البته چنانکه در صدر این مطلب اشاره شد هنوز برای ارزیابی زود است و نباید مدعی شد که دولت گرفتار چنین مساله ای شده است. اما از سوی دیگر نمی توان سکوت کرد و اجازه داد تا این بیماری ایجاد و شایع شود و سپس برای درمان آن فکری کرد، بلکه پیشگیری بهتر از درمان است.
در چنین حال و هوایی است که رهبر معظم انقلاب اسلامی در سخنرانی های اخیر خود بلا استثناء بر مساله توجه به درون و تلاش برای استحکام ساخت درونی نظام و قدرت درونی تاکید می کنند و در عین حمایت از کلیات روند دیپلماسی دولت به تاکید بر این نکته می پردازند که مسلاه اصلی توجه به داخل و تقویت درونی نظام است.
مهم استحکام ساخت درونی نظام است
ساخت درونی نظام یعنی این که کشور بتواند روی پای خود بایستد و بتواند عزت و سرافرازی خود را در وابستگی به دیگران تعریف نکند. البته نظام جمهوری اسلامی با این معنی از ساخت درونی، نظامی مستحکم است اما هنوز تا رسیدن به استحکام درونی لازم فاصله دارد. رهبر معظم انقلاب در این باره بیان داشتند: «آنچه براى نظام جمهورى اسلامى حائز اهمّیّت است، استحکام ساخت درونىِ نظام جمهورى اسلامى است، استحکام درونى ملّت ایران است؛ همان چیزى که از روز اوّل تا امروز توانسته است این کشور را حفظ کند؛ اتّحاد ملّى، توجّه به آرمانهاى والاى نظام جمهورى اسلامى، توجّه به عزّت ملّى. ملّت ایران ملّت عزیزى است؛ انقلاب عزّت ملّت را به آنها برگرداند. گذشت آن زمانى که در خاک ایران یک گروهبان آمریکایى جرئت میکرد بزند توى گوش یک سرهنگ ایرانى؛ آن روزى که مسئولین کشور عزیز ما مجبور بودند که ملاحظه‌ى دشمنان زیاده‌خواه و افزون‌خواه را بکنند، گذشت. جمهورى اسلامى، ملّت ایران را عزیز کرد، این عزّت باقى است، روز به روز هم این عزّت افزایش پیدا کرده است، بعد از این هم، هم وظیفه‌ى آحاد مسئولین، و هم وظیفه‌ى عموم ملّت ایران است که این عزّت را پاس دارند، از آن دفاع کنند. یک ملّت، با هویّت اصلى خود، با عزّت خود سرافراز میماند و میتواند به پیشرفت برسد.» (بیانات در مراسم تحلیف و اعطاى سردوشى دانشجویان دانشگاه‌هاى افسرى ارتش جمهورى اسلامى ایران)
مشخص است که چنین نگاهی به استحکام ساخت درونی دولت نافی تلاش های دیپلماتیک نیست و دولت محترم می تواند در عین تلاش های دیپلماتیک، هدف اصلی و تلاش اساسی خود را بر استحکام ساخت درونی نظام متمرکز سازد.
استحکام ساخت درونی نیازمند علم درون زاست
در وضعیت کنونی جهان و دنیای امروز از مهمترین شاخصه های مستحکم شدن درونی یک کشور آن است که آن کشور به لحاظ علمی پیشرفته و نوآور و بارور باشد و رشد علمی نیز درون زا باشد. به تعبیر رهبر معظم انقلاب اسلامی: «این پیشرفت علمی نیز باید درون زا و متکی به استعدادهای درونی باشد زیرا حرکت، جهش و رشد علمی از درون، زمینه ساز وزانت، اعتبار، ارزش و ابهت کشور و ملت است. حضرت آیت الله خامنه ای با تأکید بر اینکه درون زا بودن پیشرفت علمی، امکان تعامل محترمانه و برابر علمی و فناوری با کشورهای دیگر را فراهم می کند، گفتند: نخبگان جوان و همه مسئولان و ملت ایران بدانند که تمرکز اصلی جبهه ای که امروز در مقابل نظام اسلامی قرار گرفته، جلوگیری از قدرتمند شدن علمی و فناوری ایران است.» (بیانات در دیدار نخبگان جوان کشور)
وحدت لازمه اصلی استحکام ساخت درونی
از مهمترین شرایط رسیدن به اقتدار داخلی مساله وحدت و اتحاد داخلی است:«جمهورى اسلامى با نگاه باز، با چشم باز، با حواس جمع، به همه‌ى این مسائل نگاه میکند؛ آنچه ما میفهمیم این است که ما بایستى به‌عنوان یک ملّت، به‌عنوان یک جمعیّت عظیم هفتاد هشتاد میلیونىِ واقع در یک منطقه‌ى حسّاس عالم، با نگاه درست، با استفاده‌ى از اقتدار اسلامى، جاى پاى خودمان را محکم کنیم؛ اهداف انسانى و والاى خودمان را که از اسلام گرفته‌ایم، در معرض نگاه و دید همه‌ى بشریّت بگذاریم و بشریّت را دعوت کنیم به آن چیزى که اسلام به بشریّت هدیه میدهد؛ این وظیفه‌ى ما است. مکرّر عرض کرده‌ایم: ساخت اقتدار درونى ملّت که در درجه‌ى اوّل با ایمان صحیح و راسخ و با اتّحاد آحاد مردم و با عمل درست مسئولین کشور و با همراهى مسئولان و آحاد مردم و با توکّل به خداى متعال انجام خواهد گرفت؛ یعنى به‌کار گرفتن عقل و معنویّت و توکّل و حرکت و عمل؛ بلاشک در اوضاع منطقه هم اثر میگذارد، کما اینکه تا حالا هم اثر گذاشته است. و امیدواریم که ان‌شاءالله این حضور معنوى در عرصه‌هاى مختلف و از جمله حضور شما در حج با این منطق قوى، با این نگاه روشن، بتواند آن چیزى را که اسلام براى نظام، براى مردم عالم، براى مسلمانان، براى غیرمسلمانان، براى انسانیّت خواسته است، تأمین کند و وسائل سعادت عمومى را فراهم بکند.» (بیانات در دیدار کارگزاران حج)
آنها که دل به آمریکا بستند به جایی نرسیدند
در مساله استحکام ساخت درونی نظام نمی توان به امید خارج بود و از دیگران طلب کمک فوق العاده کرد. در این مساله باید به خود متکی بود و بر داشته های درونی خود متمرکز شد: «آن کسانى که این راه را نشناختند و در کشورهاى خودشان جور دیگرى عمل کردند، براى اینکه دل مستکبرین را به‌دست بیاورند از اصول خودشان گذشتند و شعارهاى اساسى خودشان را فراموش کردند، ملاحظه میکنید که به چه روزى افتادند؛ آنها کسانى هستند که اگر چنانچه در مصر شعار مبارزه‌ى با اسرائیل وجود میداشت، اگر در مقابل وعده‌هاى آمریکا و عوامل آمریکا کوتاه نمى‌آمدند، این‌جور معلوم نبود بشود، یعنى قطعاً این‌جور نمیشد که دیکتاتور سى ساله‌ى ذلیل‌کننده‌ى ملّت مصر از زندان آزاد بشود و آن کسانى که با رأى مردم انتخاب شده بودند، احتمال محکومیّت به اعدام درباره‌ى آنان برود؛ اصلاً چنین چیزى ممکن نبود پیش بیاید. آن کسانى که در میدان ایستادند در مقابل همین منتخبین - ساده‌دلان - شعار دادند، اگر آن مواضع اصولى میبود، نصف آنها یا بیشتر آنها به طرف اینها مى‌آمدند، یعنى کسانى نبودند که مقابله کنند، معارضه کنند. از مواضع اصولى وقتى انسان عقب‌نشینى کرد، این‌جور خواهد شد. اینها چیزهایى است که به‌هرحال باید رعایت کرد. آنچه که ما احساس میکنیم که براى رفع مشکلات بایدانجام داد - مشکلات هم مال امروز نیست، مشکلات همیشه وجود داشته است، در همه‌ى کشورها هم وجود دارد؛ یعنى اگر کسى تصوّر کند که حالا در فلان کشور پیشرفته، یا فلان کشور اروپایى، یا غربى، یا ثروتمند، یا پرجمعیّت، یا کم‌جمعیّت، مشکلاتى وجود ندارد، خطا است؛ مشکلات همه‌جا هست؛ طبیعت کارِ یک ملّت این است که بالاخره در کار او مشکلاتى وجود دارد، مسئولینش باید آن مشکلات را برطرف بکنند و حرکتشان را ادامه بدهند؛ حالا بعضى میخواهند مشکلات را با کمک دیگران، با تکیه‌ى به دیگران، با رشوه دادن به دیگران، با تذلّل در مقابل دیگران حل کنند؛ بعضى‌ها هم نه، میخواهند مشکلات را با نیروى خودشان، با توان داخلى خودشان حل کنند - اعتقادمان این است که باید به تقویت ساخت درونى نظام اهمّیّت بدهیم؛ این اساس کار است. از درون، خودمان را باید تقویت کنیم. تقویت درونى با اندیشه‌ى کامل، با نگاه عاقلانه و خردمندانه چیزى است ممکن؛ چه به‌وسیله‌ى پیشرفت علمى، چه به‌وسیله‌ى ساخت و مدیریّت درست اقتصادى؛ اینها کارهایى است که به نظر ما ممکن است.
خب، امروز شما ملاحظه کنید، وقتى روى نفتِ ما فشار مى‌آورند، ما دچار مشکل
میشویم، این ناشى از چیست؟ ناشى از این است که ما تکیه‌مان را به نفت از
بعد از دوره‌ى جنگ و پایان جنگ تا امروز، نتوانستیم کم کنیم، اگر ما
تکیه‌مان را به نفت کم میکردیم، فشار بر روى نفت این‌قدر براى ما سخت تمام
نمیشد. بنابراین به خودمان بایستى مراجعه کنیم، از خودمان بایستى بخواهیم
که گره‌ها را با نیروى اراده حل کنیم. (بیانات در دیدار رئیس و اعضای مجلس خبرگان رهبری)
نگاه به درون، تولید داخلی، پیشرفت علم
از جمله دیگر عوامل دخیل در استحکام ساخت درونی کشور از منظر رهبر معظم انقلاب موارد زیر است: «وقتى یک ملّتى با محاسبه‌ى درست، با پیداکردن نقطه‌ى صحیح کار، کار را پیش میبرد، قطعاً به نتایج مطلوب خواهد رسید. ما گفته‌ایم «ساخت درونى نظام» باید استحکام پیدا کند؛ ما گفته‌ایم «علم» بایستى رشد پیدا کند؛ ما گفته‌ایم «تولید داخلى» بایستى اساس کار باشد؛ ما گفته‌ایم «نگاه خوشبینانه به استعداد بومى کشور» بایستى جدّى باشد، استعدادها پرورش پیدا کند؛ اینها پایه‌هاى اصلى کار است. وقتى کشورى با تکیه‌ى به استعدادهاى درونى، با تکیه‌ى به ابتکار نیروى انسانى خود، با تکیه‌ى به علم و دانش خود، با تکیه‌ى به ایمان خود و با اتّحاد حرکت میکند، قطعاً به نتایج مطلوب خواهد رسید. بنابراین ما تردیدى نداریم که آینده‌ى روشنى داریم؛ البتّه اینکه این آینده زود باشد یا دیر باشد، دست من و شما است: اگر خوب حرکت کنیم، آینده زودتر خواهد رسید؛ اگر چنانچه تنبلى و کوتاهى و خودخواهى و دنیاپرستى و دل دادن به این ظواهر، چشم ما را یک قدرى پُر کند، ساقط کند ما را، در درون خودمان ریزش - چه ریزش شخصى در درون، چه ریزش اجتماعى - پیدا بکنیم، البتّه دیرتر به دست خواهد آمد؛ امّا بدون تردید به دست خواهد آمد و این به برکت مجاهدتها و فداکارى‌ها است که بحمدالله در میدان فداکارى هم شماها فعّال بودید، خوب بودید، حرکت درخشانى کردید، در آینده هم ان‌شاءالله همین‌جور خواهد بود. »(بیانات در دیدار فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی)
توصیه خاص به رئیس جمهور محترم و دولت جدید
«توصیه‌ى ما، هم به رئیس جمهور محترم، هم به هیئت دولتى که ان‌شاءالله به توفیق الهى در آینده‌ى نزدیکى از مجلس رأى اعتماد خواهند گرفت، این است که کارها را با صبر و بدون شتابزدگى انجام دهند؛ گامها را محکم و مطمئن بردارند. در همه‌ى زمینه‌ها ظرفیت کار وجود دارد، اهداف بلند هم وجود دارد، نشانه‌ها و بشارتها هم در کشور ما کم نیست. البته جبهه‌ى دشمنان برخوردهاى خصمانه‌اى دارند. رئیس جمهور محترم اشاره کردند به تحریمها و فشارهائى که دشمنان ملت ایران - که البته در رأس آنها آمریکا است - بر کشور وارد میکنند. من میخواهم بگویم درست است که فشارهاى دشمنان براى مردم مشکلاتى را به‌وجود مى‌آورد، اما تجربه‌هاى باارزشى هم در اختیار مسئولان و در اختیار مردم میگذارد. درس بزرگى که ما از این فشارهاى اقتصادى دریافت کردیم، این است که هرچه میتوانیم، باید به استحکام ساخت داخلى قدرت بپردازیم؛ هرچه میتوانیم، در درون، خودمان را مقتدر کنیم؛ دل به بیرون نبندیم. آنهائى که دل به بیرون ظرفیت ملت ایران میبندند، وقتى با یک چنین مشکلاتى مواجه شوند، خلع سلاح خواهند شد. ظرفیتهاى ملت ایران خیلى زیاد است. ما باید بپردازیم به استحکام ساخت درونى اقتدار ملى؛ که آن روز به مسئولان کشور عرض کردیم: در درجه‌ى اول، مسائل اقتصادى و مسائل علمى است؛ که باید با جدیت دنبال شود.» (بیانات در مراسم تنفیذ حکم ریاست جمهورى اسلامى ایران، بیست و پنجم ماه مبارک رمضان)
نگاهمان به بیرون نباشد
«یک شاخص دیگر هم؛ تکیه به ظرفیّت درون‌زاى کشور است؛ نگاهمان به بیرون نباشد. این، توصیه‌ى ما است؛ این معنایش این نیست که از امکاناتى که در بیرون هست استفاده نکنیم؛ این دو حرف با هم اشتباه نشود. امیدمان را به بیرون از ظرفیّت داخلى کشور ندوزیم. در بیرون از مجموعه‌ى کشور و نظام جمهورى اسلامى، جبهه‌ى بزرگى وجود دارد که با همه‌ى توان از سى و چند سال پیش به این طرف کوشیده نگذارد که این انقلاب ریشه‌دار بشود، نگذارد که این نظام جمهورى اسلامى پایدار بماند، نگذارد که پیشرفت کند، نگذارد که در زمینه‌هاى گوناگون الگو بشود. نمیشود از دشمن و روشهاى خصمانه‌اى که کرده، انتظار دوستى و محبّت و صمیمیّت داشت. نمیگوییم از اینها استفاده نکنید، امّا میگوییم اطمینان نکنید، اعتماد نکنید، چشم به آنجا ندوزید، چشم به داخل بدوزید. در داخل کشور خیلى امکانات وجود دارد که اگر چنانچه نگاه ما - چه در زمینه‌هاى اقتصادى، چه در زمینه‌هاى فرهنگى، چه در زمینه‌هاى گوناگون دیگر - [ به آنها باشد و] اگر بتوانیم از این نیروهاى داخلى استفاده کنیم، کلید حلّ مشکلات اینجا است؛ یعنى در درون کشور و امکانات داخلى کشور است که از اینها میشود خردمندانه بهره‌بردارى کرد. اینها باید شناسایى بشوند. و این است که رتبه‌ى ما را در دنیا بالا میبرد. در مناسبات بین‌المللى سهم هر کشورى به قدر قدرت درونى او است؛ هر مقدارى که واقعاً در درون اقتدار داشته باشد، سهمش از مجموعه‌ى مناسبات بین‌المللى به همان نسبت بالاتر است؛ این را باید ما تأمین بکنیم و خوشبختانه در طول این سالهاى متمادى بمرور تأمین شده، یعنى مدام بر اقتدار و قوام نظام جمهورى اسلامى در طول این سالها افزوده شده؛ لذا مى‌بینید حیثیّت و موقعیّت جمهورى اسلامى هم بالا رفته که حالا شواهدش فراوان و الى‌ماشاءالله است. و این شش هفت تا شاخص بود که خواستیم عرض کنیم؛ البتّه عرض کردیم اینها مطالبى نیست که براى شماها تازه باشد، لکن تذکّر و تکرار دانسته‌هایى است که آنها لازم است.» (بیانات در دیدار رئیس‌جمهور و اعضای هیأت دولت)
در پایان بهتر است یکبار دیگر به ابتدای بحث برگردیم و آن این که دولت تدبیر و امید باید مراقبت کند که دچار بیماری دیپلماسی زدگی نشود.
