به گزارش مشرق به نقل از ايسنا، در پي ارائه يافته‌هاي رساله دکتري محمد سهرابي، دانش آموخته گروه زيست شناسي دانشكده علوم زيستي دانشگاه «هلسينكي» فنلاند در قالب مقاله اي در مجله معتبر آلماني Mycological Progress محققان اروپايي دست اندركار اين تحقيقات با تصحيح اشتباهتشان در مقاله جدید خود نام گونه جدید كشف شده توسط اين محقق ايراني و همكارانش را جايگزين كرده‌اند.

دكتر محمد سهرابي، عضو هيات علمی سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ايران در گفت‌وگو با خبرنگار علمي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) با اشاره به اين كه گلسنگ‌ها از گونه‌هايي هستند كه در سال‌هاي اخير براي انجام تحقيقات در علوم فضایی و پروژه بلندپروازانه سکونت بشر در مریخ استفاده می شوند، اظهار كرد: طي پنج سال گذشته، محققان ايستگاه بين‌المللي فضايي در انجام تحقيقات خود چندين گونه مختلف Rhizocarpon geographicum و Xanthoria elegans و یک گونه جدید ناشناخته مانده از گروه گلسنگ‌های مانا (مائده آسمانی) موسوم به « Aspicilia fruticolosa» را به مدت چندین ماه به فضا ارسال كرده و همچنين آنها را در شرایط شبیه‌سازی شده مریخی به مدت طولانی نگه داشته اند. پس از بازگرداندن گونه‌ها از فضا و خارج کردن آنها از شرایط شبیه سازی شده مریخی، بررسي‌ کامل آنها نشان داد كه دما، فشار و تابش شدید اشعه «UV» در روند رشد و زندگي آنها اثري چندانی نداشته است و در اين میان تنها گونه مائده آسمانی همچنان توانسته بیشترین مقاومت را از خود نشان دهد.

وي افزود: پس از آن آزمایش موفقیت آمیز از ميان گلسنگ‌هاي ارسال شده به فضا، گلسنگ مانا به عنوان مدل ارگانيسم مطالعات زیست‌ستاره شناسی انتخاب شد.

سهرابي تصريح كرد: گونه مدل انتخاب شده به گروهي از گلسنگ‌ها به نام «Manna Lichens» تعلق دارد که در برخي كتب اديان مختلف به نام مائده آسماني معروف هستند. اين گروه از گلسنگ‌ها كه نسبت به خشكي بسيار مقاوم هستند در بیابان‌ها و استپ های ايران، آسياي مركزي، بخش‌هايي از روسيه، اسپانيا، شمال آفریقا و آمريكا پراکنش دارند.

عضو هيات علمی سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ايران تصريح كرد: بررسي‌هاي اخير من و همكارانم در دانشگاه هلسينكي نشان داد گونه منتخب گلسنگ مورد استفاده در تحقيقات ايستگاه فضايي كه به اشتباه Aspicilia fruticulosa معرفي شده در واقع از گونه كشف شده توسط ما موسوم به Circinaria gyrosa Sohrabi et al است که در بیابانها و استپ های مناطق مرکزی و شمال غرب ایران، ارمنستان، ترکمنستان، آناتولی ترکیه و مناطق استپی و خشک اسپانیا وجود دارد. محققان ایستگاه فضایی متوجه جديد بودن اين گونه از نظر علم گلسنگ شناسي و گونه شناسي نبودند و آن را با گونه اي ديگر موسوم به Aspicilia fruticulosa که بیشتر در آسیای مرکزی پراکنش دارد، اشتباه گرفته اند.

گلسنگ

سهرابي درباره چگونگي پي بردن به اين موضوع تصريح كرد: با توجه به اينكه رساله دكتري من بر روي مطالعات تبار شناسی گلسنگهای مانا در سطح جهان بوده است در تحقيقات بر روي گونه‌هاي مختلف این گروه متوجه شدم نمونه گلسنگی که محققان كشور اسپانيا به ايستگاه فضايي بين‌المللي ارسال كرده اند یک گونه جديد بوده که نامگذاری آن را به صورت Circinaria gyrosa Sohrabi et al انجام داده ام. بعد از انتشار نتایج رساله دکتری من محققان ایستگاه فضایی نام گونه جدید را بلافاصله پذیرفته و مقاله جدید خود را با نام گونه جدید Circinaria gyrosa در پایگاه ساینس دایرکت منتشر کردند. اين مقاله در نشاني اينترنتي

http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0032063312002425 قابل دسترسي است.

وي در پاسخ به خبرنگار ايسنا كه نظر وي را درباره علت بروز چنين اشتباهي از سوي محققان علوم فضايي پرسيد، گفت: در گلسنگ‌ها صفات ریخت شناسی توسعه چندانی نيافته است بنابراين در بسیاری موارد مجبور به مطالعه گونه‌ها از چندین روش به خصوص مطالعه توالی «دی ان ای» به همراه ترکیبی از مطالعات اکولوژی و روش‌های شیمیایی هستيم و اصولا در علم گلسنگ‌ شناسی موضوع تشخیص گونه ها امری نسبتا پیچیده بوده و نیازمند افراد كاملا متخصص است. اين مساله ضرورت تربیت نیروی متخصص در اين زمينه در کشور ما را نيز نشان مي‌دهد خصوصا اين كه گلسنگ‌های ایران از تنوع گونه ای بالایی برخوردار بوده و این دانش در کشور ما بسیار نو پا است.

وي خاطرنشان كرد: در میان گلسنگ‌های مختلف به هیچ وجه نمي‌توان به علت تشابه صفات ظاهری نمونه ها به یکدیگر آنها را به عنوان یک گونه قلمداد کرد چرا که امروزه نتايج مطالعات مولكولي گلسنگ‌ها نشان مي‌دهد نمونه‌هایی كه از نظر ظاهری و صفات ریخت شناسی بسیار شبیه به هم بوده و در مناطق مختلفی در آسيا، اروپا وآمريكا پراکنده و در طول سالیان گذشته همواره در منابع علمی مربوطه به عنوان یک گونه با پراکنش وسیع محسوب می شدند، یک گونه جهان شمول نبوده و در مطالعات اخیر از نظر تبار شناسی متعلق به گونه های مجزا از هم با پراکنش محدود هستند.

سهرابی با اشاره به اهميت علم گونه شناسي گفت: استفاده از نام‌ صحیح گونه‌ها در تحقيقات و كتابهاي درسي بسيار حائز اهميت است. بنابراين در معرفي مدل ارگانيسم ها بايد به تبارشناسي و نام گونه اهميت داده شود زیرا نامهای علمی به منزله زبان مشترک در گفتگوی محققان علوم مختلف در سطح جهان هستند.

وي در ادامه با اشاره به توانمندي‌هاي موجود در عرصه هوا فضاي كشور و تلاش محققان براي ارسال موجودات زنده به فضا پيشنهاد كرد در اين تحقيقات از اين گونه جديد گلسنگ‌ها نیز كه به وفور در ايران يافت مي‌شود استفاده شود.

سهرابي تصريح كرد: گلسنگ‌ها به منزله آزمايشگاه تشخيص طبي طبيعت هستند. با مراجعه به گلسنگ‌ها در طبيعت مي‌توان نشان داد وضعیت سلامتی و پایداری آن در چه سطحی قرار دارد. یا به عبارتی گلسنگ‌ها بزرگترين انديكاتور زيست محيطي در طبیعت اطراف ما هستند.

مقاله دكتر سهرابي و همكارانش در خصوص گونه جديد گلسنگ كه در مجله آلماني Mycological Progress از انتشارات اشپرينگر به چاپ رسيده در نشاني www.springerlink.com/content/67q6511q883555gq قابل دسترسي است.