گروه بين‌الملل مشرق - یک کارشناس ارشد مسائل استراتژیک گفت: نه تنش‌زدایی درمان همه سیاست خارجی است و نه سیاست صرف تهاجمی برابر با موفقیت است.

"محمدفرهاد کلینی" کارشناس ارشد مسائل استراتژیک، درباره اولویت سیاست خارجی رئیس‌جمهور آینده ایران گفت: قبل از ورود به اولویت‌ها ضروری است تا درک درست از تغییرات جدید در حوزه‌های مختلف از قبیل چگونگی تغییر اولویت‌ها و اهمیت‌ها و فوریت‌های کشورهای بزرگ و همچنین کشورهای رقیب‌های منطقه‌ای و یا هم‌سو و هم‌چنین نگاه دقیق به چگونگی شکل‌گیری تحولات در محیط منطقه‌ای و بین‌الملل را نسبت به سیاست خارجی، موضوعات اساسی و راهبردی جمهوری اسلامی ایران میسر شود. این موضوع باعث خواهد شد تا موقعیت و جایگاه ایران نسبت به واقعیت موجود در صحنه بر اساس ترکیب ارزش‌ها، منافع ملی وعقلانیت از اهمیت بیش‌تری برخوردار شود تا امکان تقویت و تصحیح سیاست‌ها به‌صورت حقیقی دنبال شود.

او ادامه داد: ضروری است تا با درک سازنده از معدل شرایط و جمع‌بندی در گام بعدی نسبت دستاوردها و آسیب‌ها با اسناد بالادستی کشور از قبیل سند جامع رویکرد یا سیاست‌های کلی نظام، سند مصوب چشم‌انداز، برنامه پنج ساله توسعه کشور، استراتژی‌های مصوب و همچنین برآورد از تاکتیک‌های دستگاه سیاست خارجی کشور مورد ارزیابی فوری و در زمان مورد انتظار صورت پذیرد.

این کارشناس مسائل استراتژیک افزود: امروزه سیاست خارجی خیلی از کشورها در وضعیتی از ترکیب اولویت و فوریت قرار گرفته است زیرا پدیدار شناسی تحولات با چالش‌ها وفرصت‌های سنتی و واقعیت تغییر بازی به‌خصوص در ژئوپلتیک منطقه و سپس جهانی در حال وقوع است بنابراین گاهی اوقات در منظر ترکیب شرایط شاهد متغییرهای فوری هستیم که به‌صورت توانمند قابلیت تبدیل شدن به اولویت را داراست.

نه تنش‌زدایی درمان همه مسائل سیاست خارجی است و نه سیاست صرف تهاجمی

وی درباره اتخاذ رویکرد مناسب در حوزه سیاست خارجی تصریح کرد: هر مساله تناسب و ویژگی خاص خود را دارد و الزاما لازم نیست تا برای همه موضوعات و مساله‌های سیاست خارجی با یک خصلت از سیاست رفتار کرد. در ذات تحولات نه تنش‌زدایی درمان همه سیاست خارجی است و نه سیاست صرف تهاجمی برابر با موفقیت است. به‌عنوان مثال شرایط در منطقه از مکانیسم‌های چند وجهی و چند لایه‌ای و متأثر از بازیگران فرامنطقه‌ای و سرعت‌های ترکیبی برخوردار است؛ حتی قدرت‌های بزرگ از یک نوع سیاست پیروری نمی‌کنند. همه منطقه در یک دوره انتقالی به سر می‌برند.

به‌کارگیری رفتار دینامیکی در سیاست خارجی پیشنهاد نیست، الزام است

کلینی با بیان این که سیاست به معنای استاتیکی بودن خود و پیروی از یک سناریو، خارج شده است، خاطرنشان کرد: پاردایم یارگیری در یک بلوغ جدید قرار گرفته است. ضرورت رفتار دینامیکی در سیاست خارجی یک پیشنهاد نیست بلکه یک الزام است و نبایستی اجازه داد تا روند تحولات به‌صورت ارگانیک علیه منافع ملی جمهوری اسلامی شکل بگیرد به این معنا که با نگاهی گذرا به نوع سیاست‌ها و بازی دیگران در می‌یابیم که برخی از قدرت‌ها وکشورها سیاست منطقه بدون ایران و صرفا بر اساس تغییر شیب فرصت‌ها و تهدیدات مسیر یک نوع نظم تحمیلی که حاوی تهی کردن ظرفیت ژئوپلیتیکی و منافع مسلط و فعال کشور و انزوای بین‌المللی است را پیگیری می‌کنند که البته دچار اشتباه راهبردی هستند و هنور جنس قدرت سازنده ایران را درک نکرده‌اند.

او با تاکید بر این که یکی از ابعاد قدرت در دیپلماسی داشتن انتخاب متعدد است، گفت: محترمانه عرض می‌کنم بعضا در عرصه ملی و از گذشته تاکنون کمبودهایی نیز مشاهده می‌شود که بایستی جبران شود. مثلا انتظار می‌رفت که بعد از اعلام مواضع رهبر انقلاب اسلامی پیرامون سلاح‌های هسته‌ای این موضع در سطح دستیابی به یک بیانیه مثبت در شورای امنیت به پیش می‌رفت و آن را تبدیل به یک سند پایه‌ای در عمارت اعتماد بین دو طرف می‌کردیم و آنگاه وارد مذاکرات آلماتی 1 و 2 و ... می‌شدیم.

این کارشناس مسائل استراتژیک با تأکید بر این که بایستی بر اساس ستاره راهنمایی که رهبری نشان می‌دهند اقدام بیشتری صورت گیرد، افزود: البته این به معنای نادیده‌گرفتن تلاش مسؤولان جمهوری اسلامی نیست و نباید غیرمنصفانه قضاوت کرد و اشاره کارشناسی اینجانب نیز معطوف به قدرت ابتکار در فرایندها و بهره‌گیری هرچه بیشتر از شرایط است.

نقش دست‌اندر کاران نظام در موضوع هسته‌ای، موازنه دقیق دفع تهدیدات و کسب امتیاز است

وی اضافه کرد: اگر مقامات عالی کشور نگاهی جامع به پیشرفت‌ها و تهدیدات در سیر موضوع هسته‌ای بیندازند و بازاندیشی صورت گیرد می‌توان نقش دست‌اندرکاران نظام از ابتدای موضوع هسته‌ای در موازنه دقیق دفع تهدیدات و کسب امتیاز و بر اساس نتایج مرحله‌ای قضاوت دقیقی را به‌دست آوریم و هم‌چنان که وزیر امورخارجه کشورمان اخیرا نیز اعلام کرد موضوع هسته‌ای در حوزه تغییر دولت‌ها قرار ندارد و غرب نبایستی بر اساس محاسبات غلط خود را فریب دهد.

ضریب دقت در سیاست خارجی قربانی سرعت نشود

کلینی تصریح کرد: از سوی دیگر امروزه بخشی از تلاش‌های کشورهای حریف متمرکز به اشتباهات تاکتیکی طرف مقابل است و نوع سرمایه‌گذاری تاکتیکی با هزینه کشور هدف سناریوسازی می‌شود که نبایستی ضریب دقت در سیاست خارجی قربانی سرعت سیاست خارجی شود و در این‌جاست که ارزش نگاه جامع و مدیریت زمان و صحنه‌ها در شیوه مدیریت خود را نشان می‌دهد.

ضرورت ندارد دشمنان را با ادبیات پوپولیستی خطاب قرار دهیم

او تأکید کرد: اتفاق نظر وجود دارد که رفتار کلیشه‌ای و ادبیات نامناسب چاره معضلات در دیپلماسی نیست و ضرورتی ندارد تا دشمنان و دیگر کشورهای حریف خود را با ادبیات پوپولیستی مورد خطاب قراردهیم الگوی ادبیات امام راحل و رهبر انقلاب اسلامی در مواجه با دیگران را در اختیار داریم و این الگوی سیاسی و اخلاقی زبان دیپلماتیک و گفتمان‌سازی است. یاد دارم که زمانی که نخست‌وزیر عارف و آگاه‌مان شهید رجایی در مکاتبه‌ای دیپلماتیک به یکی از کشورهای اروپایی به‌صورت تفضیلی و جزئی برخی از حقایق را مطرح کردند اگر اشتباه نکنم، حضرت امام(ره) به ایشان اشاره کردند که وظیفه شما به عنوان رئیس دولت با ایشان متفاوت است.

شجاعت سیاسی به معنای ماجراجویی نیست

کلینی افزود: بایستی با درک مفید از ارزش تاریخ ایران گرامی و جهت‌گیری‌های با ارزش‌ها و مفاخر انقلاب اسلامی و قدرت ابزاری کشور یک هم پیوندی قدرتمند را باز تولید کرد و آن را تبدیل به ادبیات جذاب در محیط افکار عمومی منطقه وجهان کرد و در مواقعی که حریف نیز منطق و زبان واقع‌نگری را درک نمی‌کند و صرفا بر طبل نزاع و حمله می‌کوبد سیاست متناسبی را به عنوان یک اصل بازدارنده و در خور جایگاه یک کشور بزرگ و انقلابی به آن‌ها ارائه داد هم‌چنان که در جایگاه رهبری در مواقع ضروری به عنوان "من یک انقلابی‌ام" پاسخ شایسته در برابر تهدیدات احتمالی عنوان شد. واقعا شجاعت سیاسی به معنای ماجراجویی نیست بلکه داشتن فکر بلند و دفاع هوشمندانه و سیاست رو به جلو و زیرکانه با گام‌های هماهنگ و استوار در پیشبرد منافع ملی است.

کسی انتظار ندارد که ایران واگن قطار قدرت‌های نوظهور باشد

این کارشناس مسائل استراتژیک درباره موفقیت نگاه به شرق یا آمریکای لاتین در هشت سال گذشته گفت: نبایستی با معادلات و رسوبات جنگ سرد به جهان نگاه کرد. ما در دوران پسا دوقطبی و چند جانبه‌گرایی محدود؛ ناتمام و ناقص قرار داریم. بایستی به تکامل تحولات در جهان به‌صورت حقیقی؛ جامع و به موقع بنگریم و هم‌زمان لازم است تا با توجه به تغییر و جابه‌جایی قدرت از آتلانتیک به سمت پاسیفیک و اهمیت آسیا یورو و نه صرفاً یورو آسیا به جهان نیز نگریست.

وی با بیان این که موضوع نگاه به شرق اهمیت و ارزش خود را دارد، ادامه داد: ولی نبایستی نسبت به سیاست‌های حمایتی شرق و امتداد آن اغراق کرد. نوع منافع شرق با ایران در حوزه‌های ظرفیت هم آورد سازی دارد ولی این مستعد یکپارچگی نیست و کسی هم انتظار ندارد که جمهوری اسلامی ایران واگن قطار قدرت‌های نوظهور و سه کشور آسیایی بریکس باشد. توانایی ایران در نگاه حداقلی و به عنوان شریک میان مدت در ابعاد اقتصادی و سیاسی معطوف به مسائل گزینش شده منطقه‌ای بسیار بالاست.

کلینی گفت: در جغرافیای آسیا، کشورهایی هم‌چون چین، روسیه، کره شمالی، هند و پاکستان در حوزه دارندگان سلاح هسته‌ای به شمار می‌روند و کشورهایی از قبیل ژاپن، کره جنوبی و قزاقستان از کشورهای با استعداد بالای هسته‌ای محسوب می‌شوند. دیگر کشورهای شرق آسیا از قبیل اندونزی، سنگاپور و مالزی جایگاه اقتصادی خاص خود را دارند. بازخیزی روسیه در معادلات منطقه‌ای و جهانی با دکترین و دیپلماسی غیرایدئولوژیک و عملگرای جدید در شبکه قدرت‌ها و همچنین سرعت بالای اقتصادی در هند به عنوان بزرگ‌ترین دموکراسی کمی جهان و در همسایگی چین نیمه ایدئولوژیک با بزرگ‌ترین سرعت اقتصادی جهان و نظام نیم‌بسته پیام‌های خاص خود را دارد. حال با توجه به این اشاره‌های سریع به شرق آیا می‌توان چشمان را به روی واقعیت بست؟

دولت‌هاي نهم و دهم مي‌توانستند بهتر عمل کنند

وی خاطرنشان کرد: دولت نهم و دهم بر اساس تهدید غرب و فرصت‌مداری و گاهی هم اجبار حرکت کرد. شاید در دولت دهم می‌توانستیم بهتر عمل کنیم؛ به هر حال اضلاع دیگری نیز در سیاست وجود دارد و باید اجازه داد تا دولت‌های بعدی تدبیرسازی کنند.

کلینی درباره تاثیر رویکرد رئیس‌جمهور آینده بر دیپلماسی هسته‌ای ایران به عنوان یکی از مهم‌ترین موضوعات سیاست خارجی ایران گفت: تا کنون در هر مرحله با همه نوسانات در نوع بازی حریف، اصل اجماع ملی حاکم بوده و دست تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیران بسته نبوده است. در انتخاب تاکتیک‌ها و افزایش قدرت مانور دولت‌ها و مسؤولان ذي‌ربط محدویت نداشته‌اند ولی در مواردی که به رویکردهای اساسی وابسته بوده است در عالی‌ترین سطح و به صورت آشکار و قاطعانه هم‌فکری صورت گرفته است. در زمان صدارت جناب آقای خاتمی نوشته شده است که به هنگام تغییر تاکتیک‌ها از سوی آقای سولانا به عنوان نماینده گروه سه اروپایی، وی بعد از مشورت با رهبری انقلاب اسلامی به عنوان ریاست‌جمهور وقت دستور لازم را صادر کرد.

رهبر انقلاب با اصلاح‌طلب و اصولگرا تعارف ندارند

این کارشناس مسائل استراتژیک گفت: مقام معظم رهبری از اهمیت تصحیح تاکتیک‌هايی که منجر به تغییر رویکرد می‌شد و نقش چهره‌ها و شخصیت‌های مؤثر و به‌صورت دقیق عملکرد مقایسه‌ای را در هر شرایط ارزیابی کرده و با اطلاع کافی درباره دفاع از منافع ملی و مردم شکی به خود راه نداده و راهبری کرده‌اند و نشان داده‌اند که نه با اصلاح‌طلب و نه با اصولگرا و... تعارفی ندارند.

سیاست کلان نظام تحت تأثیر تغییر دولت قرار نمي‌گیرد

او درباره احتمال تغییر قابل توجه در سیاست خارجی ایران با توجه به شرایط سیاسی و بین‌المللی گفت: فکر نمی‌کنم سیاست کلان نظام تحت تغییر دولت قرار گیرد. متوازن‌سازی و رفتار آبرومند در سیاست خارجی یک هنر دیپلماسی است. تغییراساسی در متن سیاست خارجی و خارج از قانون اساسی غیرممکن است. شاید در حوزه دیپلماسی رئیس‌جمهوران تغییراتی را دنبال کنند ولی این به معنای تغییر در سیاست خارجی به معنی کلان نیست. زیرا همان‌طور که اشاره کردم اسناد بالا دستی و نظارت حقوقی وجود دارد.

منبع: ايسنا