به گزارش مشرق، در پی امضای بیانیه مشترک میان رهبران آمریکا، ارمنستان و آذربایجان در واشنگتن، شکاف عمیقی میان دولت و مخالفان در ایروان بر سر تفسیر بند مربوط به بازگشایی مسیرهای ارتباطی ایجاد شده است. دولت ارمنستان این توافق را یک پیروزی تاریخی می‌داند، در حالی که اپوزیسیون آن را مملو از «ابهام و خطرات» و امتیازات یک‌جانبه می‌خواند.

«ارتباط بدون مانع» برای آذربایجان؛ مزایای «متقابل» برای ارمنستان

بر اساس بیانیه واشنگتن، ارمنستان و آذربایجان بر اهمیت بازگشایی ارتباطات بر اساس احترام به حاکمیت، تمامیت ارضی و صلاحیت قضایی یکدیگر تأکید کرده‌اند.

با این حال، بندی که بیشترین جنجال را برانگیخته، تصریح می‌کند: «این تلاش‌ها شامل ارتباط بدون مانع میان بخش اصلی جمهوری آذربایجان و نخجوان از طریق خاک جمهوری ارمنستان، با مزایای متقابل برای ارتباطات بین‌المللی و داخلی جمهوری ارمنستان خواهد بود.»

مخالفان بلافاصله این سؤال را مطرح کرده‌اند که چرا چنین عبارت صریحی (ارتباط بدون مانع) به صورت متقابل برای عبور و مرور ارمنستان از خاک آذربایجان در متن ذکر نشده است.

کریستینه واردانیان، عضو کمیسیون روابط خارجی پارلمان از فراکسیون «هایاستان»، در این باره می‌گوید: «الهام علی‌اف پیش از این نشست گفته بود که در این مسیر نباید با هیچ مرزبانی روبرو شوند و باید ارتباطی بدون مانع داشته باشند. اکنون همان عبارت‌بندی علی‌اف در توافقنامه گنجانده شده است.»

تیگران آبراهامیان، نماینده دیگر جریان مخالف «پاتیو اونم» نیز بر همین نکته تمرکز دارد: «مقامات ارمنستان دائماً تأکید می‌کنند که این باید آینه‌ای باشد، اما هیچ چیز آینه‌ای در متن منعکس نشده است. شاید اشاراتی وجود داشته باشد، اما از نظر متنی، هیچ چیز قابل قبولی در آنجا بازتاب نیافته است.»

در مقابل، نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان، هرگونه ابهام را رد کرده و اطمینان می‌دهد: «یک مزیت توصیف شده و گفته شده که جمهوری ارمنستان نیز باید به طور متقابل از همان مزیت برخوردار باشد.»

ابهامات حاکمیتی در «مسیر ترامپ»؛ آیا کریدور فراسرزمینی در کار است؟

در حال حاضر مشخص شده که مسیر عبوری از خاک ارمنستان «مسیر ترامپ» (TRIPP) نامیده خواهد شد و ارمنستان با آمریکا و «طرف‌های ثالث مورد توافق طرفین» برای اجرای آن همکاری خواهد کرد. با این حال، جزئیات فنی و حاکمیتی آن در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.

تیگران آبراهامیان، از مخالفان دولت، اصرار دارد: «هرچقدر هم که طرفین سعی کنند القا کنند که این موضوع ربطی به کریدور ندارد، اما هر آنچه روی زمین اتفاق می‌افتد، بیشتر در منطق کریدوری قابل تفسیر است تا یک جاده معمولی.»

زمانی که دونالد ترامپ در نشست مشترک از کلمه «corridor» (کریدور) استفاده کرد، پاشینیان در همان لحظه واکنشی نشان نداد و تنها بعداً در نشست خبری خود اعلام کرد: «منطقی که ما در ارتباط با این کلمه داریم، در دنیا بسیار عادی تلقی می‌شود، اما آن منطق کریدوری که دائماً مورد بحث بوده، البته که به وضوح وجود نخواهد داشت.»

اما مخالفان به طرح پرسش‌های مشخص خود ادامه می‌دهند.

کریستینه واردانیان می‌پرسد: «آیا مرزبان مستقر خواهد شد یا نه؟ آیا گمرک و ترخیص کالا وجود خواهد داشت یا نه؟ پاسخی برای این سؤالات وجود ندارد.»

نخست‌وزیر ارمنستان در پاسخ به سؤالات خبرنگاران مبنی بر نحوه کنترل و دسترسی به اطلاعات مسافران، بدون ورود به جزئیات، صرفاً گفت که نهادهای دولتی کنترل گمرکی و گذرنامه را انجام خواهند داد اما همزمان از «ساده‌سازی‌ها» از جمله با استفاده از فناوری‌های نوین سخن گفت، بدون آنکه سطح این ساده‌سازی را مشخص کند. این در حالی است که الهام علی‌اف پیشتر خواسته بود شهروندانش با هیچ مرزبان ارمنی روبرو نشوند.

جایگزینی امضای ترامپ با پوتین؛ تلاش پاشینیان برای آرام کردن ایران و روسیه

سند جدید واشنگتن که با امضای ترامپ به دست آمد، جایگزین بیانیه سه‌جانبه ۲۰۲۰ شد که با امضای ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، بر لزوم بازگشایی مسیرها تأکید داشت. در مدل قبلی، ایروان و مسکو بر سر نقش مرزبانان روس در تأمین امنیت این مسیر اختلاف نظر جدی داشتند.

پاشینیان اکنون اعلام می‌کند که در پروژه جدید، «مؤلفه نظامی» وجود ندارد و حضور آمریکا یک «پروژه تجاری» است. به گفته او، امنیت در خاک ارمنستان توسط خود ارمنستان و در خاک آذربایجان توسط جمهوری آذربایجان تأمین می‌شود.

نخست‌وزیر ارمنستان در نشست خبری خود تلاش کرد تا نگرانی‌های ایران و روسیه را نیز برطرف کند و با اشاره به منافع آن‌ها گفت: «شاید این پروژه بتواند فرصت خوبی برای آغاز همکاری‌های اقتصادی بین ایران و آمریکا و همچنین بین آمریکا و روسیه باشد.»

مخالفان: علی‌اف به خواسته‌اش رسید، آمریکا امتیاز گرفت و ارمنستان هیچ!

در حالی که رهبران ارمنستان و آذربایجان ابراز اطمینان کرده‌اند که توافقات با میانجی‌گری آمریکا اجرا خواهد شد، مخالفان در ایروان به این خوش‌بینی با تردید می‌نگرند.

کریستینه واردانیان، نماینده اپوزیسیون، در جمع‌بندی دیدگاه خود می‌گوید: «الهام علی‌اف به آنچه می‌خواست رسید: ارتباط بدون مانع از طریق خاک ارمنستان. طرف آمریکایی یک امتیاز حیثیتی به دست آورد و خود را به عنوان حافظ صلح در منطقه معرفی کرد. اما ارمنستان، در عمل، هیچ دستاوردی ندارد و به همین دلیل است که ما از امتیازات یک‌جانبه صحبت می‌کنیم.»