به گزارش گروه دفاع و امنيت مشرق، سرهنگ فرزاد اسماعيلي در گفت‌وگو با ايسنا، با بيان اينکه در حال حاضر در قرارگاه پدافند هوايي خاتم الانبياء(ص) ارتش پروژه‌هايي تا سطح 80 درصد پيشرفت داريم و مي‌توانيم هواپيماهاي رادار گريز را کشف کنيم، بدون اين‌که حتي خودمان کشف شويم، خاطرنشان کرد: ما در مسيرهاي تهديد از حساسه‌هايي براي شناسايي هواپيماهاي مختلف بخصوص هواپيماهاي بدون سرنشين استفاده مي‌کنيم.
وي ادامه داد: حساسه‌هاي ما، گيرنده‌هايي هستند که با دريافت علائمي مانند صوت و ساير علائم، هواپيماهاي مهاجم را شناسايي مي‌کنند. ما در بخش رادارهاي Active نيز با تشکيل زنجيره‌اي از رادارهاي VHF توانايي مقابله با هواپيماهاي مهاجم را داريم.

* تاريخچه توليد رادار در دنيا و ورود آن به ايران

فرمانده منطقه پدافند هوايي مرکزي ، با اشاره به تاريخچه‌اي مختصر از طراحي رادار در دنيا اظهار کرد: رادار از کلمات Radio Detection and Ranging گرفته شده که نيروي دريايي آمريکا در سال 1941 پيشنهاد مي‌دهد و تقريباً 76 کشور آن را مي‌پذيرند. اين اصطلاح به معناي کشف و فاصله يابي راديويي است. سير تکامل رادار از سال 1860 تا سال 1938 بود که در اين سال "سر رابرت واتسون وات" به عنوان پدر رادار، کامل‌ترين رادار را طراحي کرد که آن رادار در آن زمان حدود 200 مايل بُرد داشته و با امواج HF هم کار مي‌کرده است. اين رادارها با استقرار زنجيره‌اي در انگلستان در جنگ جهاني دوم به کار مي‌رفتند. از آن زمان به بعد نيز سير مراحل پيشرفت رادار ادامه داشته و رادارهاي گوناگون براي هواشناسي، ترافيک هوايي، اخطار هوايي، رهگيري هوايي، تصويربرداري از سطح سياره‌ها و غيره طراحي شده است.
اسماعيلي همچنين به تاريخچه ورود رادار به ايران اشاره کرد و گفت: رادار در ايران از سال 1336 وارد چرخه پدافند هوايي کشور شد. در آن زمان ما شاهد تشکيل آموزشگاه رادار در تيپ تعليمات و اعزام کارکنان به انگلستان بوديم. پس از آن، اولين رادارهاي متحرک به نام Type 13 و Type 14ساخت کشور انگلستان در دوشان‌تپه استقرار يافتند و در سال 1341 رادارهاي انگليسي Hydra در تبريز و بابلسر نصب شدند و تيپ 70 مستقل دفاع هوايي شکل گرفت. در سال 1345 رادار انگليسي مارکوني در مشهد نصب شد و انگليسي‌ها براي اين‌که جنوب شوروي را تحت نظارت داشته باشند رادارهاي خود را در شمال ايران نصب کردند.
وي ادامه داد: از سال 1346 آمريکاي‌ها وارد صحنه شدند و نخستين رادار FPS-100 را در دهلران و همدان مستقر کردند. در سال 1348 استقرار رادار انگليسي مارکوني در شهرآباد انجام شد که آخرين رادار انگليسي مستقر در ايران محسوب مي‌شود. به دليل کوهستاني بودن ايران و پوشش نقاط کور راداري در سال 1350، رادارهاي تاکتيکي و متحرک GPS-11 به عنوان پوشش هوايي وارد ايران شد. در آن سال همچنين رادار FPS-100 در جاسک، کيش، بوشهر و بندرعباس و تنها رادار دفاع هوايي با نام ADSR در کرج، گنو و بهبهان نصب شد.

* در سال 77 جرقه‌هاي طراحي و توليد رادار ملي به وجود آمد

فرمانده منطقه پدافند هوايي مرکزي با اشاره به اين‌که "در سال 1350 بعد از ورود اين رادارهاي آمريکايي و انگليسي به ايران، تيپ 70 مستقل دفاع هوايي جاي خود را به فرماندهي پدافند هوايي داد"، گفت: از سال 1350 تا پايان جنگ، ديگر خريد راداري نداشتيم تا سال 1373 که رادار چيني JY-14 که کاملاً ديجيتالي بود، براي تکميل فرماندهي و کنترل نوين با درايت شهيد ستاري وارد کشور شد. از آن زمان به بعد متخصصان به اين فکر افتادند که بايد حتماً راداري ديجيتالي و ساخت کشور داشته باشند.
اسماعيلي با بيان اين‌که "در سال 1377 جرقه‌هاي طراحي و توليد رادار ملي به وجود آمد" اضافه کرد: بر همين اساس از سال 1377 تلاش‌هاي فراواني انجام گرفت که در نهايت به طراحي و ساخت رادار ملي و گيرنده‌هاي ديجيتالي با عنوان ناظر 1 و 2 منجر و به سامانه‌هاي راداري فعلي در محدوده UHF نصب شد تا بتواند آنچه را که ماحصل ديجيتالي بودن سيستم رادار هست را به ما بازخورد بدهد. رادارهايي که ما تا قبل از سال 1383 در کشور داشتيم بالطبع در باندهاي UHF کار مي‌کرد که چون اين نيازمندي حس مي‌شد که بايد رادارهاي VHF هم در شبکه کشور باشد، رادارهاي کاشف، الوند، مطلع الفجر، ثامن، کاستا و نبو به شبکه يکپارچه پدافند هوايي کشور تزريق شدند.

* نحوه کار رادارها و انواع آن

وي درباره نحوه کار رادارها اظهار کرد: رادار با امواج الکترومغناطيسي يعني برآيندي از امواج الکتريکي و مغناطيسي کار مي‌کند. فرستنده رادار با آن تکنولوژي و پروسه فني خاص، موج الکترومغناطيسي را توسط يک آنتن در فضا پخش مي‌کند. به محض اينکه اين امواج به يک شيء متحرک يا ثابت برخورد مي کنند، به جايي که از آن پخش شده‌اند منعکس مي‌شوند. اين امواج طبيعتاً ضعيف شده‌اند؛ بنابراين توسط گيرنده رادار دريافت و تقويت مي‌شوند و بعد از تقويت در يک نشانگر يا همان اسکوپ رادار نشان داده مي‌شوند.
فرمانده منطقه پدافند هوايي مرکزي در پاسخ به اين پرسش که "رادارها چگونه اهداف متحرک را از اهداف ثابت تشخيص مي دهند؟" گفت: در اينجا پروسه‌اي فني به نام MTI داريم. براي اين پروسه اينطور تعريف کرده‌اند که مثلاً اگر سرعت يک هدف از 100 کيلومتر بر ساعت کمتر بود اين هدف را حذف و بالاتر از آن را به عنوان هدف متحرک نشان دهد. اين سامانه در حقيقت فيلتر نشان‌دهنده اهداف متحرک از ثابت است.
اسماعيلي همچنين با اشاره به انواع رادارها اظهار کرد: در رادارهاي امروزي، باندهاي فرکانسي HF ،VHF ،UHF ،L Band ،S Band ،C ، X ، K و باندهاي ميلي‌متري به کار مي رود. در رادارها از فرکانس‌هاي پايين استفاده کنيم کشف بسيار مناسب و تفکيک پذيري نسبتاً خوبي را خواهيم داشت. منظور از تفکيک پذيري اين است که اگر مثلاً دو هدف که در فواصل يکسان و زاويه يکسان قرار دارند داشته باشيم، رادار بتواند اينها را تفکيک کند و يک هدف را نشان ندهد. به هر حال در فرکانس‌هاي پايين، ضعف تفکيک پذيري وجود دارد، ولي ما در فرکانس‌هاي بالا کشف خوب و تفکيک پذيري بسيار عالي - چه تفکيک پذيري زاويه اي و چه تفکيک پذيري فاصله اي - داريم.
وي افزود: عمده رادارهاي فعلي که در ايران هستند بيشتر از باند UHF استفاده مي‌کنند؛ البته بهترين وضعيت تلفيقي از رادارهاي UHF، VHFو HF است تا هيچ هدفي چه در سطح مقطع بالا و چه در سطح مقطع پايين را از دست ندهيم.
وي ادامه داد:رادارها ازنظر کاربرد به چند دسته کلي تقسيم مي شوند؛ اول، رادارهايي که با امواج پيوسته کار مي‌کنند و به آنها Continuous Wave Radar گفته مي‌شود که اين رادارها امواج را به صورت باريک و مدادي منتشر مي‌کنند بيشتر براي رادارهاي ردياب يا موشک‌ها استفاده مي‌شوند. نوع دوم، رادارهاي پالسي يا پالس داپلر است که براي کشف و جستجوي اهداف از آنها استفاده مي‌شود. از انواع ديگر رادار، رادارهاي ارتفاع ياب، رادارهاي تعقيب هدف يا Tracking Radar و رادارهاي شناسايي يا ثانويه است که رادارهاي شناسايي بر خلاف ساير رادارهاي موجود از امواج راديويي استفاده مي‌کنند نه از امواج الکترو مغناطيس و به همين دليل برد آنها بسيار زيادتر از برد رادارهاي پالسي يا CW است.

* توليد رادار ملي با برد بسيار بالا و تفکيک‌پذيري فاصله‌اي و زاويه‌اي بسيار خوب

فرمانده منطقه پدافند هوايي مرکزي در ادامه با تاکيد بر ضرورت توليد انواع رادار در داخل کشور گفت: يکي از ضعف‌هاي ما در گذشته اين بود که وابسته بوديم. آخرين راداري که قبل از انقلاب در ايران مستقر شد رادار ADS-4 بود که کامل ترين رادار دفاع هوايي محسوب مي‌شد. به محض اينکه مستشاران آمريکايي از ايران خارج شدند اين رادار تا هفت- هشت سال براي جلوگيري از تجاوز هواپيماهاي دشمن استفاده مي‌شد ولي از نظر تعمير و نگهداري اين رادارها به مشکل افتادند تا اينکه متخصصان ما به تدريج آنچه که لازم بود از طريق مهندسي معکوس يا تحقيقات در حوزه رادارهاي UHF پديد آوردند.
اسماعيلي خاطرنشان کرد: نتيجه تحقيقات کارکنان مجرب رادار از تکنولوژي‌هاي روز دنيا باعث شد تا بتوانند رادار ملي را با شرايط برد بسيار بالا و تفکيک‌پذيري فاصله‌اي و زاويه‌اي بسيار خوب و از همه مهم‌تر براي قطع وابستگي از دنيا بسازند. در حال حاضر نيز متخصصان ما تلاش مي‌کنند تا رادارها را به سمت Solid State ببرند. رادارهاي قديمي از لامپ‌هايي استفاده مي‌کردند که بايد با اشعه بسيار بالا در فضا متصاعد شوند و بيشتر خرابي رادارها مربوط به همين لامپ‌ها بود. کارشناسان ما به اين سمت مي‌روند که به جاي استفاده از اين لامپ‌ها به سمت Solid State يا بردهاي الکترونيکي بروند که اين کار را هم به زودي انجام مي‌دهند.

* مهمترين مزيت‌هاي رادار ملي

وي درباره مهمترين مزيت‌هاي رادار ملي اظهار کرد: مهم‌ترين مزيت رادار ملي، آسايش تيم فني است؛ چراکه اين رادار به سرعت عيب‌يابي و به سرعت نيز رفع عيب مي‌شوند. مزيت ديگر، آسايش تيم عملياتي است و اين‌که اين رادار اسکوپ‌هاي بسيار روشن و واضحي دارد و نيروهاي ما اهداف مورد نظر را از بين اهداف ثابت به راحتي پيدا مي‌کند. مزيت ديگر اين رادار، اتوماسيون آن است بطوريکه به راحتي به شبکه مکانيزه و يکپارچه پدافند‌ هوايي کشور متصل مي‌شود. محدوديت رادار ملي بويژه در مورد محدوديت‌هاي راه‌اندازي، نسبت به رادارهايي که در حال حاضر در اختيار داريم کمتر است.
فرمانده منطقه پدافند هوايي مرکزي افزود: درحال حاضر رادار ملي در شرق، شمال و غرب کار مي‌کند و نشان داده است که شرايط جوي در کارکردش تاثيري ندارد و در تمام فصول سال هم کار کرده است. اين رادار هم براي اخطار اوليه و هم براي رهگيري هوايي است که ما اميدواريم متخصصان ما بتوانند تمام سامانه‌هاي راداري فعلي را مجهز به رادارهاي ملي کنند. در ايران، هم زمين مرطوب داريم که براي امواج VHF ما مناسب است و هم کوهستان. ما اين رادار را حتي در کوير نيز امتحان کرديم و کمترين عيب و ايراد را نسبت به رادارهاي ديگر دارد.
اسماعيلي درباره تيم طراحي رادار ملي نيز گفت: هشتاد درصد بدنه تيم طراحي متعلق به مجتمع سپهر يا غدير فعلي است. يعني متخصصين پدافند هوايي اين کار را انجام داده‌اند. يک سري مسائل گلوگاهي نيز وجود داشت که ما در اين موارد از نظرات و مشاوره‌هاي اساتيد دانشگاه‌هاي فني استفاده کرديم.

* تجهيزات ما بايد به گونه‌اي باشد که بتوانيم با تهديدها مقابله کنيم

وي درباره دليل اصرار بر توليد رادار در داخل کشور، با وجود هزينه بالاي ساخت آن تصريح کرد: طراحي و ساخت چنين راداري هزينه بيشتري از يک رادار VHF براي يک کشور دارد ولي بستگي دارد که ما با اين هزينه چه مي‌کنيم؛ اگر بخواهيم هزينه را فداي امنيت بکنيم هيچ اشکالي ندارد. البته کشورهاي زيادي اين کار را نمي‌کنند و براي مثال روسيه تمام کشورش را با يک سوم هزينه ما با رادارهاي VHF پوشش مي‌دهد که هم هزينه کم و هم برد بالا و البته نقص زيادي دارد و براي رهگيري هوايي مناسب نيست. به دليل اينکه دراطراف ما تهديد وجود دارد، تجهيزات ما بايد به گونه‌اي باشد که بتوانيم با اين تهديدها مقابله کنيم.

* برد رادار ملي سه برابر رادار کاستا است

فرمانده منطقه پدافند هوايي مرکزي با اشاره به حجم بيشتر رادار ملي در مقايسه با برخي رادارهاي خارجي خاطرنشان کرد: رادار ملي از رادار کاستا حجيم تر است. البته اين نوع مقايسه، مقايسه صحيحي نيست. بستگي دارد که شما از رادار چه مي‌خواهيد. رادار کاستا يک رادار تاکتيکي است. يعني قرار است رادار کاستا مثلا در داخل دهانه يک دره گذاشته شود تا اگر موشک کروز حمله کرد آن را کشف کند و توپ‌ها و موشک‌هاي دوش پرتاب به سرعت به آن موشک شليک کنند، پس بايد بتوان آن را داخل دره، حتي دره هاي صعب العبور برد. ولي رادار ملي قرار نيست داخل دره برود و براي پوشش نقاط کور نيست، بلکه براي پوشش سطح کل کشور است؛ بنابراين بايد بهترين مکان را براي آن پيش‌بيني و رادار را در آنجا مستقر کرد. بدين ترتيب حجم رادار ملي متناسب با ماموريت آن است و البته برد رادار ملي سه برابر رادار کاستا است.

* تفاوت رادارهاي Active با Passive و رادارهاي VHF با UHF

اسماعيلي همچنين، تفاوت رادارهاي Active با رادارهاي Passive را اينطور تشريح کرد: رادارهاي فعال يا همان Active سامانه‌هاي راداري هستند که در فضا موج منتشر مي‌کنند و اين موج‌ها بعد از برخورد به هدف منعکس، دريافت و تجزيه و تحليل مي‌شوند. ما سامانه‌هاي شنود نيز داريم که اينها بدون اين‌که انتشار موجي داشته باشند امواج ساطع از رادارهاي دشمن مخصوصآً در مرزها را دريافت و سريعا به مراکز کنترل و فرماندهي منعکس مي‌کنند که اين سامانه ها Passive هستند، يعني هيچ انتشاري ندارند ولي همه انتشارات را مي‌گيرند.
وي در مورد تفاوت رادارهاي VHF و UHF نيز توضيح داد: در يک ديدگاه کلي و عاميانه، رادارهاي VHF از باند فرکانس پايين، کشف فوق‌العاه، تفکيک پذيري نسبتا خوب و مقاوم در برابر ECM برخوردار هستند و رادارهاي UHF از باند فرکانس بالا، کشف خوب، تفکيک پذيري بسيار بالا و مقاوم در برابر ECM دشمن - با استفاده از فيلترهاي گوناگون- برخوردارند.

* مجبور به قاطعانه عمل کردن و آمادگي هميشگي هستيم

فرمانده منطقه پدافند هوايي مرکزي در ادامه اين گفت‌وگو به برخي تهديدات رژيم صهيونيستي اشاره کرد و گفت: رژيم صهيونيستي وارد يک بازي ناخواسته شده است. سياستمداران آن کشور طوري رفتار کرده‌اند که نظاميان آنها مجبور به تهديد دائمي ما هستند درحاليکه شايد خودشان هم دوست نداشته باشند، چراکه مي‌دانند اين کار چه عواقبي دارد. آنها از سال 2006 تا 2009 شش بار در جزيره کرت نزديک خاک يونان که شرايط اقليمي نزديک به بوشهر دارد رزمايش انجام داده‌اند ولي مي‌بينيد که با همه اين تمرين‌ها و تهديدها جرات اقدام عملي نداشته‌اند.
اسماعيلي در پايان، با بيان اين‌که "ما مجبور به قاطعانه عمل کردن و آمادگي هميشگي هستيم"، تاکيد کرد: براي پدافند، شرايط صلح معني ندارد و ما شب و روز آماده هستيم. درگيري ما با رژيم صهيونيستي فقط جنبه نظامي ندارد. پارامترهاي مهم‌تري هم دارد که آنها اين شرايط را مي‌بينند و اقدام نمي‌کنند. ما يک رهبر کاريزماتيک داريم که نيروهاي مسلح و مردم براي داشتن آنچه دارند تا آخر مي‌ايستند. آمريکا، اسرائيل و متحدانش سعي در جمع‌آوري اطلاعات دارند، ولي هيچگاه جرأت تعدي ندارند. اطلاعات آنها ضعيف و در عوض، روحيه ملت و نيروهاي مسلح ما قوي است و اقتدار ما بر شک و ترديد دشمن سايه مي‌افکند.