به گزارش مشرق، مصر تنها کشوری است که هم با غزه و هم اراضی اشغالی، مرز مشترک دارد و این موقعیت سبب شده قاهره همواره در معرض انتخاب‌های دشوار قرار بگیرد. مصر از سالها پیش روابط خود با حماس و رژیم اسرائیل را خارج از دو چارچوب «دوستی صمیمی» یا «دشمنیِ آشکار» تعریف و تنظیم کرده اما، شرایط منطقه سبب شده قاهره امروز فقط بین دو سناریوی «بد» و «بدتر» قدرت انتخاب داشته باشد. قاهره تا چه زمانی می‌تواند با «عدم انتخابِ» گزینه‌های روی میز، بین شرایط داخلی و موقعیت منطقه‌ای‌اش، تعادل ایجاد کند؟

وقتی گذرگاه رفح به‌عنوان تنها مفر حیاتی باریکه غزه به روی پناهجویان فلسطینی بسته شد، این واقعیت از پشت صحنه‌ی اتحادهای نمایشی جهان عرب پدیدار گشت که قاهره ترجیح داده با وجود نزدیک‌ترین فاصله جغرافیایی به صحنه نبرد، دورتر از میدان بایستد و دامنه کنشگری خود را به عرصه دیپلماتیک محصور کند.

قاهره اگرچه در چهار دهه گذشته تلاش کرده به پیمان امنیتی خود و رژیم اسرائیل وفادار بماند، اما هیچگاه تل‌آویو را متحد خود ندانسته. البته این واقعیت بدان معنا نیست که حماس را در ردیف هم‌پیمانان خود تلقی کند. تئوری مصر بعد از هفتم اکتبر این بود که با گشودن مرزهای مشترکش به روی یک طرف این نزاع، خود را درگیر بحرانی تمام‌عیار می‌کند که سناریست شماره یک آن، رژیم اسرائیل است. اما آیا امتناع مصر از پذیرفتن جنگزده‌های غزه، جانبداری این کشور از حقانیت سرزمینی فلسطینی‌ها تلقی شد؟

بازی دوگانه مصر در نپذیرفتن آوارگان فلسطینی

هیچ سوالی درباره مثلث مصر، غزه و رژیم اسرائیل، پاسخ یک کلمه‌ای ندارد؛ بر این اساس اجتناب قاهره از بازنگه‌داشتن گذرگاه رفح، علاوه بر حساسیت‌های منطقه‌ای، ناظر به مولفه‌های دیگر ازجمله شرایط سیاسی و بازی قدرت در این کشور به شمار آمد. به ویژه که نزاع پیش‌بینی‌نشده دو همسایه مصر و طوفان چند ماه گذشته، با انتخابات ریاست‌جمهوری و سومین حضور «عبدالفتاح السیسی» همزمان شد.

پیوند تنگاتنگ ایدئولوژیکی حماس با اخوان‌المسلمین که در دوره کوتاه‌مدت ریاست‌جمهوری «محمد مرسی»، رئیس‌جمهور پیشین فرصت تنفسی موقت یافته بود، السیسی را ترغیب کرد تا تماشاگر بی‌اثر جنگ غزه باشد؛ به خصوص که او نگران بود سرازیرشدن فلسطینیان به مصر، به احیای دوباره اخوانی‌ها منجر شده و این گروه حاشیه‌نشین در صحنه سیاسی مصر را به روی سن بازگرداند.

قاهره این گذاره را نیز مدنظر دارد که حضور ساکنان غزه در شبه‌جزیره سینا می‌تواند «بی‌بازگشت» باشد و رسیدگی دولت مصر به آنها را با توجه به شرایط اقتصادی این کشور ناممکن سازد؛ به ویژه که بحران اقتصادی شدید، تورم بی‌سابقه و کمبود ارز تا همینجا هم مشروعیت سیاسی السیسی را زیر سوال برده است.

انتخاب این گزینه از سوی مصر با این ریسک همراه بود که هم در داخل این کشور و هم جهان عرب، به قاهره به چشم همدست رژیم اسرائیل نگریسته شود که بازهم تبعات سنگینی برای مصر داشت؛ به همین دلیل قاهره تلاش کرد این برچسب را در میدانِ کم‌خطرترِ دیپلماسی از خود جدا کند.

دیپلماسی آرام و محتاطانه مصر

مواضع چندماه اخیر همسایه آفریقایی غزه حاکی از این است که مصر به دلیل شرایط داخلی همچنین پیمان صلحش با رژیم اسرائیل در نظر دارد قدرت مانور خود را به جای میدان در ساحت دیپلماسی تعریف کند. مصر معتقد است جنگ مردم غزه و رژیم اسرائیل باید در یک قاب واضح دیپلماتیک پایان‌بندی شود. طرح مصر اما ترجمه‌ی عربیِ ایده آمریکایی‌ها برای احیای حکومتِ تشکیلاتِ خودگردانِ فلسطین در نوار غزه بود که می‌خواست ساختار سیاسی غزه را با کرانه باختری همسو کند. طرحی که خیال قاهره را از سیاست کوچ اجباری آسوده می‌سازد. سوال اینجاست آیا این ژست شیک و دیپلماتیک برای کشورهای عرب منطقه به ویژه مردم فلسطین در فردای جنگ، به اندازه کافی دوستانه است؟

سیاست مصر؛ نه دوست و نه دشمن

پیش‌بینی اینکه فلسطینی‌ها، اعراب و سایر کشورهای منطقه همچنین رژیم صهیونیستی بعد از پایان جنگ غزه چه دیدگاه و رفتاری نسبت به مصر داشته باشند، در منطقه‌ای که هر ساعت آبستن تحولی تازه است، ممکن نیست؛ اما آنچه تا اینجای کار مشخص شده این است که مصر در چند ماه گذشته تلاش کرده به‌جای ارزش‌های ایدئولوژیک، منافع و امنیت ملی کوتاه مدت و میان‌مدت خود را درنظر داشته باشد. هر چند مصر تلاش دارد به حماس، رژیم اسرائیل، ایالات متحده و کشورهای منطقه نشان دهد «دیپماسی» را هم به‌عنوان مشی و هم راه‌حل پیشنهادی برای پایان نزاع اخیر می‌داند، اما تا اینجای کار «دیپلماسی مصر» جز در چارچوب «واکنش‌های محتاطانه» درک و دریافت نشده است.

جدا از اینکه خروجیِ سیاست پارادوکسیکال مصر در زمین غزه چه باشد و تا چه حد از سوی طرف های نزاع مورد استقبال قرار گیرد، واکنش این کشور به تحولات جاری در سرزمین همسایه‌اش نقش مهمی در جایگذاری آتی این کشور در معادلات سیال و شتابان منطقه خواهد داشت؛ دوره ای که در آن بی‌تردید دیگر از رواداری فلسطین در برابر سیاست اشغالگری تل آویو خبری نیست.

منبع:نورنیوز