گروه سیاسی مشرق- «کسانی که از عهده تجزیه و تحلیل مسائل سیاسی بر آیند و طرف مشورت تصمیم گیران اجرایی کشور قرار می​گیرند رجل سیاسی هستند».

«کسانی که می گویند قانون اساسی را به جز چند اصل قبول دارند، مثل اصل مترقی ولایت فقیه، قطعا مشکل دارند و به مبانی جمهوری اسلامی ایمان ندارند. رفتار و گفتار افراد نسبت به اصول قانون اساسی بررسی می​شود تا صلاحیتشان احراز شود. اگر کسی صحبتی نکرده باشد، اصل بر صحت نظر وی است».

این جملات از مهمترین اظهارات عباسعلی کدخدایی سخنگوی شورای نگهبان با حضور در برنامه «نگاه یک» بود. وی با حضور در این برنامه زنده تلویزیونی در واکنش به اینکه برخی شورای نگهبان را یک نهاد غیردموکراتیک می​دانند، گفت: وقتی بنای مهمی پایه ریزی می​شود، همواره نگران حفظ آن خواهند بود. اداره کشور، نیازمند برنامه ریزی و نظارت بر اجرای برنامه​هاست. شورای نگهبان نهاد ناظر بر ارزش​ها و اعتقادات مردم و نظام سیاسی است. اگر از ساختارهای سیاسی نظام حراست نکنیم، ممکن است به انحراف کشیده شود. همه نظام​های سیاسی چنین ناظران حراست کننده​ای دارند.
وی با بیان اینکه در آمریکا دیوان عالی کشور به عنوان یک نهاد قضایی ناظر بر انتخابات است، افزود: در فرانسه هم یک نهاد شبه قضایی با عنوان «شورای قانون اساسی» فصل الخطاب امور انتخابات است. شورای نگهبان هم در کشور ما بر اساس اصل 99 قانون اساسی چنین نظارتی دارد.

وی در پاسخ به سوالی که به وظایف شورای نگهبان در امر انتخابات اشاره داشت، به اصول مرتبط در قانون اساسی از جمله اصل 99 اشاره کرد که نظارت بر همه پرسی و انتخابات ریاست جمهوری و مجلس را بر عهده شورای نگهبان گذارده است. اصل 115 هم که احراز شرایط نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری را به شورای نگهبان واگذار کرده است، از همین دست است.

مجری برنامه خواستار تعریف مشخصی از «تایید صلاحیت و عدم احراز صلاحیت» از سوی کدخدایی شد که او در پاسخ به تفاوت شرایط انتخابات مجلس و ریاست جمهوری پرداخت و گفت: برگزاری انتخابات مجلس بر عهده قانون عادی است که طی آن افرادی تایید صلاحیت می​شود و افرادی صلاحیتشان تایید نمی​شود. اما گاهی شورای نگهبان شرایط را احراز نمی​کند، یعنی شرایط نامزدی را در آنها نمی​بیند. این افراد هم خود به خود در زمره کسانی که صلاحیت ندارند، لحاظ می​شوند.

در انتخابات ریاست جمهوری کسی «رد صلاحیت» نمی شود

سخنگوی شورای نگهبان از تفاوت مفهوم تایید و رد صلاحیت نامزدهای دو انتخابات مجلس و ریاست جمهوری سخن گفت و افزود: اینکه برخی می​گویند در انتخابات ریاست جمهوری ما کسی را تایید یا رد می​کنیم، درست نیست. ما کسانی را که شرایط احراز اصل 115 را دارند، اعلام می کنیم و اصلا «رد صلاحیت» در مورد انتخابات ریاست جمهوری نداریم. این واژه برای انتخابات مجلس کاربرد دارد.

تفاوت نظارت «استصوابی و استطلاعی» سوال دیگر این برنامه بود که وی در پاسخ گفت: بر اساس قانون، شورای نگهبان بر تمامی مراحل انتخابات، نظارتی عام و و استصوابی دارد که به مفهوم نظارتی جامع و کامل و موثر است. به گونه​ای که نظر شورای نگهبان فصل الخطاب است و کسی پس از اعلام نظر شورای نگهبان، حق اظهار نظر ندارد. در کشورهای دیگر هم مکانیزم​های متفاوتی از جمله مکانیزم​های حزبی برای این کار در نظر گرفته شده است. همه این نظارت ها استصوابی هستند. تا جایی که اگر احزاب نامزدی را تایید نکنند، آنها نمی​توانند وارد رقابت شوند. مگر چند نامزد غیر حزبی در رقابت​های انتخاباتی آمریکا حضور می​یابند و یا می توانند به مجلسشان ورود یابند؟

به گزارش خبرآنلاین، به گفته وی، در نظارت استطلاعی، نظارت بر رویه در حال شکل​گیری است که گزارشی را به مقام نصب کننده ناظر ارائه می​دهد. مثل کاری که مهندس ناظر در ساختمان سازی دارد و فقط گزارشی را به صاحب ملک می دهد. ناظر در اینجا فقط گزارش دهنده است. اما در نظارت استصوابی، ناظر هم نظارت کننده است و هم تصمیم گیرنده است که اگر نامزدی صلاحیت نداشت، او را از انتخابات منع می کند و این تصمیم نهایی است و کس دیگری حق دخالت در آن را ندارد.

نظارت شورای نگهبان همواره استصوابی بوده است

مجری برنامه به استصوابی شدن نظارت شورای نگهبان پس از رحلت امام (ره) و افزایش اختیارات این شورا اشاره کرد اما کدخدایی تاکید کرد که نظارت شورای نگهبان از ابتدا استصوابی بوده که بعد از رحلت امام(ره) بر آن تاکید حقوقی در مجلس نیز شده است.

وی به نقل از  یکی از اعضای شورای نگهبان در دوره اول تشکیل این شورا، گفت: وزارت کشور در یکی از دوره​های مجلس کسانی را تایید صلاحیت کرده بود اما این عضو شورای نگهبان در نامه​ای اعلام می​کند که چند نفر از افراد صلاحیت لازم را ندارند. این نشان دهنده آن است که نظارت شورای نگهبان از ابتدا استصوابی بوده و هیچ نهاد قضایی و غیره​ای حق دخالت در نظارت شورای نگهبان و نتیجه آن را ندارد و تصمیم شورای نگهبان، تصمیم آخر است. در قانون اساسی، هیچ نهادی مافوق شورای نگهبان وجود ندارد.

«انتخابات در ایران آزاد است؟» این سوالی بود که کدخدایی در پاسخ به آن به تجربه زندگیش در کشورهای دیگر اشاره کرد و انتخابات ایران را آزادترین انتخابات خواند و گفت: در دیگر کشورها اصلا فضای آزادی برای نامزد شدن و معرفی افراد وجود ندارد. در حالیکه در ایران هر کسی در خودش احساس توانمندی می​بیند، نامزد می​شود و مردم هم آزادانه رای می​دهند و هیچ کس از مردم نمی​پرسد برای چه و به چه کسی رای داده​ای؟ برای همین است که انتخابات ما آزادترین انتخابات است و ما هم می​توانیم تجربه خودمان در نظارت را در اختیار دیگر کشورها قرار دهیم.

کدخدایی با اشاره به حواشی انتخابات سال 88، اظهار داشت: در آن دور از انتخابات، اقداماتی را فراتر از وظایف خودمان انجام دادیم. نمایندگان نامزدها در روز انتخابات در شورای نگهبان حضور داشتند و تا پایان شمارش آرا هم بودند. البته گزارشاتی به آنها می​رسید. ما هم بررسی می​کردیم.  تخلفاتی صورت گرفته بود که به عنوان خطاهای انسانی، عادی است اما چنین اتهام بزرگی قابل باور نبود. با این حال خواستیم که بار دیگر با هم بنشینیم و موارد را بررسی کنیم. اما آنها حاضر نبودند که از کانال​های قانونی مسائلشان را دنبال کنند و در رسانه​های خارجی بیانیه می دادند و آن مسائلی پیش آمد که دیدید. انشالله این موارد دیگر تکرار نشود.

تشخیص مدیر و مدبر بودن نامزدها بر اساس برنامه هایی که ارائه می دهند

سخنگوی شورای نگهبان در پاسخ به سوالی که به آیین نامه جدید این شورا درباره بررسی صلاحیت نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری اشاره داشت، گفت:ما نیازمند ملاک​هایی برای ملموس تر شدن سنجش معیارهایی چون مدیر و مدبر بودن بودیم تا زمانی که اسامی نامزدها اعلام شد، زمینه هم فکری در شورای نگهبان وجود داشته باشد. مثلا رجل مذهبی بودن صرفا به منزله اعمال تکالیف دینی است یا اینکه دین در زندگی اجتماعی افراد هم بروز داشته باشد؟ ممکن است کسی مثل بنده هم فرد شریفی باشد و تکالیف شرعی اش را هم انجام دهد اما رجل مذهبی نباشد. یا اصلا هیچ تجربه مدیریتی​ای نداشته یا یک مدرس خوب است، چگونه باید ببینیم که مدیر و مدبر هست یا نه؟ یک راهش این است که ببینیم برنامه​ای دارد یا نه؟ اگر دیگر اعضای شورای نگهبان موافق باشند ممکن است که از نامزدها بخواهیم که برنامه​هایشان را هم جزء مدارکشان ارائه دهند و حتی در گفت​وگویی با نامزدها با حضور متخصصین امر، برنامه​ها و توانمندی علمی آنها را محک بزنیم.

وی در پاسخ به اینکه چرا چنین آیین​نامه​ای تا پیش از این تدوین نشده بود؟، اظهار داشت: تا کنون اعضای شورای نگهبان بر اساس نظرات شخصی​اشان درباره نامزدها تصمیم گیری می​کر​دند اما الان خواسته​ایم که سازوکاری برای تشخیص توانایی​های نامزدها در نظر بگیریم.

کدخدایی در مورد احراز «رجل سیاسی و مذهبی» بودن هم گفت: کسانی که از عهده تجزیه و تحلیل مسائل سیاسی بر آیند و طرف مشورت تصمیم گیران اجرایی کشور قرار می​گیرند رجل سیاسی هستند و تشخیص ما برای احراز آن بر اساس سوابق نامزدها خواهد بود. 

مجری برنامه پرسید که وزرا می​توانند مصداق رجل سیاسی باشند؟ کدخدایی گفت: این بسته به سوابق افراد دارد. ممکن است مدیری قدرت تحلیل مسائل کلان کشور را نداشته باشد. باید این توان درافراد احراز شود. چون به تعبیر مقام معظم رهبری، نامزد ریاست جمهوری باید ویژگی​مشخصی داشته باشد.

آنها که اصولی از قانون اساسی را قبول ندارند...

سخنگوی شورای نگهبان در ادامه برنامه «نگاه یک» سیما در واکنش به تاکید مقام معظم رهبری مبنی بر حضور نامزدهایی از همه سلایق سیاسی که معتقد به نظام هستند، نیز اظهار داشت: ما میثاقی با عنوان «قانون اساسی» داریم. اعتقاد نامزدها به «نظام» بر همین اساس قابل سنجش است. اگر کسی رفتاری در نقض اصول قانون اساسی داشته باشد، صلاحیتش برای ما محل تردید است. کسانی که می گویند قانون اساسی را به جز چند اصل قبول دارند، مثل اصل مترقی ولایت فقیه، قطعا مشکل دارند و به مبانی جمهوری اسلامی ایمان ندارند. رفتار و گفتار افراد نسبت به اصول قانون اساسی بررسی می​شود تا صلاحیتش احراز شود. اگر کسی صحبتی نکرده باشد، اصل بر صحت نظر وی است.

اینکه فرصت کافی برای احراز صلاحیت نامزدهای ریاست جمهوری در 10 روز برای شورای نگهبان مهیا هست یا نه؟ سوالی بود که کدخدایی در برنامه «نگاه یک» در پاسخ به آن گفت: البته فرصت محدودی است اما انشالله شما هم به ما کمک می​کنید.

مجری این برنامه درباره رویکرد شورای نگهبان در بررسی صلاحیت افراد منتسب به فتنه و جریان انحرافی پرسید و از سخنگوی شورای نگهبان اینگونه پاسخ شنید: قانون اساسی و قوانین عادی در درجه اول و دوم در بررسی صلاحیت افراد موثر هستند نه برچسب​ها و عضویت افراد در احزاب و گروه​ها. وی یادآور شد: دو نفری که آن قانون شکنی​ها را در انتخابات 88 بوجود آوردند مورد تایید شورای نگهبان واقع شدند. با اینکه از یک جناح دیگر بودند. اما پس از انتخابات مشی دیگری را در پیش گرفتند.

وی افزود: رفتار فرد بسیار مهم است. اگر فردی رفتار قانون شکنانه داشته و یا از این رفتار حمایت کرده است، تایید نمی​شود. فتنه​ای که شکل گرفت، از سوی افرادی بود که به حسب وظیفه شخصی​اشان آن مسائل را شروع کردند. کسانی که آن رفتارها را داشتند انتظار نداشته باشند که با دسته گل به سراغشان برویم! اما کسانی در فتنه دخالتی نداشتند و رفتارشان صحیح بوده  تایید می​شوند.
«افرادی که با حرف​ها و رفتارهایشان برای کشور حاشیه سازی می کنند» هم مورد سوال مجری برنامه نگاه یک واقع شد که کدخدایی در پاسخ به آن گفت: حاشیه سازی یک امر نسبی است.رهبر انقلاب تاکید کردند کسانی انتخاب شوند که حاشیه ساز نبوده باشند. این موضوع حتما مورد توجه شورای نگهبان خواهد بود اما باید آثاری را در رفتار افراد ببینیم. تا زمانی که بروز نکرده باشد، ما نمی توانیم نظری بدهیم.

مجری برنامه بی آنکه از مشایی نامی ببرد، گفت اگر کسانی حرف​هایی بزنند که مطابق مبانی اعتقادی نظام جمهوری اسلامی نباشد،  چطور؟ کدخدایی هم پاسخ داد: وقتی می​گوییم نامزدها باید مومن و معتقد به مبانی جمهوری اسلامی ایران باشند، یعنی همین. چنین افرادی را حتی برای انتخابات مجلس هم تایید صلاحیت نمی​کنیم.

آیا شورای نگهیان «مصلحت سنجی» هم می کند؟

سخنگوی این شورا پاسخ داد: باید ببینیم که مصلحت را چگونه تعریف می کنیم. اگر مصلحت سنجی به معنی در نظر گرفتن معیارهای قانونی باشد، بله این کار را می کنیم.

مجری برنامه که قانع نشده بود، پرسید: منظورم مصلحت در تایید صلاحیت کسی است که قرار بوده رد شود یا برعکس. کدخدایی هم پاسخ داد: اگر کسی شرایطی داشته باشد که مصلحتا شورای نگهبان نخواهد آن را در نظر بگیرد و یا عکس آن، به نظر نمی​رسد که وجود داشته باشد.

وی در پاسخ به سوالی که به فشارهای احتمالی وارده به شورای نگهبان برای تایید صلاحیت برخی افراد اشاره داشت، گفت: شورای نگهبان به فضاسازی​های سیاسی و رسانه​ای توجهی ندارد. اما ممکن است مقامات کشور مصلحت​هایی را در نظر داشته باشند که با رایزنی​هایی که دارند نکاتی را تذکر دهند، می​توانند بر رای شورا موثر باشند. این نامش فشار نیست، بلکه راهنمایی و مشورت است.کسی الا و لابد نمی تواند فشاری بر شورای نگهبان بیاورد. تا کنون هم شورای نگهبان تابع چنین فشارهایی نبوده است.

کدخدایی در پایان این برنامه زنده تلویزیونی گفت که 17 تا 24 اردیبهشت ماه زمان ثبت نام نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری است و اعلام اسامی تایید صلاحیت شدگان در یک و دو خرداد صورت می​گیرد و تا 22 خرداد فرصت تبلیغات است و 24​ام هم انتخابات برگزار می​شود.