با حمایت مالی کشورهای حوزه خلیج فارس و به ویژه عربستان و قطر، ترکیه را به میدان تاخت و تاز تروریست‌ها تبدیل کرده تا استراتژی عربستان برای تسلط بر منطقه توسط تکفیری‌ها عملی شود.
