تلاوت قرآن کریم آدابی دارد که در کتب اخلاق اسلامی این آداب را به دو دسته تقسیم کرده اند: آداب ظاهری و آداب باطنی، در زیر به بعضی از این آداب اشاره می‌شود.
۱ـ طهارت ظاهری:
کسی که می‌خواهد قرآن تلاوت نماید باید طهارت ظاهری بدن و مکان تلاوت را رعایت کند، در مکان پاکیزه ای به تلاوت بپردازد، با صوت قرآن بخواند و نیز دهان و دندان را با مسواک زدن و خوشبو کند تا بدین وسیله زمینه را برای بهره گیری بیشتر از کتاب الهی فراهم نماید.
۲ـ رو به قبله نشستن:
رو به قبله نشستن در همه وقت و همه جا، بجز در موارد استثنائی، مستحب است و موجب رشد و تعالی انسان می‌شود، به ویژه در هنگام مطالعه و تلاوت قرآن کریم، روبروی قبله نشستن موجب فراهم کردن زمینه برای استفاده بیشتر این کتاب شریف می‌شود.
از آنجا که نماز و سجده، خود موجب نزدیکی انسان به خداست قرائت قرآن در این حالت موجب افزایش ثمربخشی تلاوت آیات شریفه می‌شود و در آیات متعددی از قرآن کریم، خواندن آیات در حال سجده مورد ستایش و تمجید
قرار گرفته است. بعنوان مثال در آیه ۱۱۳/ آل عمران، خداوند متعال در ستایش جمعی از اهل کتاب می‌فرماید: «گروهی از اهل کتاب آنانند که درست کردارند و آیات الهی را در دل شب در حالیکه سجده اند می‌خوانند.»
۴ـ در دل شب قرآن خواندن
تلاوت کردن آیات الهی در دل شب مستحب است. امام رضا۷در سفری که به سوی طوس داشتند هنگامیکه می‌خواستند بخوابند بسیار قرآن تلاوت می‌کردند (بحارالانوار، ج ۴۹ ص ۹۴) خداوند متعال در آغاز بعثت به پیامبر گرامی اسلام ۶اینچنین دستور دادند که: «ای پیامبر! نیمی از شب یا اندکی کمتر یا بیشتر بپا خیز و قرآن را با تدبر و تأمل بخوان» (سوره مبارکه مزمل/ ۲و۳)
و حضرت علی ۷در وصف انسانهای شقی می‌فرماید: «و اما شب انسانهای با تقوی اینگونه می‌گذرد که بپا می‌خیزند و بخش های مختلف قرآن را تلاوت می‌کنند.» (نهج البلاغه خطبه ۱۹۳)
قاری قرآن باید عظمت قرآن و گوینده آن را در نظر آورد و هنگام تلاوت آن، با ادب و با وقار آیات را تلاوت کند او باید این احساس را داشته باشد که در پیشگاه خداست و اگر او خدا را نمی بیند خدا او را می‌بیند. اگر کسی که قرآن کریم را تلاوت می‌نماید به این امر توجه نماید در برابر قرآن مؤدبانه و با احترام خواهد ایستاد و در اوقاتی که دارای نشاط و شادابی است به تلاوت قرآن مشغول خواهد شد.
۶ـ رعایت آمادگی روحی برای تلاوت قرآن
قاری قرآن باید این نکته را در نظر داشته باشد که در شرایطی که حالت خشوع و تلاوت همراه با توجه برای او بیشتر است به تلاوت قرآن بپردازد. در آیه بیستم از سوره مزمل آمده است: «هر قدر که برایتان میسر است قرآن تلاوت کنید.» در روایات می‌خوانیم که مقصود این آیه آن است که هر قدر که با خضوع قلب و صفای باطن میسر است قرآن بخوانید نه آنکه با تکلف و زحمت و بدون خشوع و توجه تلاوت قرآن را بر خود تحمیل کنید.
۷ـ‌کنارنهادن‌سایراشتغالات‌جسمی‌وفکری‌درهنگام‌تلاوت‌قرآن
هنگام تلاوت باید تمام اعضا و جوارح انسان متوجه خدا و تلاوت قرآن باشد. در کتاب شریف مصباح الشریعه آمده است که قاری قرآن به سه ویژگی نیازمند است که یکی از آنها بدنی فارغ و خالی از اشتغالات این جهانی است به همین دلیل در آیات هفتم و هشتم از سوره مبارکه مزمل پس از آنکه خداوند متعال به پیامبر اسلام ۶دستور می‌دهد که شب هنگام بپا خیز و قرآن را با ترتیل تلاوت نما آنگاه می‌فرماید: «در هنگام شب موافقت دل و زبان بیشتر و سخن استوارتر و محکم تر است به راستی که در روز اشتغالات بیشتر است.»
هر قدر تمرکز و توجه انسان نسبت به آیات قرآن بیشتر باشد تأثیر قرآن بر خواننده آن بیشتر است از اینرو امام صادق ۷ فرمود تلاوت کنده قرآن نیازمند مکانی خلوت است که امور دنیوی او را به خود جلب نکند. از اینرو خواندن قرآن در مساجد مورد توصیه ائمه معصومین علیهم السلام بوده است.
۹ـ با اندوه و گریه تلاوت نمودن قرآن
در روایات آمده است که «قرآن با اندوه نازل شده است آن را با اندوه بخوانید» (کافی ج ۲ ص ۶۱۴) شخصی در محضر امام باقر ۷از کسانی نام برد که هنگام قرائت قرآن غش می‌کنند و بیهوش می‌شوند آن حضرت اینگونه قرآن خواندن را نادرست دانستند و فرمودند: »قرائت قرآن باید با نرم شدن دل، سوزش درونی، اشک ریختن و هراس داشتن از عذاب خدا همراه باشد». هم قرآن را با حالت اندوه تلاوت کردن موجب اثر پذیری بیشتر از قرآن است و هم خود را با قرآن محزون ساختن مطلوب است و تأثیر بیشتری بر قلب انسان می‌گذارد. حضرت علی ۷در وصف انسانهای شقی می‌فرماید: «انسانهای پرهیزگار با قرآن خود را محزون و اندوهگین می‌سازند.» لذا کسی که در هنگام تلاوت قرآن گریه اش نمی گیرد خوب است که خود را به حالت گریه در آورد و تباکی کند. (بحار الاوار ج ۹۲ ص ۱۹۱)
۱۰ـ با قرآن گفتگو کردن و عکس العمل مناسب داشتن
کسی که قرآن می‌خواند باید هنگام تلاوت آن به معانی آیات توجه کند و متناسب با آن، با قرآن و نازل کننده آن گفتگو کند وقتی به آیات رحمت و نعمت می‌رسد از خداوند آنها نعمتها و رحمت ها را بخواهد و وقتی به آیات عذاب و عقوبت می‌رسد از گناهان استغفار کند و از عقوبت آنها به خدا پناه ببرد. یکی از همراهان امام رضا ۷در سفر طوس می‌گوید آن حضرت هنگامی که به آیه ای که در آن نامی از بهشت یا جهنم آمده بود بر می‌خورد گریه می‌کرد و از خدا تقاضای بهشت می‌کرد و از آتش دوزخ به او پناه می‌برد.
به آرامی تلاوت کردن، عجله نکردن در تلاوت آیات، اعوذ بالله گفتن در آغاز تلاوت و خواندن دعاهای قبل از تلاوت هم از آداب ظاهر تلاوت قرآن کریم است. در روایات و آیات آمده است که «قرآن را با ترتیل بخوانید» و در روایات آمده است که «ترتیل آن است که قرآن را با درنگ بخوانید و از سریع خواندن آیات پرهیز نمایید و به فکر بپایان رساندن آیه یا سوره نباشید.» (کافی ج ۲ ص ۶۱۷). در روایات آمده است که «قرآن عهدنامه خداوند است و برای مسلمان شایسته است که در عهدنامه خداوند نظر افکند و هر روز پنجاه آیه از آن را تلاوت نماید.» (کافی ج ۲ ص ۴۴۶).
