سرویس دفاع و امنیت مشرق- موشک بالستیک خرمشهر را می توان سنگین ترین و نیرومندترین موشک بالستیک ایرانی به حساب آورد که تا به امروز رونمایی یا عملیاتی شده است؛ سلاحی حقیقتا راهبردی که تاکنون در ۴ مدل رسمی توسعه پیدا کرده و نسل نهایی آن یعنی خرمشهر ۴ جدید، با افزایش وزن در سرجنگی تبدیل به یک کابوس قدرتمند برای هر ارتش متجاوز و سامانه های پدافندی خواهد بود. اما قبل از رسیدن به خرمشهر ۴ و جدیدترین ارتقاء این سنگین وزن راهبردی ایرانی، بهتر است نگاهی به روند توسعه این موشک بالستیک داشته باشیم.

بیشتر بخوانید:

تذکر مهم موشکی سپاه به آمریکا با حمله به رادار «AN/TPY-۲» / چشم و گوش پدافندی ایالات متحده در تیررس نسل جدید خانواده فاتح +عکس

موشک‌های بالستیک «شهاب ۳ و قدر» به خاطره‌ها می‌پیوندند/ اتفاقات مهمی که با ورود «حاج قاسم» به صنعت موشکی ایران رخ داد +عکس

آخرین گام‌های «غزه» برای ورود ایران به باشگاه دارندگان پهپادهای HALE/ تاثیرات مهم دستیابی سپاه به پرنده مجهز به موتور توربوپراپ +عکس

در سالهای اخیر و خصوصا با توجه به چندین مورد استفاده از موشک های بالستیک ایرانی برای حمله به اهداف مختلف از گروه های ترویستی مثل داعش و تجزیه طلبان در شمال عراق و حتی درگیری مستقیم با آمریکا و رژیم صهیونیستی در انتقام از شهادت حاج قاسم سلیمانی و سید حسن نصرالله، خانواده موشک های سری فاتح ۱۱۰ و اعضای توسعه پیدا کرده از آنها مثل سری ذوالفقار یا موشک هایی مثل سری قیام و قدر جزو سامانه هایی بودند که مقتدرانه به میدان آمدند. برخی از این موشک ها مثل سری فاتح و زیر مجموعه های آنها موشک هایی با استفاده از سوخت جامد هستند که روی خودرو های تاکتیکی حمل شده و به سرعت آماده پرتاب می شوند و البته با توجه ریشه ذاتی در حوزه طراحی آنها سلاح های مجهز به سرهای جنگی به نسبت کوچک هستند.

موشک های سری فاتح در حقیقت با ترکیب کردن بحث دقت در توانایی خود تا حد زیادی بحث کوچک بودن تقریبی سر جنگی که معمولا در کلاس ۴۵۰ الی ۷۰۰ کیلوگرم است را جبران می کنند. در ادامه این روند بحث تغییر سرهای جنگی ، کلاهک های مجهز به سیستم پیشران مستقل و توانایی مانور دادن در کنار سر های جنگی مجهز به کلاهک های ترکش زا برای پوشش دادن نقاط مختلف در میدان نبرد مطرح شد که هر کدام از این سرهای جنگی روی موشک های مختلف ایرانی نصب شدند. اما اگر نیاز باشد به سراغ سرهای جنگی سنگین تر از نمونه های شناخته شده و خصوصا وزن بیش از ۱ تن رفت آنجاست که دیگر حامل هایی مثل سری فاتح ، شهاب ، قیام و سجیل دیگر نمی توانند جوابگو باشند و اینجاست که ضرورت یک طراحی کاملا جدید حس می شد و دقیقا از این نیاز است که پروژه "خرمشهر" متولد شده است.

خرمشهر ها از ۱ تا ۴ ؛ تفاوت‌ها در چیست ؟

موشک خرمشهر ۱ برای اولین به تاریخ ۳۱ شهریور ماه سال ۱۳۹۶ در مراسم رژه نیروهای مسلح رونمایی شد. مشخصا به صورت واضح شاهد یک طراحی با قطر بسیار بیشتر نسبت به موشک های بالستیک قبلی ایران بودیم و اولین سیگنال واضح این بود که موشک مورد نظر یا دارای برد بیشتر یا توانایی حمل سرجنگی سنگین تر است. با توجه به تاکید فرماندهی کل قوا در خصوص حفظ برد موشک در عدد ۲ هزار کیلومتر در مقطع کنونی و سخنان سردار حاجی زاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه، در همان روز مشخص شد که برد موشک خرمشهر فعلا ۲ هزار کیلومتر است.

موشک خرمشهر ۱ که در ۳۱ شهریور ماه ۱۳۹۶ رونمایی شد

در همان موقع بود که توجه ها به سمت بحث وزن سر جنگی رفت و مشخص شد این بار ایران به سراغ افزایش قدرت تخریب موشک های خود به شکل جدی رفته است. انتشار تصاویر مربوط به آزمایش های موشک خرمشهر نشان داد که این موشک از سوخت مایع بهره می برد. نکته مهم این است که پیشران های سوخت مایع به صورت کلی و در مقایسه با نمونه های سوخت جامد نیروی بیشتری تولید می کنند که کاملا گزینه مناسب برای یک سر جنگی سنگین تر است. کلاهکی که در نسل اول موشک خرمشهر مشاهده می شد از نوع مخروطی ساده با یک نوک غیر تیز با انحنای کم برای کاهش اثرات مخرب حرارت در سرعت های پروازی بالا و هایپرسونیک بود.

اما خرمشهر ۲ در زمستان سال ۹۷ رسانه ای شد؛ موشکی که به روایت امیر حاتمی وزیر وقت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح صدای آمریکایی ها را درآورد!

خرمشهر ۲ با سر جنگی بالک دار

علت سر و صدای آمریکایی ها البته این بود که سر جنگی نصب شده روی خرمشهر ۲ دقت و قدرت تخریب ترسناکی را برای نیروهای مسلح ایران به ارمغان آورده بود. بر اساس گفته های امیر حاتمی ، در جریان تست این موشک و بعد از طی مسافت ۲ هزار کیلومتر سر جنگی جدا شونده که مجهز به بالک های هدایت شونده بود در مرکز یک هدف به شکل یک مربع در اندازه ۳۰ متر در ۳۰ برخورد کرده بود. خرمشهر ۲ نشان داد که علاوه بر سر جنگی اصلی طراحی شده برای این موشک ، سرهای جنگی مختلف دیگر موجود در کشور نیز برای این موشک قابلیت نصب دارد و اصطلاحا در این بخش موشک از طراحی ماژولار برخوردار است.

اما به سراغ خرمشهر ۳ برویم که دقیقا ۲ سال بعد از خرمشهر ۱ ، یعنی در رژه ۳۱ شهریور ماه سال ۱۳۹۸ رونمایی شد. در این موشک شاهد تغییر ظاهری سر جنگی بودیم. با توجه به شباهت سرجنگی سوم موشک خرمشهر با نمونه های دو مخروطی و سه مخروطی موشک های شهاب-۳ و قدر، در آن زمان این مسئله مطرح شد که احتمالاً این سرجنگی جدید برای رسیدن به پایداری بیشتر در بالاترین سرعت در فاز نهایی پرواز، بهینه شده بود که احتمال مورد اصابت قرار گرفتن آن توسط سامانه های پدافند ضد موشکی دشمن، در حد نزدیک به صفر می شود.

موشک بالستیک خرمشهر ۳ – در رژه ۳۱ شهریور سال ۱۳۹۸

و اما به سراغ خرمشهر ۴ می رویم. آخرین عضو خانواده خرمشهر که در خرداد ماه سال ۱۴۰۲ رونمایی شد. موشک معرفی شده با نام "خیبر" که در حقیقت جدیدترین و آخرین نسخه پیشرفته موشک خرمشهر بود که از انواع موشک های نقطه زن بدون نیاز به هدایت در فاز نهایی محسوب می شود. موتور آن، موتور پیشرفته ایرانی با نام "اروند" بوده که از سوخت هایپرگولیک بهره می‌برد.

معمولا در موشک های سوخت مایع از ترکیباتی چون هیدروژن مایع یا متان استفاده می شود اما سوخت Hypergolic یا خود مشتعل، بیشتر در راکت های فضایی کاربرد دارد. به طور کلی، مزایایی برای پیشرانه هایپرگولیک ذکر می شود که شامل عدم نیاز به مکانیزم احتراق، قابلیت نگهداری در دمای معمولی، ظرفیت ذخیره سازی طولانی و چگالی بالاتر به معنای استفاده از مخازن سوخت کوچکتر است.

موشک بالستیک و دوربرد خرمشهر ۴ نقاط تمایز زیادی نسبت به نسخه‌های قبلی و سایر موشکهای بالستیک ایرانی دارد اما از جمله اصلی‌ترین آنها، دستیابی به هدایت و کنترل در فاز میانی پرواز (midcourse)، زمان روانه‌سازی کم (فقط ۱۲ دقیقه) و قابلیت نگهداشت سوخت در آن تا چندسال - حتی بعضا تا ۱۰ سال نیز تخمین زده می شود- است که به گفته کارشناسان، این ویژگی‌ها خرمشهر را علاوه بر راهبردی بودن، تبدیل به یک محصول تاکتیکی نیز می‌کند. ضمنا با توجه به اینکه موشک خرمشهر ۴ قابلیت اصلاح مسیر در خارج از جو را دارد، دایره خطای اصابت موشک در بردهای طولانی تر هم تفاوت چندانی نخواهد داشت.

نسل جدید موشک خرمشهر با نام خیبر یا همان خرمشهر چهار

کارشناسان صهیونیستی بر اساس صحبت های مطرح شده و برآورد های خود مدعی شدند سر جنگی این موشک دارای سیسستم پیشران مستقل خود برای خود از سری vernier است و سرعت این سر جنگی بعد از جدا شدن از بدنه و شیرجه نهایی روی هدف در حدود ۸ ماخ است که توانایی مانور را هم داشته و آن را در رسته تسلیحاتی مانور دهنده هایپرسونیک قرار می دهد. ترکیب این دو مسئله در کنار یکدیگر مقابله با خرمشهر ۴ را تبدیل به ماموریتی تقریبا غیر ممکن می کند.

ولی مسئله بسیار ترسناک تر برای دشمنان اطلاعات منتشر شده در خصوص سر جنگی موشک جدید ایرانی بود. بر اساس اطلاعات منتشر شده در داخل سر جنگی موشک جدید ۱۵۰۰ کیلوگرم ماده منفجره وجود دارد که می تواند اهداف شدیدا حفاظت شده را نیز منهدم کند. سرعت بسیار بالا خود به تنهایی در زمان برخورد حجم زیادی از انرژی جنبشی را به هدف وارد می کند و منفجر شدن ۱۵۰۰ کیلوگرم ماده منفجره ( دقت کنید که این نه وزن کل سرجنگی و بلکه وزن میزان ماده منفجره آن است ) می تواند تخریب بسیار وحشتناکی را ایجاد کند.

افزایش ۵۰۰ کیلوگرمی سرجنگی خرمشهر جدید

اما در جدیدترین آمار و اطلاعات منتشر شده باز هم شاهد افزایش مواد منفجره حمل شده در موشک خرمشهر ۴ هستیم. طبق آنچه در نمایشگاه دستاوردهای دفاعی با حضور مسعود پزشکیان رییس جمهور کشورمان به نمایش درآمد، سر جنگی این موشک بالستیک ایرانی، حالا حامل ۲ تن ماده منفجره شده و در حال حاضر سنگین ترین سر جنگی در بین موشک های ایرانی متعلق به این موشک است. برای این که تصوری به شما داده شود که این مقدار از ماده منفجره دقیقا چه کاری می تواند انجام دهد به توضیحات بعدی با دقت توجه کنید.

جدیدترین نسل موشک خرمشهر که در حضور رییس جمهور رونمایی شد

در صورت انفجار ۲ تن ماده منفجره تی ان تی ( ما هنوز به صورت دقیق نمی دانیم نوع ماده منفجره به کار رفته سر جنگی این موشک چیست و ممکن است قدرتمندتر باشد ) فاصله ایمن برای افراد و بسیاری از تجهیزات در فضای باز نزدیک به ۱ کیلومتر خواهد بود ! دقت کنید که دایره ای به شعاع ۱ کیلومتر از نقطه برخورد این موشک به زمین با موج انفجار وحشتناکی مورد اصابت قرار خواهند گرفت که علاوه بر نیروهای دشمن، قطعا به تجهیزات و استحکامات نیز آسیب شدید وارد می کند. اگر هم افرادی در داخل ساختمان ها و تاسیساتی باشند و یک سر جنگی حاوی ۲ تن تی ان تی در یک نقطه منفجر شود، تا شعاع تقریبا ۲۰۰ متری تمام ساختمان ها محکوم به نابودی و تخریب شدید هستند. این موضوع را هم باید در نظر گرفت که چنین کلاهک قدرتمندی، قابلیت مانور را نیز دارد که عبور آن از سامانه های پدافندی را راحت تر خواهد کرد.

این اعداد را در کنار بحث تولید انبوه موشک های ایرانی و شلیک تعداد بالایی از آنها و برخی اهداف مثل زیرساخت ها در سرزمین های اشغالی یا محل های نگهداری پرنده هایی مثل بمب افکن بی ۵۲ یا پرنده های سوخت رسان یا شناسایی در نزدیکی ایران در کنار هم قرار بدهید تا متوجه شوید که حتی اصابت یک تیر از سر جنگی نسل جدید موشک خرمشهر می تواند چه آسیب غیر قابل بازگشتی را به هر هدفی وارد کند.