به گزارش مشرق، در برنامه زنده «امواج شبهه» شبکه رادیویی گفت‌وگو با حضور خانم دکتر تهمینه بختیاری (کارشناس و تحلیلگر مسائل رسانه و سیاسی) و دکتر حمیدرضا غلام‌زاده (کارشناس و فعال حوزه رسانه و متخصص مسائل آمریکا) به موضوع « بی‌حقوق، بی‌بشر در رسانه‌های بیگانه» پرداخته شد.

محمود شهیدی، کارشناس مجری برنامه رادیویی امواج شبهه در ابتدا به معرفی رویکرد این قسمت از برنامه امواج شبهه پرداخت و گفت: پشت پرده نظام حقوق بشر غربی با تأکید بر سیستم حقوق بشر آمریکایی چه در عرصه داخلی و چه در عرصه بین‌المللی پرده‌برداری کنیم، در این مسیر محور اصلی بحث رسانه‌های بیگانه و تبلیغات آنها خواهد بود، نسل‌های مختلف حقوق بشری و رویکرد رسانه‌های بیگانه در قبال نوع نمایش و آرایی تبلیغات در زمینه حقوق بشر غربی و مقایسه آن با نظام حقوق بشر اسلامی ایرانی در مرکز توجه بحث های ما خواهد بود، ارائه مدل های جایگزین توسط رسانه ها، رویکرد تقلیل گرایانه نسبت به حقوق بشر غیر غربی و روایت‌های تحریف شده و استفاده از تاکتیک‌های تحریف، کوچک‌نمایی و بزرگنمایی در این برنامه مورد توجه قرار می‌گیرد.

شیوه تبلیغات رسانه‌های بیگانه پیرامون مفهوم حقوق بشر

دکتر تهمینه بختیاری (کارشناس و تحلیلگر مسائل رسانه و سیاسی) در زمینه تبلیغات رسانه‌های بیگانه پیرامون مفهوم حقوق بشر و به طور کلی آن ایده‌ای که در زمینه حقوق بشر در ادبیات این قبیل رسانه‌ها ترویج می‌شود و زمانی که به نظام حقوق بشر در کشوری مانند ایران ورود می‌کنند و تاکتیک‌ها و تکنیک‌های این رسانه‌ها در این زمینه‌ها اشاره و عنوان کرد: نکته مهم در مورد مفهوم حقوق بشر در رسانه‌های بیگانه این است که ابتدا لازم است رسانه‌های جریان اصلی از رسانه‌های مخالف این جریانات را تفکیک کنیم. رسانه‌ها را می‌توان به دو دسته اصلی رسانه‌های جریان اصلی که تابع سیاست‌های غرب هستند و تحلیلی هدفمند بر اساس اهداف سیاست‌های مد نظر دارند و رسانه‌هایی که در خلاف این جریان حرکت می‌کنند مانند رسانه‌های محور مقاومت تقسیم کرد.

وی در ادامه ضمن اشاره به این موضوع که آن چه رسانه‌های اصلی مطرح می‌کنند مفهوم‌سازی است و بر اساس اهداف این رسانه‌ها و کارفرمایان آن رسانه‌ها دیکته می‌شود، خاطرنشان کرد: مفهوم حقوق بشر نیز از همین دست است و بر اساس این که بشر مد نظر آن رسانه طرف‌دار ارزش‌ها و انگاره‌های غربی است یا خیر؟! اگر افراد و دولت‌ها تبعیت از ارزش‌ها و انگاره‌های غربی کنند شامل افرادی می‌شوند که رسانه‌ها به دنبال دستیابی به حقوق آنها هستند و در غیر این صورت حقوق آنها را نادیده گرفته و حتی به نوعی دفاع از خود می‌دانند همانند مسائلی که در فلسطین شاخد هستیم.

در سیر گفت‌وگو شهیدی، کارشناس مجری برنامه با اشاره به این موضوع که در زمینه حقوق بشر غربی با تأکید بر مسائل خاورمیانه، فلسطین و اسرائیل که همیشه تحت حمایت آمریکا و غرب بودند به نوعی بحث حقوق بشر با نوعی نادیده انگاری نسبت به حقوق فلسطینی‌ها و به زعم آنها برجسته‌سازی دموکراسی قومی در اسرائیل همراه است و به نوعی در تلاش هستند تا نظام حقوق بشر را پوششی برای پیشبرد اهداف اسرائیلی‌ها در آن منطقه قرار دهند.

بختیاری در خصوص این موضوع که نظام حقوق بشر غربی در تبلیغات رسانه‌های بیگانه خودش را نوعی نظام حقوقی جهان شمول معرفی می‌کند که برای همه ملت‌ها فرمول ثابتی دارد، گفت: اولین مسئله در نظام حقوق بشر دارای ویژگی‌های غربی این است که مفهومی به نام خودی و غیر خودی را در آن شاهد هستیم به این معنا که هر کسی که ارزش‌های غربی را به چالش بکشد در حقیقت در زمره بشر قرار نمی‌گیرد، همرنگ کردن همه مردم جهان با یک انگاره و ارزشی غربی که اصل مفهومش این است که مرد مسیحی سفید آمریکایی اصل خودی‌ها است و هر چه به او نزدیک‌تر باشید و از آن تبعیت کنید، شایسته‌تر برای حمایت هستید.

رسانه در خدمت ساختار سیاسی است

دکتر حمیدرضا غلامزاده (کارشناس و فعال حوزه رسانه و متخصص مسائل آمریکا) در ادامه گفت‌وگو در پاسخ به سؤال کارشناس مجری برنامه در خصوص بازی رسانه‌های بیگانه با یک سری از انگاره‌ها و ارزش‌ها در زمینه حقوق بشر غربی گفت: رسانه در خدمت ساختار سیاسی است، اوباما، رئیس جمهور پیشین آمریکا در کتاب خاطراتش این گونه تعریف می‌کند که در موضوع هسته‌ای ایران زمانی که می‌خواستیم اسنادی را منتشر کنیم چون در سال ۲۰۰۳ در ماجرای جنگ عراق از شگرد دروغ استفاده کرده بودیم و مردم به ما اعتماد نداشتند از نیویورک تایمز استفاده کردیم تا اسناد و اطلاعات در مورد پرونده هسته‌ای ایران را منتشر کنند.

وی عنوان کرد: نحوه فعالیت نیویورک تایمز به این صورت است که هر شب صفحه یک خود را برای سایر رسانه‌ها به عنوان سردمدار اصلی قبل از چاپ ارسال می‌کند که بدانند فردا صبح تیتر یک نیویورک تایمز چه موضوعاتی است.

این کارشناس و فعال حوزه رسانه و متخصص مسائل آمریکا به مثالی دیگر در همین خصوص اشاره کرد و افزود: CNN effect یا تاثیر رسانه یکی از موضوعات مطرح دیگر است که به چگونگی اثرگذاری رسانه در فضای سیاسی و حتی نظامی می پردازد.

تبعیض نگاه رسانه‌های غربی نسبت به وقایع

غلامزاده با تأکید بر اینکه رسانه به عنوان ابزاری در خدمت سیاست آمریکایی یا نظام‌های غربی اثبات شده است، گفت: رویه رفتاری این رسانه‌ها بر اساس یک سری از انگاره‌ها و محورهایی تعریف می‌شود که مقبول نظام فکری غرب است، مواردی نظیر دموکراسی، آزادی و برابری که به عنوان ارزش‌های غربی از آنها یاد می‌کنند.

وی تصریح کرد: موضوع مهاجرین در جنگ اوکراین اهمیت بسزایی برای این رسانه‌ها پیدا می‌کند اما در مقایسه غرق شدن کشتی ۵۰۰ نفره از مهاجرینی که از غرب آسیا و کشورهای اسلامی رفتند خیلی اهمیت ندارد و در حقیقت شاهد نوعی تبعیض در نگاه این رسانه‌ها نسبت به رخ دادن وقایع هستیم.

آیا حقوق بشر غربی، جهان شمول است؟!

بختیاری در ادامه برنامه به توضیح در مورد نظام جهان شمول بودن نظام حقوق بشر غربی گفت: اولین مسأله در نظام حقوق بشر دارای ویژگی‌های غربی این است که شاهد مفهوم خودی و غیرخودی هستیم یعنی هر فردی که ارزش‌های غرب را به چالش بکشد در زمره بشریت قرار نمی‌گیرد، تلاش رسانه‌های بیگانه در همرهنگ کردن همه مردم جهان با یک انگاره و ارزشی غربی به این معنا است که مرد سفیدپوست آمریکایی اصل معیار و ارزش جوامع غربی است و هر چه به این معیار نزدیک‌تر باشید و از آن تبعیت کنید شایسته و واجد حمایت حقوق بشر هستید.

وی افزود: یک انسان به عنوان مفهوم ماهوی انسان، انسانی است که با ارزش‌های آمریکایی تطابق داشته باشد و تنها در این صورت شایستگی حمایت حقوق بشر را دارد، بنابراین احتمال جهان شمول بودن در نظر افرادی که می‌خواهند این تفکر را ترویج دهند وجود دارد اما حتی در میان مردم آمریکا نیز این حقوق بشر قابل شمولیت نیست.

تبعیض‌های ساختاری و حقوقی در آمریکا

غلامزاده در ارتباط با چالش‌های نظام حقوق بشری آمریکایی در عرصه داخلی آمریکا گفت: یکی از بهترین مثال‌ها در این حیطه موضوع جورج فلوید و بحث رویه قضایی که آمریکایی‌ها در بحث محکومیت پلیس است، خشونت بی حد و حصر و کنترل نشده پلیس به خصوص در قبال رنگین پوستان مسأله‌ای است که هم آمار و هم آمار رسمی شهادت می‌دهند که میزانی غیرعادی است اما هیچ زمان پلیس محکوم نمی‌شود که یکی از دلایل آن نیز ساختار قضایی آمریکا و یکی از تبعیض‌های ساختاری و حقوقی در آمریکا است.

وی در ادامه عنوان کرد: یکی دیگر از چالش‌های مهم بحث مهاجرت است به خصوص مهاجرینی که از مکزیک به مرزهای جنوبی آمریکا وارد می‌شوند، قفس‌هایی که در آن جا ساخته شد به وضوح نقض‌کننده حقوق بشر است و یا حتی جدا کردن کودکان از والدین مهاجرین از چالش‌های جدی است و کمتر در سطح بین‌الملل نیز می‌توان این موارد را دید.

نقش آفرینی «دولت عمیق» در راستای نیل به مقاصدی غیر از منافع ملی

بختیاری در نگاهی کلی نسبت به ارزیابی حقوق بشر پرداخت و تصریح کرد: در ساختار آمریکا مسأله‌ای به نام «دولت عمیق» مطرح است و در حقیقت این دولت عمیق است که تعیین کننده خوب و بد است، زمانی که ترامپ ساختار آمریکایی را به چالش کشید رسانه‌های اصلی دیگر در خدمتش نبودند اما حاکمیت آمریکایی آگاه بود که با رفتارهای ترامپ و برخورد با سردار شهید حاج قاسم سلیمانی تمام احساسات جهان جریحه‌دار می‌شود و لازم است تا برای تلطیف این احساسات حداقل علی الظاهر ترامپ حذف می‌شد.

وی عنوان کرد: ما در عرصه حقوق بشر هر جایی که در راستای منافع و پیشبرد اهداف غرب بود حقوق بشر، تروریسم، دموکراسی معنا پیدا می‌کند. بر این اساس می‌شود گفت که مصادیق بسیاری وجود دارد که مصداق بارز نقض حقوق بشر شمرده می‌شود.

این کارشناس و تحلیلگر مسائل رسانه و سیاسی در ادامه افزود: تعریف حقوق بشر از نظر آنها به اندازه‌ای انعطاف دارد که نقض حقوق بشر حساب نمی‌شود چرا که اهداف آنها را جلو می‌برد و زمانی که اهداف آنها را جلو ببرد نمی‌شود آن را مصداق نقض حقوق بشر دانست، از نظر آنها چیزی به اسم حقوق بشر وجود ندارد و مفهومی برساخته است و در راستای راحت‌تر پیش بردن اهداف خودشان است.

عدم پایبندی رسانه‌های بیگانه به قواعد و قوانین در ساختار فارسی

غلامزاده در ادامه به بازی‌های زبانی و ادبیات کلامی و لفاظی‌های رسانه‌های بیگانه در زمینه حقوق بشر و چه در ادبیات مقامات آمریکایی و غربی اشاره کرد و گفت: اگر بخواهیم با یک مثال به تبیین این موضوع بپردازیم این است که آمریکایی‌ها معتقد بودند رأی آوری ترامپ وابسته به فعالیت شبکه‌های مجازی بوده و از ابزار رسانه استفاده کرده و مهار اون نیز از طریق بستر رسانه صورت گرفت.

وی عنوان کرد: رسانه وی او ای که متعلق به وزارت خارجه آمریکا است در نسخه انگلیسی کاملا استاندارد عمل می‌کند، در حالی که در اولین خبری که از خانم مهسا امینی کار شد ادعا می‌شود که پلیس ضرب و شتم کرده به قتل رسانده و از ادبیات و واژه‌ها به صورت کاملا هدفمند و مدیریت شده استفاده می‌کنند، این رسانه در ساختار انگلیسی پایبند به قواعد و قوانین است در حالی که در ساختار فارسی که باید به مخاطب ایرانی محتوا بدهد همه قواعد را کنار می‌گذارد.

شهیدی در ادامه گفتمان ضمن اشاره به اینکه رسانه باید به این قواعد پایبند باشد تصریح کرد: متأسفانه در شبکه‌های اجتماعی که پلتفرم‌های تراکنشی هستند و تعداد زیادی از افراد را شامل می‌شوند بسیاری از مواقع به جای استدلال، مغالطه جایگزین می‌شود و بار مسؤولیت رد ادعا به طرف مقابل سپرده می‌شود در حالی که عدم قابل اثبات نیست.

غلامزاده با تأکید بر اینکه مهمترین نکته بحث روایت در رسانه‌های بیگانه است، گفت: رسانه در حال تلاش است تا با هماهنگی نهاد قدرت در جهان غرب بحث روایت خود را اعمال کند، موضوع در حال حاضر جنگ روایت‌ها است.

بختیاری نیز افزود: حقوق بشر مفهومی دوگانه است که در خدمت منافع غربی است و ابزار ان نیز رسانه های غربی است که اگر در خدمت منافع غرب باشند از آن ها حمایت می شود و اگر در خدمت آن نباشند در واقع حقوقی ندارند، نکته مهمی که از حقوق بشر آمریکایی یا حقوق بشر غربی می شود استنباط کرد انحصارگرایی آمریکایی است.

وی افزود: هر فردی که انحصارگرایی منحصر به فرد بودن فرد آمریکایی سفیدپوست انگلیسی تبار مسیحی را قبول نداشته باشد شامل حمایت‌های حقوق بشر قرار نمی‌گیرد و از هیچ امتیازی نیز برخوردار نیست در حقیقت حقوق بشر به معنای ماهوی آن چیزی نیست که رسانه‌های غربی به ما می‌گویند بلکه می‌خواهند به مخاطب غیرغربی خود بگویند از غیرغربی بودن خود شرمسار باشید و تا زمانی که در خدمت منافع غرب نیستید باید خجالت زده باشید و مخاطب را به این سمت سوق می‌دهند که یا باید پایبند به ارزش‌های غربی باشید یا از اینکه به ارزش‌های غربی پایبند نیستید شرمسار باشید.

سه‌گانه رفتار رسانه‌های آمریکایی

غلامزاده در تکمیل صحبت‌های خانم دکتر تهمینه بختیاری گفت: اگر بخواهیم به دو مدل از رفتارهای دیپلماسیون آمریکایی اشاره کنیم باید گفت سلبریتی‌ها یکی از ابزارها در مدل دیپلماسیونی آمریکا به شمار می‌آیند که از آنها برای انتقال پیام مدنظرشان استفاده کنند، یکی از مدل‌های رفتار رسانه‌ای آمریکایی‌ها وجود سه گانه‌ای شامل مقام رسمی، نخبگان و رسانه است، حرف و سخنی توسط این افراد تولید می‌شود و دیگران آن را بازنشر و تثبیت می‌کنند به عنوان مثال، رسانه گزارشی را مطرح می‌کند و پس از آن یک فرد نخبه مانند استاد دانشگاه یک چهره مؤثر شبکه اجتماعی همان حرف را بازنشر داده و یک مقام رسمی با اتکا به نفرات قبلی آن را تثبیت می‌کند، در دوره کرونا این شیوه عملیاتی را دیدیم که نیویورک تایمز یا واشنگتن پست مدعی شدند که ایران پزشکان را تحت فشار قرار داده تا اخبار را به اطلاع عموم مردم نرسانند در حالی که این تنها یک ادعای غربی است.

وی عنوان کرد: در دوران کرونا اقدام به تمسخر ایران در مدیریت بحران کردند در آن دوره معاون وزیر بهداشت ما مبتلا شد و به فاصله یکی دو هفته وزیر و معاون بهداشت و نخست وزیر بریتانیا نیز مبتلا شدند یعنی سه نفر اصلی حکومت در حالی که ما یک نفر از تیم مدیریت بحرانمان به کرونا مبتلا شد، در مورد ما از تمسخر استفاده و در مورد بریتانیا از سکوت محض استفاده می‌کنند حتی این رویه را در آمار کشته‌شدگان کرونا نیز می‌بینیم.

غلامزاده افزود: این تردیدافکنی و اعتمادزدایی مردم نسبت به حاکمیت، آمارسازی و اطلاعات غلط در مورد ایران نه تنها بد نیست بلکه از ان نیز استفاده می‌کنند در حالی که هیچ یک از این شیوه‌ها را برای وقایع رخ داده در بریتانیا استفاده نمی‌کنند.

هدف از ایجاد فیک نیوزها چیست؟!

بختیاری در ادامه عنوان کرد: یکی دیگر از اهداف این رسانه‌ها فرافکنی از وضعیت داخلی است و به دنبال این بودند در دوران کرونا حتی دوستان خود را فدا کنند تا اثبات کنند ما در این ناکارآمدی تنها نیستیم یا کارآمد تر از بقیه ناکارآمد ها هستیم این اتفاقات در این رسانه‌ها بسیار بارز و متجلی است.

وی با اشاره به این موضوع که فیک‌نیوزها با هدف ایجاد شورش در جهت مقابل ساخته می‌شود و کارگاه‌های ساخت خبر جعلی وجود دارد، گفت: در میزان اثرسنجی به مخاطب به عنوان یک ابزار آزمایشگاهی نگاه می‌کنند و اخبار جعلی خود را می‌سازند تا میزان اثرگذاری آن روی مخاطب را بررسی کنند.

بختیاری ادامه داد: دسته دوم شامل ایجاد اطلاعات منحرف‌کننده است که در واقع اطلاعات، اطلاعاتی درست است و با سابقه‌ای که به آن خبر می‌دهند خبر را از محتوای اصلی دور می‌کنند و به راحتی نیز عنوان می‌کنند که امار در خبر اشتباه بوده در واقع سرعت انتشار خبر دروغ ۶ برابر انتشار خبر حقیقی است.

وی تصریح کرد: مورد بعدی مربوط به خبری است که شاید درست باشد اما انتشار آن موجب تشویش اذهان عمومی می‌شود که از آن با عنوان «اخبار مضر» یاد می‌شود، یعنی اگرچه واقعیت دارد اما می‌تواند ایجاد رعب و وحشت کند.

سلبریتی‌ها؛ ابزاری برای انتقال پیام رسانه‌های بیگانه

بختیاری ضمن اشاره به نحوه استفاده و بهره‌برداری رسانه‌های جریان اصلی از این سوژه‌ها در زمینه اثبات نظام حقوق بشر غربی و اثبات ارزش‌های آنها گفت: نکته مهم در رسانه‌های بیگانه شناخت مخاطب است در حقیقت این مخاطب است که به هنرمندان توجه می‌کند، شناخت مخاطب یکی از وظایف و کار ویژه‌های رسانه‌های دنیا است.

وی عنوان کرد: در واقع نیازسازی و نیازسنجی توسط این رسانه‌ها اتفاق می‌افتد. در بخش نیازسنجی هیچ زمان این رسانه‌ها به دنبال سلبریتی‌سازی نیستند بلکه به دنبال استفاده از سلبریتی‌ها هستند، با توجه به اینکه سلبریتی‌ها بیشتر از دیگر اقشار جامعه دیده می‌شوند توجه بیشتری به آنها می‌شود و این توجه بیشتر می‌تواند موجب شود تا این رسانه‌ها از آنها به عنوان یک ویترین در این رسانه‌ها استفاده کنند تا پیام را از طریق آنها منتقل کنند و در واقع هر هنرمند و هر چهره هنری که بتواند خودش را در معرض ابزار شدن انتقال پیام این رسانه‌ها قرار دهد ارزش بیشتری برایشان دارد.

بختیاری تصریح کرد: رسانه‌های اصلی از هنرمندان و چهره‌های مشهور برای انتقال پیام‌های خود استفاده می‌کنند، شاید یک سلبریتی ناآگاهانه در دام این رسانه‌ها بیفتد اما غرب کاملا هوشیارانه از آنها برای انتقال پیام استفاده می‌کند و هر جایی که بتوانند فردی را پیدا کنند که به مرجعی برای انتقال پیام‌های‌شان تبدیل شود نهایت استفاده را می‌کنند.

برنامه «امواج شبهه» گفت‌وگویی تخصصی پیرامون ماهیت‌شناسی و رفتارشناسی رسانه‌های فارسی‌زبان بیگانه است که با هدف روشنگری و افشای تکنیک‌های رسانه‌ای است، روزهای یکشنبه و سه‌شنبه ساعت ۱۶ به مدت ۶۰ دقیقه از آنتن این شبکه به نشانی موج اف‌ام ردیف ۱۰۳,۵ مگاهرتز پخش می‌شود.