به گزارش مشرق به نقل از فارس، در اولین روزهای دهه مبارکه فجر بود که جدیدترین دستاورد صنعت دفاعی کشور با رونمایی از جنگنده قاهر 313 به نمایش درآمد.

این رونمایی در حالی بود که ایران سالها پیش در گام های اول، موفق به ساخت جنگنده های آذرخش و صاعقه با استفاده از پلت فرم‌های موجود در کشور شده بود و شاید همین موضوع سبب شد تا با اعلام پیش خبر رونمایی جنگنده جدید، خیلی از افراد منتظر رونمایی نسل ارتقا یافته ای از همان جنگنده های گذشته باشند.

اما قاهر 313 همگان را با نمونه جدیدی از نسل جنگنده‌های موجود در دنیا مواجه کرد که هیچ الگویی برای ساخت آن نمی توان یافت.

برای بررسی ویژگی جدیدترین عقاب آسمان کشور که دروازه ای برای ورود ایران به عرصه طراحی و ساخت جنگنده های رادارگریز است، به گفتگو با حسن پروانه مدیرعامل شرکت صنایع هواپیمایی ایران (صها) و مدیر پروژه قاهر که مدیریت پروژه ساخت صاعقه را نیز برعهده داشت، نشستیم که ماحصل آن در زیر می‌آید.

* قاهر هیچ نمونه‌ای در جهان ندارد

پروانه درخصوص توانمندی ایران در طراحی فرم و بدنه جنگنده گفت: ما قبلا در پروژه جنگنده‌های آذرخش و صاعقه گام های بلندی در طراحی و ساخت جنگنده برداشتیم که در این دو پروژه از یک پلت فرم موجود در کشور استفاده کرده و آن را در برخی حوزه ها ازجمله آیرودینامیک، سیستم‌ها، اویونیک و ... به گونه ای توسعه دادیم که با شرایط و نیازهای ما مطابقت داشته باشد اما درباره قاهر313  کار کاملا متمایز است.

پروانه ادامه داد: اولین ویژگی این پروژه این است که جنگنده جدید به لحاظ فرم و شکل، از یک قیافه منحصر به فردی برخوردار است که این طراحی، هیچ نمونه ای در دنیا ندارد و ما با طراحی این جنگنده به نوعی از طرح‌هایی که در نسل های گذشته در دنیا بکار می رفت، فاصله گرفتیم.

وی خاطرنشان کرد: در هواپیماهای نسل گذشته، عمدتا بخش زیادی از لیفت (نیروی بالابرنده) باید توسط «بال» هواپیما تحمل می‌شد و بدنه، تنها میزان کمی از این لیفت و نیروی بالابرنده را تحمل می کرد و این یکی از خصوصیاتی است که در نسل های امروز جنگنده‌ها تفاوت کرده به گونه ای که بیشترین میزان تحمل بر دوش بدنه قرار گرفته است.

مدیر پروژه قاهر، افزود: یکی از مهمترین پارامترهای ویژه در جنگنده ها این است که بتوانند به گونه ای به نقطه ثقل دشمن تهاجم کنند، که دشمن غافلگیر شده و توان هدف قرار دادن آن را نداشته باشد. این ویژگی، شرایطی را برای جنگنده ایجاد می کند که بتواند خودش را تا موقع رسیدن به هدف، از دید و رادارهای دشمن مخفی نگه دارد.

* استتار تسلیحات در بدنه جنگنده

پروانه با بیان ایکه مباحث مختلفی در حوزه طراحی مطرح می شود که از جمله آنها، بحث بازتابش امواج راداری و نیز میزان استتار از دید رادارهای حرارتی یا حتی مخفی ماندن از دید چشمی دشمن است، گفت: اینجاست که موضوعاتی مانند تراکنش و جذب امواج در اصول طراحی اهمیت پیدا می‌کند و اینکه بتوان گازهای خروجی از هواپیما و نیز گرمای آنها را که از دهانه اگزوز خارج می‌شود، مدیریت کرد.

وی در همین راستا به اهمیت طراحی جایگاه نصب تسلیحات بر روی جنگنده اشاره کرد و گفت: یکی از موضوعاتی که بیشترین بازتابش در امواج راداری را دارد، همین تسلیحات است که در نسل های گذشته، عمدتا در زیر بالهای هواپیما نصب می شدند.

مدیرعامل صها خاطرنشان کرد: در جنگنده های مدرن امروزی در جهان این موضوع رعایت شده و تلاش می‌کنند تا این تسلیحات را به نوعی از زیر بال خارج کرده و استتار کنند. البته اجرای این مفاهیم نیازمند یک سری اقتضائات است ازجمله نوع طراحی بدنه که خود به خود باید از سطوح نرم آیرودینامیک در نسل های قبلی به سمت سطوح شکسته پیش برویم.

پروانه یادآور شد: این موضوع در جنگنده اف 117 دیده شد که در بدنه آن، شکستهای زیادی را شاهد بودیم هرچند در آن زمان،  سطح دانش برای هواپیماهایی از این دست بسیار پایین بود.

وی افزود: در عین حال ما ناگزیریم نوع بدنه را طوری طراحی کنیم که بخش هایی ازتجهیزات و تسلیحات را وارد بدنه کنیم. پس باید سطح بدنه متفاوت از گذشته طراحی شود. نکته اینجاست که برای تلفیق این موارد با یکدیگر، نیاز به سطح بالایی از دانش است که این پیچیدگی و تخصص در حوزه دانشی، امروز تنها در انحصار کشورهای معدودی است.

* تست وضعیت قاهر با پرواز نمونه کوچک

مدیر پروژه قاهر با اشاره به ویژگی های این جنگنده بومی گفت: هیچ نیازی به توضیح نیست که جنگنده قاهر به لحاظ شکل و فرم منحصر به فرد خود، در عین حال که از شرایط ویژه کاهش سطح مقطع راداری (RCS) برخوردار است، به لحاظ قدرت مانورپذیری نیز وضعیت خوبی دارد که این را در پرواز مدل آن که یک مدل Scale jet (مدل کوچک با موتور جت) بود مشاهده کردیم.

پروانه در خصوص سطوح شکسته بکارگرفته شده در بدنه قاهر نیز توضیح داد: وقتی به سمت استفاده از سطوح شکسته می‌رویم، بخشی از خاصیت های ایرودینامیک از دست می‌رود، اما ترکیب این دو حوزه و رساندن طراحی به نقطه اوپتیموم (بهینه)، یکی از هنرهایی است که متخصصین و طراحان باید بتوانند به آن دست پیدا کنند.

* طراحی سامانه‌ها متناسب با نیازهای عملیاتی

وی با تاکید بر اهمیت استفاده از ابزار متناسب با نیازهای عملیاتی در نیروهای مسلح، گفت: گاهی ممکن است ما نیاز داشته باشیم از ابزار در اختیار خود استفاده متفاوت تری مبتنی بر نیاز خود داشته باشیم اما محدودیت‌هایی که در ابزار هست موجب می شود تا ما از برخی برنامه‌های خود چشم پوشی کنیم چون این ابزار متناسب با نیاز عملیاتی ما ساخته نشده است.

مدیرعامل صها ادامه داد: برای مثال در حوزه جنگنده‌های موجود در دنیا، سه پلت فرم اصلی وجود دارد که یکی جنگنده‌های آمریکایی است که بر اساس نوع عملیات ارتفاع بالا و برد خاص تعریف شده‌اند. جنگنده‌های روسی نیز در تقابل با آمریکایی ها و در اروپا نیز که البته بیشتر در کشورهای انگلیس و فرانسه شاهد آن هستیم، جنگنده ها متناسب با شرایط محدود اروپایی ها تعریف می شوند.

پروانه اضافه کرد: البته اخیرا چینی ها نیز برای ورود به این حوزه تلاش بسیاری می کنند تا از بحث کپی سازی جنگنده‌ها که بیشتر هم روسی هستند، فاصله بگیرند.

وی گفت: کشورهای دیگر اگر بخواهند از این تجهیزات استفاده کنند، مجبورند شرایط طراحان این چند کشور را بپذیرند و نیازهای عملیاتی خود را با این شرایط وفق بدهند. اما ما امروز به جایگاهی رسیدیم که محصولات و تجهیزات عمده دفاعی خود را بر اساس نیازهای عملیاتی خودمان طراحی می کنیم که این یک دستاورد بسیار بالا محسوب می‌شود.

* توانایی عملیات قاهر در سه حوزه ارتفاع پست، متوسط و بالا

مدیر پروژه قاهر با اشاره به برخی ویژگی های عملیاتی جنگنده‌های آمریکایی و روس، اظهار داشت: آمریکایی‌ها بنابر طرح ریزی های عملیاتی خود تلاش می کنند تا از ارتفاع بسیار بالا به سمت هدف هجوم ببرند که این موضوع در بخشی از جنگنده های روسی نیز اعمال می شود اما ما در ایران شرایط دیگری را تعریف کرده‌ایم و معتقدیم که عملیات باید در سه حوزه ارتفاع بالا، میانی و پست تعریف شود.

پروانه خاطرنشان کرد: پرواز در ارتفاع پست می تواند ویژگی های فوق العاده‌ای به جنگنده بدهد تا بتوان در یک جنگ پیچیده ناهمطراز، دشمن را کاملا زمین گیر کرد.

وی با بیان اینکه در طراحی قاهر نیز همه این موارد در نظر گرفته شده است، تصریح کرد: یکی از دلایل بکارگیری بال شکسته در این هواپیما، ایجاد قابلیت پرواز در هر سه سطح است.

مدیرعامل صها افزود: البته قابلیت ویژه‌ای که برای قاهر تعریف شده، پرواز در ارتفاع پست است؛ قابلیتی که در نمونه‌های مشابه در دنیا دیده نمی شود.

پروانه تصریح کرد: ارتفاع پست، ارتفاعی است که بتوان در آن از شرایط Ground effect (اثرسطح) یک سطح استفاده کرد که عمده جنگنده ها در این شرایط دچار اشکال می‌شوند چراکه طراحی آنها برای مراحل بعد از گراند افکت صورت می‌گیرد. این همان نکته ایست که شما وقتی می خواهید از یک محصول استفاده کنید، شرایطی که طراحان آن تجهیزات در نظر گرفتند، به شما تحمیل میشود ولی ما با طراحی بومی این جنگنده توانستیم از این مانع عبور کنیم.

* رادار گریزی با جذب امواج و عبور آنها

وی درخصوص جنس مواد بکار گرفته شده در بدنه جنگنده قاهر برای جذب امواج نیز اظهار داشت: در مبحث رادارگریزی چند موضوع برای کاهش سطح مقطع راداری یکی هواپیما مطرح است که یکی از این پارامترهای مهم، مواد بکار رفته در بدنه است که باید توان جذب امواج را داشته باشد و یا بتواند امواج را از خود عبور دهد که اینها در جنگنده قاهر لحاظ شده است.

* قاهر رونمایی شده ماکت نبود

مدیر پروژه قاهر در پاسخ به این سوال که آیا نمونه رونمایی شده با توجه به نصب نبودن بسیاری از تجهیزات آن، یک نمونه واقعی بود یا مدل (ماک آپ)، گفت: نمونه ای که نمایش داده شد، نمونه اصلی بود که بزودی وارد مرحله تست های پروازی می‌شود و در خصوص نصب تجهیزات نیز لزومی نداشت تا ما در این مرحله، تجهیزات کامل را بر روی بدنه آن نصب کنیم.

* تجهیزات به مرور نصب خواهند شد

پروانه اضافه کرد: با شروع مرحله تست و انجام آزمایش‌های اولیه پروازی، تجهیزات مورد نیاز نیز به مرور روی جنگنده نصب خواهد شد که از جمله آنها، Head of display (نمایشگر سر- بالا) است.

وی درباره تفاوت شکل بدنه رونمایی شده با نمونه تست شده در تونل باد نیز توضیح داد: در مرحله طراحی با استفاده از نرم‌افزارهای متعدد، شکل بدنه، آنالیز شده و ما به یک الگوی اولیه می رسیم و پس از تست تونل باد نیز، پارامترهای آنالیز شده و داشته‌هایمان در تست تونل باد را با یکدیگر مقایسه کرده و تغییرات لازم را اعمال می کنیم که این مراحل انجام شده و تست تونل باد نیز در حقیقت برای تعیین تغییرات احتمالی مورد نیاز است.

مدیرعامل صها افزود: وقتی نمونه اولیه وارد تونل باد شد، با تحلیل‌هایی که داشتیم، به شکل مورد نظر رسیدیم و وارد مرحله جدید شدیم که بر اساس آن، مدل Scale ساخته و پروازهای آزمایشی را انجام داد.

* همه منتظر نمونه جدیدی از نسل آذرخش یا صاعقه بودند

پروانه در بخش دیگری از گفتگوی خود با فارس مبنی بر اینکه بسیاری از گمانه‌زنی‌ها پیش از رونمایی این بود که ما با نسل ارتقا یافته‌ای از جنگنده‌های گذشته آذرخش و صاعقه روبرو خواهیم شد، گفت:بطور طبیعی این گمانه زنی ها وجود داشت اما ما در روند ساخت جنگنده‌ها یک مسیر رو به جلو را طی کردیم و نشان دادیم که حالا وارد فازجدیدی شدیم که می توانیم یک جنگنده با قیافه منحصربه فرد مبتنی بر نیازهای ویژه عملیاتی خود بسازیم.

وی ادامه داد: در حقیقت متخصصان وزارت دفاع این جسارت را با تکیه بر دانش و تجربیات گذشته پیدا کردند که به سمت یک طراحی مدرن و جدید بروند که این خود یک گام بلند در این عرصه محسوب می‌شود. این نمونه ساخته شده هیچ مشابهی در جهان ندارد که ما از روی آن الگو گرفته باشیم و این تفاوتهای ماهوی با دیگر جنگنده های موجود در دنیا، در شکل و فرم قاهر بخوبی نمایان است.

* یکی از وجوه تشابه قاهر با اف 35

مدیر پروژه قاهر افزود: در این هواپیما برای کاهش سطح مقطع راداری، از زوایای خاص در بدنه استفاده شده که این نوع زوایا در هواپیماهای معدودی که در دنیا وجود دارد نظیر اف22، اف 35 و یا جنگنده روسی pakfa نیز مشاهده می شود.

پروانه تصریح کرد: سطح مقطع راداری یک هواپیما از زوایای مختلف جلو، عقب، بالا، پایین و کنار، متفاوت است و جنگنده پیشرفته ای که ما ساختیم، از سطح مقطعی برخوردار است که بتواند دشمن را در شرایط عملیاتی کاملا غافلگیر کند.

وی سامانه‌های الکترونیکی و نرم‌افزارهای بکار رفته در این جنگنده را بومی عنوان کرد و افزود: این تجهیزات قابلیت های خاص خود را دارد که در عین حال قابل توسعه نیز هستند و در این زمینه نیز ما شاهد یک حرکت طوفنده توسط متخصصان وزارت دفاع هستیم.

مدیرعامل صها با بیان اینکه این روند، یک روند تکاملی رو به جلو است، تاکید کرد: با رونمایی از جنگنده قاهر بسیاری از متخصصین غافلگیرشدند و انتظار چنین رشد سریعی را در داخل کشور نداشتند که ما بتوانیم از ساخت جنگنده‌های آذرخش و صاعقه به شکل و فرم جدیدی مثل جنگنده قاهر برسیم.

* علت نصب نمایشگرهای آنالوگ در نمونه رونمایی شده

پروانه درخصوص بکارگیری نمایشگرهای آنالوگ در کابین جنگنده رونمایی شده نیز توضیح داد: به طور طبیعی چون ما بکارگیری یک سیستم Full glass cockpit (کابین با نمایشگرهای کاملا دیجیتالی) را در دست اقدام داشتیم، ضرورتی ندیدیم در همان آزمایش‌های اولیه، تمام تجهیزات را بکار ببریم و احتمالات طراحی خاص خودمان را هم در نظر گرفتیم.

وی افزود: در تمام دنیا این این یک امر متداول است که برای اطمینان بیشتر، بخش هایی از تجهیزات آنالوگ را در داخل کابین قرار دادیم تا اگر در مرحله تست، اشکالی پیش آمد، خلبان بتواند از آنها استفاده کند ولی به طور طبیعی بعد از طی مراحل تست، با استفاده از تجهیزات الکترونیکی طراحی شده، مجموعه را به طور کامل آماده و عملیاتی خواهیم کرد.

* نصب صندلی بومی خلبان منتظر ابلاغ مجوز

پروانه درخصوص استفاده از صندلی خلبان در این جنگنده نیز گفت: این مدل صندلی که فعلا استفاده کردیم، داخلی نیست ولی ما منتظر مجوز نصب صندلی های داخلی خودمان هستیم که بعد از آن روی جنگنده قاهر نیز نصب خواهد شد.

* تک موتوره یا دوموتوره بودن؛ مسئله این است

موضوع تک موتوره بودن جنگده قاهر و میزان اطمینان به موتور نیز مبحث دیگری بود که مدیر پروژه قاهر به آن اشاره کرد و اظهار داشت: تک موتوره یا دوموتوره بودن هواپیما، بستگی به نوع عملیات آن دارد. برای مثال آمریکایی‌ها در یک مقطع زمانی دو جنگنده اف15 و اف16 را ساختند که یکی دو موتوره و دیگری تک موتوره بود که البته هرکدام از اینها هم برای انجام ماموریت های خاصی طراحی و ساخته شدند.

وی ادامه داد: تعداد موتورها علاوه بر نقاط قوت، نقاط ضعفی نیز دارند و ما دیدیم که آمریکایی‌های در طراحی و ساخت جنگنده‌های نسل جدید، بعد از ساخت جنگنده اف22 که یک جنگنده دوموتوره بود، آن را تصحیح کرده و جنگنده اف35 را ساختند که یک جنگنده تک موتوره است هرچند هنوز این هواپیما که چند سالیست رونمایی شده، هنوز در مراحل تکمیل و تست قرار دارد.

مدیرعامل صها افزود: جنگنده قاهر نیز دقیقا بر اساس سیاست ها و نیازهای عملیاتی خودمان طراحی شده که خاصیت های منحصر به فردی دارد.

* تعمیر و نگهداری قاهر آسان خواهد بود

پروانه درخصوص مبحث تعمیر و نگهداری این جنگنده و اینکه چقدر در میزان راحتی اورهال آن کار شده است نیز خاطرنشان کرد: این موضوع یعنی اورهال سبک و سنگین هواپیماها، مبحث بسیار مهمی است که در انواع جنگنده ها متفاوت است.

وی با بیان اینکه برخی هواپیماها در جهان با همین رویکرد تعمیر و نگهداری آسان ساخته می‌شوند، گفت: ما در بحث تعمیر و نگهداری هواپیماها توانمندی بسیار بالایی داریم و شرکت صنایع هواپیمایی ایران، 40 سال است که در حوزه تعمیرات هواپیماها (چه شرقی و چه غربی) کار می کند و ما در این خصوص تبحر بالایی داریم و جنگنده جدید قاهر نیز از همین قسم هواپیماهایی است که تعمیر و نگهداری آسانی خواهد داشت.

مدیر پروژه قاهر درخصوص عمر پروازی این جنگنده نیز گفت: آنچه در دنیا متداول است اینست که عمر جنگنده ها معمولا برای بیست سال یا میزان پرواز 6 تا 8 هزار ساعت تعیین می شود که البته این عمر در مراحل بعدی نیز قابل توسعه است.

* دهانه ورود هوا برای زاویه حمله بالای 26 درجه

پروانه همچنین به مکان‌یابی و شکل طراحی دهانه ورود هوای جنگنده قاهر اشاره کرد و افزود: این دهانه بر اساس موتور جت و شرایط هوای مشخص و ارتفاعی که هواپیما در آن حیات خواهد داشت، طراحی و تعریف می شود. مثلا اگر هواپیما برای ارتفاع 60 هزارپا ساخته می‌شود، دهانه ورود هوای آن باید هم در ارتفاع 60هزار پایی و هم ارتفاع پایین‌تر، عملکرد مشخصی داشته باشد.

وی موضوع مهم در این خصوص را زاویه حمله یک جنگنده دانست و افزود: وقتی هواپیما در زاویه حمله قرار میگیرد، جریان هوا می تواند در دهنه ورودی، ایجاد اختلال کند که در این جنگنده برای بالای 26 درجه زاویه حمله، طراحی و آزمایش شده که تست های آن نیز موفق بوده است.

* قابلیت سوختگیری جنگنده قاهر در مراحل بعدی

مدیرعامل صها در بخش دیگری از گفتگوی خود با فارس، در پاسخ به این سوال که برای قابلیت سوختگیری هوایی این جنگنده چه برنامه هایی در دست است، گفت: ما در بحث سوختگیری هوایی، قابلیت های فوق العاده ای داریم و قطعا از تمام دانش خودر در این حوزه در جنگنده قاهر نیز استفاده خواهیم کرد.

پروانه در عین حال تاکید کرد: برنامه های ما کاملا مشخص است و سعی داریم گام به گام همه این برنامه ها را پیش ببریم و لزومی ندارد در گام اول که وارد تست ها می شویم، بخواهیم اقدامات مراحل نهایی را هم انجام بدهیم.

* فضای باز برای خلبان در داخل کاکپیت

وی درخصوص کانوپی (پوشش طلقی کابین) بکار رفته در جنگنده قاهر نیز با بیان اینکه این شکل کانوپی در نسل های جدید جنگنده ها بکار رفته، گفت: در نسل های قدیمی چون بدنه هواپیما، لیفت‌بری زیادی نداشت، لذا از کانوپی های کوچک استفاده می شد که خلبان نیز در آن قدرت عمل زیادی نداشت ولی در نسلهای جدید، این فضا قدری متفاوت سات و خلبان جای زیادی در آن دارد و چون قرار است تجهیزاتی نیز در جلو و پشت خلبان نصب شود، لذا می‌طلبد که فضای بیشتری در کابین داشته باشیم.

* قاهر به تجهیزات بومی مسلح خواهد شد

مدیر پروژه قاهر در خصوص تسلیحاتی که در این جنگنده بکار گرفته خواهد شد نیز اظهار داشت: سیاست دفاعی ما، استفاده از تجهیزات بومی و ساخت داخل است و ما نیز بعد از انجام مراحل بعدی آزمایش‌ها، اقدام به نصب همین تسلیحات بومی بر روی جنگنده قاهر خواهیم کرد.

* بسترهای تولید انبوه آماده است

پروانه همچنین به موضوع تولید انبوه این جنگنده جدید پرداخت و گفت: تولید انبوه هر سامانه بر اساس سیاست‌ها و دستورالعمل‌های ابلاغی صورت می گیرد و آنچه ما صورت دادیم، آماده سازی بسترهای لازم برای تولید انبوه این پرنده بود که طبق برنامه انجام شده است.

* تایید قاهر توسط متخصصان هوایی

وی در بخش دیگری از این گفتگو به برداشت اشتباه برخی رسانه مبنی بر اعلام انجام پرواز توسط نمونه نهایی قاهر اشاره کرد و افزود: این هواپیما در مراحل بعدی تست های تاکسی و پروازی را انجام خواهد  داد.

مدیرعامل صها افزود: آقای رییس‌جمهور در روز رونمایی از قاهر به درستی فرمودند که یکی از خلبانان باسابقه نیروی هوایی که چندین هزار ساعت پرواز در کارنامه خود دارد، عملکرد این جنگنده را به عنوان یکی کارشناس تایید کرده که البته برخی رسانه ها اشتباها اینطور برداشت کردند که گویا قاهر پروازی داشته که البته بعدا این اشتباه را تصحیح کردند.

پروانه در بخش پایانی این گفتگو به موضوع تحریم‌های صورت گرفته علیه کشورمان در طول سالهای پس از انقلاب و نیز تاثیر آن بر رشد روند خودکفایی در صنایع دفاعی اشاره کرد و گفت: از ابتدای پیروزی انقلاب که ملت ایران به رهبر و مقتدای خود لبیک گفتند، دشمنی های کشورهای مستکبر شروع شد و با تمام قوا سعی کردند تا به انحاء مختلف مانع رشد و پیشرفت ملت ایران شوند و در این مسیر هر کاری که از دستشان برآمد، دریغ نکردند.

* دستاوردهای نظامی تقدیم ملت صبور ایران

وی ادامه داد: جنگ هشت ساله تحمیلی، محاصره اقتصادی، تهاجم شدید فرهنگی و تشدید تحریم ها علیه ملت ایران تنها یک هدف را دنبال می کند و آن هم آزار دادن ملت ایران است تا از این طریق به خیال خود انتقام بگیرند اما ملت ما در طول این سالها ثابت کرد که حتی یک قدم هم از آرمانها و اهداف خود عقب نشینی نخواهد کرد.

پروانه با بیان اینکه همه این پیروزی‌ها و پیشرفت ها را مدیون ایستادگی ملت ایران هستیم، ادامه داد: مردم کم نظیر ما با وجود تحمل همه این فشارها، هیچگاه دست از حمایت دانشمندان و متخصصین مجموعه دفاعی کشور برنداشتند و ما نیز همه این افتخارات را دو دستی تقدیم ملت عزیز ایران می کنیم.

وی خاطرنشان کرد: یادمان نرود که برخی کشورها با اعمال تحریم‌هایی بسیار محدودتر از آنچه علیه ایران شکل گرفته، دست خود را بالا بردند و تسلیم شدند.