گروه بین الملل مشرق - پیشرفت نیروهای نظامی سوریه به فرماندهی بشار اسد، به یکی از مراحل حساس و سرنوشت ساز خود رسیده است. اینک سرنوشت کوههای قلمون می تواند بسیاری از احتمالات آینده را رقم زند. 

منطقه قلمون به عنوان یکی از استراتژیک‌ترین مناطق سوریه، در مجاورت مرز لبنان قرار داشته و مخالفان در این منطقه که در جنوب غرب دمشق واقع شده است، اشغال این منطقه را یکی از پیروزی‌های خود قلمداد می کردند.  این در حالی است که شواهد حاکی از پیشرفت ارتش سوریه پس از پیروزی های چشمگیر در شمال و جنوب دمشق و همچنین منطقه «غوطه» در شرق دمشق، به این منطقه است.


در واقع پیشرفت های حاصل شده در مناطق اطراف دمشق، شورشیان منطقه قلمون را در نوعی محاصره قرار داده است. اکنون برخی منتظرند تا با توجه به نزدیکی این منطقه به دمشق، ارتش در آنجا اقدام به انجام عملیات کند. با توجه به اینکه نبرد قلمون، به طور مسلم تأثیر بسیاری بر سرنوشت سوریه و وزن مخالفان خواهد گذاشت، مروری بر اهمیت این منطقه به نقل یکی از خبرنگاران المانیتور می تواند ادعای حاضر را ثابت کرده و با توصیفاتی که در این گزارش آمده است؛ موقعیت استراتژیک آن را روشن‌تر کند. این گزارش می نویسد:

«نبرد قلمون در سر فصل اخبار قرار گرفته است. این رویداد اهمیت بسیاری در جنگ جاری میان حکومت بشار اسد و مخالفان دارد و بازتاب قابل توجهی از وضعیت حال حاضر جنگ سوریه که بیش از 30 ماه در جریان است، را ارائه خواهد داد. اگرچه گزارشات از هفته ها و چه بسا ماهها قبل، نبرد در جبهه قلمون را پیش بینی می کردند اما این جنگ هنوز آغاز نشده است.  اما ارتش سوریه در چند روز اخیر به سمت غارا، شمال قلمون پیشروی کرده است. آیا این به معنی آغاز جنگ در قلمون است یا اینکه در آستانه شروع جنگ در این جبهه هستیم؟


برای پاسخ به این سؤالات من بر آن شدم تا به قلمون رفته و جوانب موقعیت جغرافیایی، اجتماعی، جمعیتی، سیاسی و نظامی آن را بررسی کنم.

کوههای آرسال دروازه ورود به قلمون هستند. کوههایی که مخالفان بر روی آنها جاده های اطراف را کنترل می کنند. اولین چیزی که در منطقه قلمون به چشم می آید، مناطق وسیعی است که مخالفان آن را به اشغال درآورده اند. من 80 کیلومتر پیاده روی کردم و به نیروهای ارتش سوریه برنخوردم. قلمون بیش از 20 شهر و یک میلیون نفر را در خود جای داده است.

در حالیکه سال گذشته، حرکت در این منطقه بسیار سخت بود و باید با  اسب و از طریق کوهها حرکت می کردیم اما این بار می توانستیم راحت از اتومبیل استفاده کنیم و حرکت میان شهرها و روستاها آسانتر شده است. مخالفان در ماههای گذشته در حدود 40 ایستگاه پست بازرسی حکومت را تصرف کرده بودند. از این رو می توان گفت که مخالفان کنترل 70 درصد از این منطقه را به دست داشتند، در حالیکه نیروهای بشار اسد جاده ها و مناطق مجاور را در کنترل داشت.

پس از مدتی به یک ایستگاه بازرسی وابسته به القاعده رسیدیم و کارتهای شناسایی خود را به آنها نشان دادیم. پس از برقراری چندین تماس اقدامات امنیتی انجام گرفت. جالب توجه است که سطوح سازمانی و امنیتی در میان برخی از این گروهها بسیار افزایش یافته است. به عنوان مثال تیپ قادسیه، که یکی از بانفوذترین گروههای منطقه است، برای اعضای خود کارت شناسایی ویژه صادر کرده است. محمد خطیب یکی از اعضای این گروه اظهار داشت که «نفوذ در میان ما در این منطقه بسیار دشوار است.»

ما با ابو وسیم رئیس ستاد گروه قادسیه دیدار کردیم. او در مورد حساسیت موقعیت رانکاس و مجاور آن توضیح داد. رانکاس توسط روستاهای مسیحی نشین احاطه شده است. ابو وسیم در این باره گفت: «ما همواره در طول تاریخ رابطه نزدیکی با مسیحیان داشتیم. آنها نیز در آغاز انقلاب آنان نیز با اصلاحات موافق بودند اما امروز شرایط تغییر کرده است. آنها پس از آنکه از سوی رژیم به منظور ترساندن ما تهدید شدند، اکنون وفادار به رژیم هستند.»!


هم اینک در حدود 20 هزار تن از مخالفان حکومت بشار در قلمون هستند که برجسته ترین آنها ارتش آزاد با تعداد 5000 تن است و گروه تحریرالشام نیز که تحت رهبری سرتبی فیراس البیتار است، با سابقه ترین آنهاست. همچنین گروههای جیش الاسلام به رهبری زهران الوش (در حدود 5000 تن)، احرار الشام(4000 تن)، جبهه النصره (1000تن)، غرباء الشام (1000تن)، گردان مقاویر القصیر که از شهر قصیر به این منطقه آمده اند (2000تن) و تیپ قادسیه (500 تن) و نیز گردانها و تیپ های متعدد کوچک دیگری نیز در این منطقه حضور دارند.


برخی از رهبران این گروهها به من گفتند: «ناظران ما اعلام کرده اند که بسیج نیروهای حزب الله و حکومت اسد دیده نشده است، البته ما آماده جنگ هستیم.» همه آنها به اینکه اگر جنگی رخ دهد، مطمئناً جنگ سختی خواهد بود، اذعان داشتند. آنان همچنین ادعا کردند که جنگ برای مهاجمان از مدافعان این منطقه سخت تر خواهد بود. ابو وسیم البته تأکید کرد که این جنگ بسیار سرنوشت ساز است. چون اگر حکومت بشار اسد بتواند این منطقه را بگیرد مانند دومینو پیش خواهد رفت و مناطق دیگر را نیز خواهد گرفت، بنابراین این جنگ مسئله بین مرگ و زندگی است. وی گفت «قلمون ریه انقلاب در حلب، حمص و حومه آن است.»

ابو وسیم در مورد وضعیت زندگی در این منطقه گفت: «شرایط زندگی در قلمون بسیار آرام است و هیچ جنگ و جدالی میان گروهها وجود ندارد. تا کنون رژیم اسد فقط توانسته است از طریق بمباران هوایی گروهها و مقرهای آنان را هدف قرار دهد. بنابراین برای آغاز جنگ در این منطقه به برنامه گسترده ای نیاز است. سال گذشته رژیم یک بار خواست که به منطقه نفوذ کند و برای آن نیروهای خود را بسیج کرد اما نتوانست حال که ما قویتر شده ایم چگونه این امر امکان پذیر است؟»

رهبر گروه احرار الشام نیز گفت: عوامل بسیاری زمان، دامنه و مسیر و جریان جنگ احتمالی در قلمون را مشخص می کند. اولین مسئله توجه به قدرت مخالفان و تجهیزات، سازماندهی و تعداد مبارزان است. هر گونه حمله ای نیازمند سطح وسیع و گسترده ای از بسیج نیروها است و تلفات بسیاری را بر رژیم تحمیل خواهد کرد. دوم مسئله جاده هاست. رژیم می ترسد که ما جاده های دمشق و حمص در غارا و نبک را قطع کنیم. اما ما آنها را هدف قرار نخواهیم داد تا روستاها بمباران نشد. اما در صورتیکه جنگ رخ دهد، قطعا آنها را می بندیم.


به نظرم اولویت رژیم امنیت پایتخت است اگرچه برخی از مناطق قلمون نیز از اهمیت بسیاری برخوردار است مخصوصا با توجه به انبارهای بزرگ سلاح که ما در منطقه مهین داریم. کنفرانس ژنو برای رژیم مهم است و بشار اسد نمی خواهد که با راه اندازی نبرد بزرگی در قلمون مسئول شکست این کنفرانس باشد.»

گزارش فوق حاکی از  ترس و واهمه شورشیان از آغاز جنگ در قلمون و موضع بالاتر نیروهای اسد است. در متن گزارش سرکردگان گروههای شورشی  بارها اشاره کردند که وضعیت و شرایط به نفع اسد تغییر یافته است اگرچه تلاش کردند تا این امر را با دلایل غیر واقعی مانند ترس ساکنان این منطقه توجیه کنند.

آنها در جای جای مصاحبه خود سعی کردند تا علیه نیروهای بشار اسد جنگ روانی ایجاد کرده و موضع خود را بالاتر از آنها بخوانند. با این حال تضعیف روحیه آنان در پی محاصره قلمون به خوبی نمایان است. در واقع همانطور که خود شورشیان اشاره کردند قلمون را باید ریه جنگ سوریه دانست و پیروزی بشار بر آن سرنوشت بش از 30 ماه آشفتگی در این کشور را معلوم خواهد کرد.