روز عرفه، عید است

مجتهدی در رابطه با روز عرفه گفت: روز عرفه از اعیاد بزرگ است هر چند به اسم عید، نامگذاری نشده و روزی است که حق تعالی بندگانش را به عبادت و اطاعت فرا خوانده و جود و احسان خود را برایشان گسترانیده و وعده به آمرزش گناهان و پوشانیدن عیب‌هایشان داده است.

جایگاه عرفه در کلام معصومین(ع)

استاد حوزه علمیه قم به جایگاه بلند روز عرفه در روایات معصومین اشاره کرد و گفت: امام صادق(ع) می‌‌فرماید: «مَن لَم یُغفَر لَهُ فی شهرِ رمضانَ لَم یُغفَر لَهُ إلی مِثلِهِ مِن قابِلٍ الّا أن یَشهَدَ عَرَفَةَ؛ کسى که در ماه رمضان آمرزیده نشود، تا رمضان آینده آمرزیده نشود، مگر آن که در عرفه حاضر شود.»

مجتهدی با اشاره به اینکه از این روایت دو مطلب استنباط می‌شود، اظهار داشت: اول، عظمت ماه مبارک رمضان از این جهت که ماه مغفرت، ماه رحمت و ماه برائت از آتش جهنم است و دوم عظمت روز عرفه است به گونه‌ای که اگر کسی در ماه رمضان مورد مغفرت قرار نگرفت عرفه را درک کند و از روز عرفه غفلت نکند.

وی ادامه داد: امام صادق(ع) می‌فرماید: «تَخَیَّرْ لِنَفْسِکَ مِنَ الدُّعاءِ ما اَحْبَبْتَ وَاجْتَهِدْ فَاِنَّهُ (یَوْمَ عَرَفَةَ) یَوْمُ دُعاءٍ وَ مَسْأَلَةٍ؛ هر دعایی که دوست‌‌داری برای خود بخوان و در دعا کردن بکوش که آن روز (روز عرفه) روز دعا و درخواست است.»

استاد جامعة المصطفی العالمیه گفت: عرفه روز بخشش است. ابن فهد حلّی در عدّة الداعی روایتی به این شرح برای روز عرفه نقل نموده است؛ «وَ فِی الْخَبَرِ اَنَّ اللّهَ سُبْحانَهُ وَ تَعالی یَقُولُ لِلْمَلائِکَةِ فِی ذلِکَ الْیَوْمِ یا مَلائِکَتِی اَلا تَرَوْنَ اِلی عِبادِی وَ اِمائِی جاؤُا مِنْ اَطْرافِ الْبِلادِ شُعْثاءً غَبْراءً اَتَدْرُونَ ما یَسْئَلُونَ فَیَقُولُونَ رَبَّنا اِنَّهُمْ یَسْئَلُونَکَ الْمَغْفِرَةَ فَیَقُولُ اشْهَدُوا اِنِّی قَدْ غَفَرْتُ لَهُمْ؛ در روایت آمده که خدای سبحان به ملائکه در این روز می‌‌فرماید: ای فرشتگان من، آیا نمی‌‌بینید بندگان و کنیزان مرا که ژولیده و غبارآلود از اطراف شهرها آمده‌‌اند؟ و آیا می‌‌دانید آنها چه درخواستی دارند؟ ملائکه می‌‌گویند: پروردگار ما، آنها مغفرت می‌‌خواهند. خداوند می‌‌فرماید: شاهد باشید که من آنها را بخشیدم.»

مجتهدی گفت: امام زین‌العابدین (ع) در روز عرفه جمعی را مشاهده کردند که دست نیاز به سوی مردم دراز کرده و کمک می‌‌خواستند. حضرت خطاب به آنها فرمود: وای بر شما آیا در این روز از غیر خدا حاجات می‌طلبید در حالی که در این روز امید می‌‌رود که فضل خداوند حتی شامل بچه‌هایی شود که در شکم مادران هستند و امید می‌‌رود که آنها سعادت‌‌مند شوند.

اعمال روز عرفه

برای روز عرفه چند عمل وارد شده است:

1- روزه گرفتن؛ که پاداش فراوانی دارد. ولی اگر روزه در آن روز سبب ضعف و ناتوانی جهت دعا و انجام اعمال و عبادات روز عرفه شود ترک آن بهتر است. (البتّه روزه مربوط به کسانی است که در وطن هستند یا قصد اقامت 10 روز کرده‌اند).

2- غسل کردن قبل از غروب آفتاب.

3- زیارت امام حسین(ع)، که زیارت آن حضرت در روز عرفه طبق روایتی از امام صادق(ع) پاداش حج و عمره بسیار، و جهاد فراوان دارد.

در روایت دیگری از امام صادق(ع) نقل شده است که خداوند در روز عرفه، توجه خاصی به زائران قبر امام حسین(ع) دارد، حاجاتشان را برآورده می‌سازد و گناهانشان را می‌آمرزد.

در حدیث دیگری از سه امام بزرگوار، حضرت امام صادق و امام کاظم و امام رضا(علیهم السلام) آمده است که هر کس روز عرفه به زیارت امام حسین(ع) برود، خداوند او را با ایمان محکم همراه با اطمینان باز می‌گرداند.

به هر حال، همان گونه که «سید بن طاووس»، در «اقبال» گفته است: احادیث در فضیلت زیارت امام حسین(ع) در روز عرفه، متواتر است. به همین دلیل سیل مشتاقان در این روز به سوی مرقد آن حضرت سرازیر می‌شود.

4- پس از نماز عصر و قبل از آن که دعاهای روز عرفه را بخواند، دو رکعت نماز در زیر آسمان، بجا آورد و به گناهان و خطاهای خود اعتراف کند، که امام صادق(ع) فرمود: هر کس چنین کند، پاداش کسانی که در سرزمین عرفاتند، را خواهد داشت و گناهانش آمرزیده شود.

مرحوم «شیخ کفعمی» کیفیت نماز را این گونه آورده است: پس از آن که نماز ظهر و عصر را با رکوع و سجود نیکو، بجا آوردی، دو رکعت نماز بخوان، در رکعت اوّل بعد از سوره حمد، سوره «توحید» (قل هو اللّه احد) و در رکعت دوم، پس از سوره حمد، سوره «کافرون»، (قُل یا اَیهَا الْکافِرُون) را بخوان. بعد از آن نیز چهار رکعت نماز بگزار (هر دو رکعت به یک سلام) و در هر رکعت بعد از سوره حمد، پنجاه مرتبه سوره توحید را بخوان (که نماز امیرالمؤمنین نیز به همین صورت است) آنگاه این تسبیحات را که از رسول خدا نقل شده است و «سیدبن طاووس» آن را در «اقبال» آورده، بخوان:

سُبْحانَ مَنْ فِی السَّماءِ عَرْشُهُ، سُبْحانَ الَّذِی فِی الاَْرْضِ سَطْوَتُهُ،

منزّه است خدایی که در آسمان است عرش او، منزه است خدایی که در زمین است فرمان و حکمش

سُبْحانَ الَّذِی فِی الْبَحْرِ سَبیلُهُ، سُبْحانَ الَّذِی فِی النّارِ سُلْطانُهُ،

منزّه است خدایی که در دریا راه دارد منزّه است، خدایی که در آتش دوزخ سلطنتش موجود است

سُبْحانَ الَّذِی فِی الْجَنَّةِ رَحْمَتُهُ، سُبْحانَ الَّذِی فِی الْقُبُورِ قَضاؤُهُ،

منزّه است خدایی که در بهشت رحمت اوست، منزّه است خدایی که در گورها قضا و فرمانش جاری است

سُبْحانَ الَّذِی فِی الْهَواءِ اَمْرُهُ، سُبْحانَ الَّذِی رَفَعَ السَّماءَ،

منزّه است خدایی که در هوا امر اوست، منزّه است خدایی که آسمان را بالا برد

سُبْحانَ الَّذِی وَضَعَ الاَْرْضَ، سُبْحانَ مَنْ لا مَنْجا مِنْهُ إلاّ إِلَیْهِ.

منزّه است خدایی که زمین را گسترد، منزه است خدایی که ملجأ و پناهی از او نیست جز به سوی خودش.

آنگاه 100 مرتبه بگو:

سُبْحانَ اللّهِ وَ الْحَمْدُ لِلّهِ وَ لا اِلهَ اِلاَّ اللّهُ وَ اللّهُ اَکْبَرُ.

منزّه است خدا و حمد از آن خداست و معبودی جز خدا نیست و خدا بزرگ تر از توصیف است.

و 100 مرتبه سوره «قُل هُوَ اللّهُ أحَد» را بخوان.

100 مرتبه آیة الکرسی.

100 مرتبه صلوات بر محمّد و آل محمّد.

10 مرتبه

لااِلهَ اِلاَّ اللهُ، وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ، لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ،

معبودی جز خدا نیست یگانه ای که شریک ندارد پادشاهی خاصّ اوست و از آن اوست حمد

یحْیی وَ یمیتُ وَ یمیتُ وَ یحْیی، وَهُوَ حَیٌّ لا یمُوتُ، بِیدِهِ الْخَیرُ، وَهُوَ عَلی کُلِّ شَیْء قَدیرٌ.

زنده کند و بمیراند و بمیراند و زنده کند و اوست زنده ای که نمیرد هر چه خیر است به دست اوست و او بر همه چیز تواناست.

10 مرتبه

اَسْتَغْفِرُ اللهَ الَّذی لا اِلهَ اِلاّ هُوَ الْحَیُّ الْقَیومُ وَ اَتُوبُ اِلَیهِ.

آمرزش خواهم از خدایی که معبود به حقی جز او نیست که زنده و پاینده است و به سویش توبه کنم.

10 مرتبه «یا اَللهُ»

10مرتبه «یا رَحْمنُ»

10 مرتبه «یا رَحیمُ»

10 مرتبه «یا بَدیعَ السَّمواتِ وَ الاَْرْضِ، یا ذَاالْجَلالِ وَ الاِْکْرامِ»

10 مرتبه «یا حَیُّ یا قَیومُ»

10 مرتبه «یا حَنّانُ یا مَنّانُ»

10 مرتبه «یا لا اِلهَ اِلاَّ اَنْتَ»

10 مرتبه «آمینَ».

پس آنگاه بگو:

اَللّهُمَّ اِنّی اَسْئَلُکَ یا مَنْ هُوَ اَقْرَبُ اِلَیَّ مِنْ حَبْلِ الْوَریدِ،

خدایا از تو خواهم ای کسی که او نزدیکتر است به من از رگ گردن

یا مَنْ یحُولُ بَینَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ، یا مَنْ هُوَ بِالْمَنْظَرِ الاَْعْلی وَ بِالاُْفُقِ الْمُبینِ،

ای که حائل شود میان انسان و دلش ای که او در دیدگاه اعلی است و در افق آشکاری است

یا مَنْ هُوَ الرَّحْمنُ عَلَی الْعَرْشِ اسْتَوی، یا مَنْ لَیسَ کَمِثْلِهِ شَیْءٌ، وَ هُوَ السَّمیعُ الْبَصیرُ،

ای که او بخشاینده است و بر عرش استیلا دارد ای که نیست مانندش چیزی و او شنوا و بینا است

اَسْئَلُکَ اَنْ تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد.

از تو خواهم که درود فرستی بر محمّد و آل محمّد.

آنگاه حاجت خود را از خداوند طلب کن که برآورده خواهد شد، ان شاءاللّه.

(دعای کوتاه بالا دعای بسیار پرمحتوایی است که سزاوار است انسان هر زمان که حال دعا پیدا کند از آن بهره گیرد و همچنین در قنوت‌های نماز می‌توان از آن استفاده کرد. دعایی است که جمله‌های آن غالبا از آیات قرآن گرفته شده و صفات جمال و جلال خداوند در آن منعکس است).

مرحوم «کفعمی» در ادامه می‌افزاید: پس از آن این صلوات را بخوان

امام صادق(ع) فرمود: هر کس بخواهد محمد و آل محمد را با صلوات بر آنان مسرور و خشنود سازد، این صلوات را بخواند:

اَللّهُمَّ یا اَجْوَدَ مَنْ اَعْطی، وَ یا خَیرَ مَنْ سُئِلَ، وَ یا اَرْحَمَ مَنِ اسْتُرْحِمَ،

خدایا ای بخشنده‌ترین عطابخشان و ای بهترین درخواست شدگان و ای مهربانترین کسی که از او مهربانی جویند،

اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَ آلِهِ فِی الاَْوَّلینَ، وَ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَ آلِهِ فِی الاْخِرینَ،

خدایا درود فرست بر محمد و آلش در زمره پیشینیان و درود فرست بر محمد و آلش در زمره پسینیان،

وَ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَ آلِهِ فِی الْمَلاَِ الاَْعْلی، وَ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَ آلِهِ فِی الْمُرْسَلینَ،

و درود فرست بر محمد و آلش در ساکنین عالم بالا و درود فرست بر محمد و آلش در زمره مرسلین،

اَللّهُمَّ اَعْطِ مُحَمَّداً وَ آلَهُ الْوَسیلَةَ وَ الْفَضیلَةَ وَالشَّرَفَ وَ الرِّفْعَةَ وَ الدَّرَجَةَ الْکَبیرَةَ،

خدایا عطا کن به محمد و آلش مقام وسیله و فضیلت و شرف و رفعت و درجه بلند،

اَللّهُمَّ اِنّی آمَنْتُ بِمُحَمَّد صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ وَ لَمْ اَرَهُ، فَلا تَحْرِمْنی فِی الْقِیمَةِ رُؤْیتَهُ، وَ ارْزُقْنی صُحْبَتَهُ،

خدایا من ایمان آوردم به محمد درود خدا بر او و خاندانش با این که او را ندیده‌ام پس در روز قیامت از دیدارش محرومم مفرما و مصاحبت و همنشینی او را روزیم فرما،

وَ تَوَفَّنی عَلی مِلَّتِهِ، وَ اسْقِنی مِنْ حَوْضِهِ مَشْرَباً رَوِیاً سآئِغاً هَنیئاً، لا اَظْمَأُ بَعْدَهُ اَبَداً، اِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْء قَدیرٌ،

و بر کیش او بمیرانم و بنوشانم از حوض او (حوض کوثر) نوشاندنی سیراب و جانبخش و گوارا که پس از آن هرگز تشنه نشوم که براستی تو بر هر چیز توانایی،

اَللّهُمَّ اِنّی آمَنْتُ بِمُحَمَّد صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ وَ لَمْ اَرَهُ،

خدایا من ایمان آورده‌ام به محمد درود خدا بر او و خاندانش باد و او را ندیده‌ام پس در بهشت رویش را به من نشان ده،

صَلَّی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ مِنّی، تَحِیةً کَثیرَةً وَ سَلاماً.

خدایا برسان به محمّد صلی الله علیه و آله از جانب من تحیتی بسیار و سلامی.

آنگاه دعای «امّ داوود» را بخوان. سپس این تسبیحات را که پاداش فراوانی دارد، بخوان:

سُبْحانَ اللهِ قَبْلَ کُلِّ اَحَد، وَ سُبْحانَ اللهِ بَعْدَ کُلِّ اَحَد، وَ سُبْحانَ اللهِ مَعَ کُلِّ اَحَد،

منزه باد خدا پیش ازهر کس و منزه باد خدا پس از هرکس و منزه باد خدا با هر کس

وَ سُبْحانَ اللهِ یبْقی رَبُّنا و یفْنی کُلُّ أَحَد،

و منزه باد خدا که باقی ماند پروردگار ما و فانی شود هرکس

وَ سُبْحانَ اللهِ تَسْبیحاً یفْضُلُ تَسْبیحَ الْمُسَبِّحینَ فَضْلاً کَثیراً قَبْلَ کُلِّ اَحَد،

و منزه باد خدا تنزیهی که فزونی گیرد بر تسبیح تسبیح گویان فزونی بسیاری پیش از هر کس،

وَ سُبْحانَ اللهِ تَسْبیحاً یفْضُلُ تَسْبیحَ الْمُسَبِّحینَ فَضْلاً کَثیراً بَعْدَ کُلِّ اَحَد،

و منزه باد خدا تنزیهی که فزونی گیرد بر تسبیح تسبیح گویان فزونی بسیاری پس از هر کس،

وَ سُبْحانَ اللهِ تَسْبیحاً یفْضُلُ تَسْبیحَ الْمُسَبِّحینَ فَضْلاً کَثیراً مَعَ کُلِّ اَحَد،

و منزه باد خدا تنزیهی که فزونی گیرد بر تسبیح تسبیح گویان فزونی بسیار با هر کس،

وَ سُبْحانَ اللهِ تَسْبیحاً یفْضُلُ تَسْبیحَ الْمُسَبِّحینَ فَضْلاً کَثیراً لِرَبِّنَا الْباقی وَ یفْنی کُلُّ اَحَد،

و منزه باد خدا تنزیهی که فزونی گیرد بر تسبیح تسبیح گویان برتری بسیاری برای پروردگار ما که باقی ماند و جز او فانی شود هر کس

وَ سُبْحانَ اللهِ تَسْبیحاً لا یحْصی وَ لا یدْری وَ لا ینْسی،

و منزه باد خدا تنزیهی که به شماره در نیاید و دانسته نشود و فراموش نگردد

وَ لا یبْلی وَ لا یفْنی وَ لَیسَ لَهُ مُنْتَهی،

و کهنه نشود و فنا نپذیرد و انتهایی برایش نباشد

وَ سُبْحانَ اللهِ تَسْبیحاً یدُومُ بِدَوامِهِ،

و منزه باد خدا تنزیهی که دوام داشته باشد به دوام او

وَ یبْقی بِبَقآئِهِ فی سِنِی الْعالَمینَ، وَ شُهُورِ الدُّهُورِ، وَ اَیامِ الدُّنْیا وَ ساعاتِ اللَّیلِ وَ النَّهارِ،

و باقی ماند به بقای او در طول سال‌های این جهان و سایر جهانیان و ماه‌های این روزگار و هر روزگار و روزهای دنیا و ساعات شب و روز

وَ سُبْحانَ اللهِ اَبَدَ الاَْبَدِ، وَ مَعَ الاَْبَدِ مِمّا لا یحْصیهِ الْعَدَدُ،

و منزه باد خدا تا جاویدان است جاوید و و همراه با جاوید به میزانی که شماره‌اش نتوان کرد

وَ لایفْنیهِ الاَْمَدُ، وَ لا یقْطَعُهُ الاَْبَدُ، وَ تَبارَکَ اللهُ اَحْسَنُ الْخالِقینَ.

و زمان و مدت آن را به فنا نکشاند و قطعش نکند «هرگز» و بزرگ است خدا بهترین آفریدگان.

بار دیگر همین دعا را بخوان، ولی بجای سُبْحانَ اللّهِ قَبْلَ کلِّ أَحَد، بگو: وَ الْحَمْدُ لِلّه قَبْلَ کُلِّ اَحَد، و هر جا که کلمه سُبْحانَ اللّه دارد؛ به جای آن اَلْحَمدُ لِلّه بگو و دعا را تا آخر بخوان.

برای بار سوم از ابتدا شروع کن ولی این بار به جای سُبْحانَ اللّهِ، بگو: لا إِلهَ إلاّ اللّه. مثلاً بگو: لا إله إلاّ اللّه قَبْلَ کُلِّ أَحَد...

در مرتبه چهارم، دعا را از ابتدا شروع کن و تا آخر بخوان، ولی به جای سبحان اللّه بگو أللّه اکبر. مثلاً می‌گویی: أللّه أکبر قَبلَ کلِّ أحد...

سپس دعای أللّهُمَّ مَنْ تَعَبَّأ وَ تَهَیأَ را بخوان (که در اعمال شب جمعه است).

آنگاه با نهایت خشوع و فروتنی، دعای چهل و هفتم «صحیفه سجّادیه» را بخوان که بسیار دعای گران قدر و ارزشمندی است.

پنجم:

دعای معروف عرفه است.

برای مطالعه دعای عرفه متن آن را در http://makarem.ir/websites/farsi/prayer/?gid=558 می‌توانید مشاهده کنید.

به هنگام غروب روز عرفه، دعای «عشرات» را بخوان. این دعا که خواندنش در هر صبح و شام مستحب است، آن را در پایان روز عرفه نیز بخوان. مرحوم «سید بن طاووس» در اعمال روز عرفه، این دعا را ذکر کرده است. با مراجعه به آدرس اینترنتی

http://makarem.ir/websites/farsi/prayer/?gid=103 می‌توانید این دعای شریف را قرائت کنید.

منبع : www.makarem.ir