به گزارش مشرق، ۲۰ اسفندماه سال ۱۴۰۰ بود که کلنگ احداث مجتمع پتروشیمی مازندران، در روستای حسین‌آباد شهرستان بهشهر و در محدوده حفاظت شده میانکاله بر زمین زده شد. پروژه پتروشیمی امیر آباد که به پروژه میانکاله معروف است با اما و اگرها و حواشی فراوانی همراه بوده و مخالفان زیادی را برای اجرا به همراه داشته است.

از همان سال ۱۴۰۰ مخالفان طرح ساخت مجتمع، فعالیت خود برای رفع این مشکل شروع و جمع آوری امضا جهت جلوگیری از ساخت این مجتمع را آغاز کردند. این اعتراض‌ها درست زمانی شدت گرفت که رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست افتتاح این پروژه را به دلیل عدم اخذ مجوز از سازمان مربوطه، فاقد اعتبار دانست.

مدتی بعد پویش درخواست توقف احداث پتروشیمی در تالاب بین‌المللی میانکاله با هشتگ #پروژه_پتروشیمی_میانکاله_را_متوقف_کنید، در فضای مجازی به راه افتاد. در این درخواست از دو مسئول وزارت نفت و سازمان حفاظت از محیط زیست خواسته شده بود ساخت این پروژه هر چه سریع‌تر متوقف شود.

در همان زمان علی سلاجقه معاون رئیس جمهور سیزدهم و رئیس وقت سازمان حفاظت محیط زیست در واکنش به ویدئوی ساخت پتروشیمی میانکاله گفت: پروژه‌ای به نام میانکاله وجود ندارد و از لحاظ علمی، اقتصادی و نقشه آمایش استان مازندران این پروژه قابل اجرا نیست.

وی بیان داشت: از دستگاه‌های قضائی استان، هم دادستانی و هم مجموعه قضائی استان می‌خواهیم که این کار را از بُعد قضائی دنبال کنند.

از تلاش برای احیای دوباره پروژه تا دستور پزشکیان

سرانجام پروژه پتروشیمی میانکاله در دولت قبلی متوقف شد اما در دولت چهاردهم، تلاش‌ها برای احیای این پروژه دوباره آغاز تا اینکه سرانجام به دلیل مخالفت‌های شدیدی که از سوی فعالان محیط‌زیست و مقامات مختلف به‌ویژه در زمینه حقوق مکتسبه و واگذاری زمین وجود داشت، چهارشنبه سوم اردیبهشت، پروژه به‌طور رسمی با حکم رئیس جمهور متوقف شد.

مهدی طباطبایی، معاون ارتباطات و اطلاع رسانی دفتر رئیس‌جمهور درباره پیام دستور رئیس جمهور برای توقف ساخت پتروشیمی میانکاله تاکید کرد که رئیس جمهور در جهت ‎توسعه پایدار و همه جانبه، به محیط زیست همان اندازه بها می‌دهد که اقتصاد و صنعت را مهم می‌داند و دولت باید از دام توسعه نامتوازن رهایی یابد.

علیرغم دستور رئیس جمهور برای توقف اجرای پروژه پتروشیمی میانکاله اکنون به نظر می‌رسد پرونده به طور کامل بسته نشده چرا که تکلیف ۹۲ هکتار زمین واگذار شده مشخص نیست. درباره موضوع میانکاله به سراغ حنیف رضا گلزار کارشناس ارشد خاک و آب و کنشگر محیط زیست و منابع طبیعی رفتیم وی در گفتگو با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری مهر در رابطه با موضوع پتروشیمی میانکاله اظهار داشت: چهارشنبه هفته گذشته و پس از تماس مسعود پزشکیان، رئیس جمهور با استاندار مازندران دستور توقف پروژه پتروشیمی میانکاله اعلام شد و بر همین اساس باید ساماندهی و اقدامات لازم در این راستا انجام گیرد.

تداوم اقدامات افسارگسیخته از سوی عاملان پروژه

وی افزود: البته متأسفانه هنوز شاهد اقدامات افسارگسیخته از سوی عاملان پروژه هستیم به طوری که روز بعد از ابلاغ رئیس جمهور حدود ۱۰ کامیون قصد ورود به محوطه مربوطه را داشتند؛ این موضوع با اعتراض مردم محل مواجه و ورود کامیون‌ها محقق نشد ولی صبح زود روز شنبه ۶ اردیبهشت ۱۴۰۴ که هوا به اصطلاح گرگ و میش بود مجدد ۷ کامیون مصالح به محوطه ورود یافتند.

اقدامات زیرساختی همچنان در حال انجام است؛ عواقب احداث پتروشیمی چیست؟

این فعال محیط زیست ادامه داد: در حال حاضر مصالح از طریق بلدوزر و لودر وارد محل شده و اقدامات زیرساختی در حال انجام است این در حالی بوده که همه مسیرهای قانونی برای جلوگیری از فعالیت در میانکاله انجام شده است.

وی با اشاره به اینکه پتروشیمی میانکاله در ۵ کیلومتری حریم تالاب میانکاله قرار دارد، گفت: پروژه پتروشیمی میانکاله پیامدهای زیست محیطی زیادی را برای این محدوده به همراه دارد و موضوعات مختلف، اکوسیستم این محل را تهدید می‌کند که باید به صورت مستقل هر کدام از این موضوعات در نظر گرفت یکی از این مباحث استقرار تأسیسات آب شیرین کن و دیگری خود مجتمع میانکاله و تبدیل گاز طبیعی به پروپیلن است.

استفاده از آب شیرین کن و تأسیسات مربوط به آن سبب ایجاد حجم زیادی شورابه و نمک می‌شود که در نهایت وارد تالاب میانکاله و خلیج گرگان و دریا خواهد شد این موضوع نه تنها مساله زاد و ولد ماهیان را دچار آسیب می‌کند بلکه باعث نابودی «فک خزری» نیز خواهد شد.

این فعالیت محیط زیست ادامه داد: استفاده از آب شیرین کن و تأسیسات مربوط به آن سبب ایجاد حجم زیادی شورابه و نمک می‌شود که در نهایت وارد تالاب میانکاله و خلیج گرگان و دریا خواهد شد این موضوع نه تنها مساله زاد و ولد ماهیان را دچار آسیب می‌کند بلکه باعث نابودی «فک خزری» نیز خواهد شد.

برق و گاز مورد نیاز برای پروژه میانکاله چگونه قرار است تأمین شود؟

همچنین برای تأمین گاز هم این سوال مطرح است که اکنون که زمستان‌ها ناترازی گاز و تابستان‌ها با ناترازی برق مواجه هستیم برق و گاز مورد نیاز برای این زیرساخت در پروژه میانکاله چگونه قرار است تأمین شود؟!

گلزار با بیان اینکه تأسیسات آب شیرین کن حداقل ۵ هکتار از ساحل را نابود می‌کند گفت همچنین مسیر ۱۱ کیلومتری برای بهره‌برداری از این آب شیرین‌کن‌ها جهت لوله گذاری نیاز است تا آب شیرین به مجتمع اصلی پتروشیمی حسین آباد برسد لذا منابع آب خاک و اراضی کشاورزی با این تأسیسات آب شیرین کن دچار آسیب خواهد شد.

خاک اراضی میانکاله بهترین خاک خاورمیانه است

این کارشناس خاک و آب در ادامه اظهار کرد: تغییر کاربری خاک و اراضی جهت راه‌اندازی مجتمع پتروشیمی میانکاله بسیار باید مورد توجه قرار گیرد چرا که خاک در این محدوده درجه یک است و به نوعی منابع خاک در این محل بسیار با کیفیت است و اگر به سازه تبدیل شود به نوعی خاک درجه یکی که نمونه آن در هیچ جای خاورمیانه نیست را از دست می‌دهیم.

وی بیان داشت: برای واضح شدن این موضوع به این مسئله اشاره می‌کنم که عاملان پروژه پتروشیمی میانکاله برای پوشش فعالیت‌های خود در این محل از کاشت نهال غیر بومی اکالیپتوس استفاده کردند و به دلیل اینکه کیفیت خاک در این محدوده بسیار بالا است طی ۲ تا ۳ سال بیش از ۱۰ متر این نهال‌ها رشد کرده است.

گلزار ادامه داد: باید توجه داشت که به دستور هیئت دولت بند ۴ و ۵ مصوبه سال ۹۹ در موضوع واگذاری زمین به عاملان پروژه پتروشیمی میانکاله حذف شده و گام‌های اساسی برای بازپس گیری زمین ۹۲ هکتاری صورت گرفته است.

تعلل جهاد کشاورزی و بی توجهی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران

وی به تعلل جهاد کشاورزی و بی توجهی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران در مورد این مسئله اشاره کرد و گفت: این پرسش مطرح است که چگونه این زمین‌ها به عاملان پروژه پتروشیمی میانکاله واگذار شده است؟! کمیته فنی مربوطه با چه رویکردی واگذاری مرتع درجه یک را جهت تغییر کاربری اراضی تأیید کرده است؟! از طرفی در گزارشات فنی مجری طرح، واگذاری ۵۵ هکتار زمین به عاملان پروژه تأیید شده ولی با کمال تعجب ۹۲ هکتار زمین ارائه شده است باید یک پشت پرده این قضیه چیست؟!

در سال ۱۴۰۱ سازمان حفاظت محیط زیست طی مکاتبه‌ای با سازمان امور اراضی دستور فسخ این قرارداد را جهت واگذاری زمین ارائه داده است چرا که واگذاری عرصه به صورت مشکوک انجام شده و تاکنون بازپسگیری آن هم صورت نگرفته است

وی بیان داشت: در سال ۱۴۰۱ سازمان حفاظت محیط زیست طی مکاتبه‌ای با سازمان امور اراضی دستور فسخ این قرارداد را جهت واگذاری زمین ارائه داده است چرا که واگذاری عرصه به صورت مشکوک انجام شده و تاکنون بازپسگیری آن هم صورت نگرفته است

در حال در حال حاضر مسئولیت اصلی این مسئله متوجه جهاد کشاورزی است و اینکه تاکنون مسئولان در این حوزه سکوت کرده و واکنش نداشته‌اند، جای سوال دارد.

وضعیت اقلیمی و جغرافیای منطقه میانکاله

گفتنی است؛ میانکاله شبه‌جزیره باریکی است که از شمال با دریای خزر، از جنوب با تالاب میانکاله و از غرب با مرداب لپوی بهشهر همسایه است. در شرق آن «آشوراده» قرار دارد و با تنگه باریکی به طول کمتر از یک کیلومتر همسایه بندر ترکمن است. مسیر اصلی ورود به میانکاله جاده‌ای‌ست که از بهشهر به سمت روستای امیرآباد رفته و با عبور از کنار بندر منطقه تجاری امیرآباد به میانکاله می‌رسد.

مساحت میانکاله در حال حاضر حدود ۶۸ هزار هکتار است اما در طول تاریخ با توجه به پیشروی‌ها و پسروی‌های آب دریای خزر، گاهی کمتر و گاهی بیشتر از این بوده و گاه بخش‌هایی از آن نیز به جزیره یا جزایری دیگر تبدیل شده‌اند. میانگین ارتفاع میانکاله ۳۰ متر پایین‌تر از سطح دریاهای آزاد، میانگین بارندگی سالیانه آن ۷۱۷ میلی‌متر و در اقلیم گرمِ مرطوب تا معتدل قرار گرفته است.

میانکاله؛ یکی از ۱۲ مرکز ذخیرگاه زیست‌کره روی زمین

سازمان حفاظت محیط زیست ایران، میانکاله را به‌عنوان زیستگاه پرندگان درحال انقراض معرفی کرده است. این تالاب یکی از ۱۲ مرکز ذخیرگاه زیست‌کره روی زمین است و در آن پرندگانی چون اگرت، حواصیل، پرتینکول طوقه‌دار، قو، پلیکان دالماسی، فلامینگو، اردک سرسفید، غاز سینه قرمز، غاز لوبیا، باتلاق غربی، کوتوس و میل اشاره که جز کمیاب‌ترین پرندگان جهان هستند، یافت می‌شود.

حالا باید دید سرانجام این پروژه و تکلیف ۹۲ هکتار زمین با بهترین کیفیت خاک چه خواهد شد و آیا وزارت جهاد کشاورزی اقدامی اساسی برای باز پس گیری این اراضی انجام خواهد داد؟