به گزارش مشرق، شب گذشته ترامپ در دیدار با نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی اعلام کرد که روز شنبه با ایران مذاکره مستقیم خواهد داشت. نتانیاهو نیز گفت که مذاکره مطلوب او، «مدل لیبی» است.

در خصوص مذاکره مستقیم باید گفت مسئولین ارشد ایران، این موضوع را رد کرده‌اند. عباس عراقچی، وزیر خارجه کشورمان تاکید کرد که مذاکرات در عمان و غیرمستقیم است. به نظر می‌رسد طرح ادعای مذاکره مستقیم، باهدف افزایش فشار روانی اجتماعی و بین‌المللی برای رسیدن به این موضوع و امتیازگیری بیشتر است. اما موضوع مهم این است که مدل مذاکراتی مطلوب آمریکا و اسرائیل، مدل لیبی است.

قدم اول برای لیبی‌سازی ایران چیست؟

ترامپ در روزهای آغازین ریاست جمهوری خود، سند فشار حداکثری علیه ایران را صادر کرد. در متن این سند آمده است: «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به‌عنوان یک سازمان تروریستی خارجی شناخته می‌شود. برنامه هسته‌ای ایران، ازجمله قابلیت‌های غنی‌سازی، بازفرآوری و موشک‌ها با قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای، خطری جدی برای آمریکا به شمار می‌رود. ایران مانع دسترسی آژانس به سایت‌های نظامی شده است. بنابراین، اعمال فشار حداکثری برای پایان دادن به تهدید هسته‌ای، محدود کردن برنامه موشک‌های بالستیک و توقف حمایت از گروه‌های تروریستی، در راستای منافع ملی ماست.»

بر اساس این سند، خواسته ترامپ به اطمینان از عدم دستیابی به سلاح هسته‌ای محدود نمی‌شود. بلکه غنی‌سازی سلاح آمیز، موشک‌های بالستیک و نیروهای سپاه پاسداران، جزو اهداف اوست. رسیدن به این خواسته، قدم اول لیبی سازی ایران است.

شروع داستان لیبی از قدرت گرفتن

در دهه ۱۹۸۰ میلادی، کشور لیبی به رهبری معمر قذافی، به سمت توسعه تسلیحات موشکی و هسته‌ای حرکت کرد. مانند همیشه، افزایش قدرت داخلی و نظامی یک کشور غیر غربی، نگرانی‌های آمریکا را برانگیخت و درنتیجه از ابتدایی‌ترین ابزار خود یعنی تحریم اقتصادی استفاده کرد. درنتیجه فشارهای فزاینده و ایجاد اجماع جهانی علیه لیبی، قذافی حاضر به مذاکره با آمریکا شد.

مذاکره و توافق لیبی با آمریکا

درنهایت لیبی و آمریکا در سال ۲۰۰۳ به توافق رسیدند. طبق این توافق، لیبی برنامه هسته‌ای خود را کنار گذاشت و موشک‌های خود را محدود کرد. همچنین به نیروهای خارجی اجازه بازرسی از سایت‌های مهم خود را داد.

در مقابل آمریکا وعده داده بود که تحریم‌های اقتصادی را لغو خواهد کرد. لیبی آماده حرکت به سمت توسعه اقتصادی و تعامل با دنیای پس از انزوا بود. انگلستان به لیبی وعده داده بود که از این کشور در مقابل تهدیدات حمایت خواهد کرد. اما آمریکا به وعده‌های خود مبنی بر لغو تحریم و عادی‌سازی روابط با لیبی عمل نکرد.

حمایت از معترضان، بهانه عملیات «طلوع ادیسه»

در ماجرای موج تظاهرات داخلی لیبی، اوضاع این کشور در سال ۲۰۱۱ بحرانی شد. آمریکا و ناتو به بهانه نجات غیرنظامیان لیبی از دست حکومت قذافی، عملیات «طلوع ادیسه»(Operation Odyssey Dawn) را طراحی کردند. این طرح با ائتلاف نیروهای آمریکا، انگلستان و فرانسه اجرا شد. طی این عملیات، بمباران‌های هوایی شدید صورت گرفت.

لیبی که پیش از این در مذاکره با آمریکا خود را خلع سلاح کرده بود؛ نتوانست در برابر تجاوز نیروهای خارجی ایستادگی کند.

به گزارش نیروی هوایی آمریکا، در مارس ۲۰۱۱، اسکادران بمب‌افکن ۳۴ آمریکا، مأموریت گرفت تا هم‌زمان با سایر نیروهای ناتو، به لیبی حمله کند. توماس براک، مدیر وقت این اسکادران می‌گوید: «در کمتر از ۴۲ ساعت از زمان اطلاع‌رسانی، مهمات جمع‌آوری شد و همه هواپیماها بارگیری شدند و جت‌ها در حالت پرتاب بودند. در این عملیات از بمب‌های ۲ هزار پوندی استفاده شد.»

سرهنگ کریستوفر مک‌کانل، فرمانده اسکادران ۲۷ می‌گوید: «این اولین باری بود که ۲۴ نوع سلاح را در یک‌زمان و در یک بمب پرتاب می‌کردم.» درنهایت با کشته شدن قذافی، حکومت لیبی سرنگون گردید.

سرنوشت لیبی پس از سقوط قذافی

شاید ناظران بین‌المللی و برخی نیروهای داخلی لیبی تصور می‌کردند که قرار است پس از قذافی، همان‌گونه که نیروهای ناتو وعده داده بودند، حکومتی دموکراتیک بر سر کار بیاید که ضمن تعامل سازنده با کشورهای غربی، توسعه لیبی را رقم بزند.

اما پس از سرنگونی قذافی، لیبی به محل انواع جنگ‌های داخلی، جولان تروریست‌ها و اقدامات تجزیه‌طلبانه تبدیل شد. طبق گزارش‌های سازمان ملل، از سال ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۲ بیش از ۲۰ هزار نفر در جنگ داخلی کشته و بیش از یک‌میلیون نفر آواره شدند.

در این روزها پس از گذشت ۱۴ سال، هنوز اوضاع لیبی باثبات نگشته و یک دولت ملی فراگیر تشکیل نشده است. از سال ۲۰۱۱ به بعد، تنها در طی ۵ سال، ۹ نخست‌وزیر روی کار آمد.

از زمان انتخابات پارلمانی سال ۲۰۱۴، لیبی شاهد حکمرانی هم‌زمان دو دولت است. یک دولت در غرب به پایتختی طرابلس است که این دولت مورد حمایت محور ترکیه-قطر قرار دارد و نیروهای ترکیه‌ای برای حفظ آن تلاش می‌کردند. دولت شرق نیز به پایتختی طبرق شکل گرفت که سعودی‌ها و امارات حامی آن هستند.

بی‌ثباتی درنتیجه کشمکش‌های نیروهای خارجی در لیبی، صرفا به تشکیل دو دولت محدود نشد؛ بلکه شاهد ادامه جنگ‌های داخلی نیز هستیم. به‌عنوان مثال، دولت طبرق در سال ۲۰۱۹ به دولت طرابلس حمله کرد و تلفات انسانی زیادی بر جای گذاشت.