به گزارش مشرق به نقل از ایسنا، متاسفانه بالا آمدن آب‌های زیرزمینی بیشترین آثار تخریبی خود را در بافت تاریخی شهر کرمان برجای گذاشته و می گذارد، آسیب‌پذیرترین مناطق در این بین مسجد جامع، مجموعه گنجعلیخان، بازار و آب انبارهای قدیمی هستند که همگی جزو مهمترین جاذبه‌های گردشگری به شمار مي‌رود، این آثار منحصر به فرد می‌تواند باعث جذب گردشگران و رونق صنعت گردشگری در استان کرمان شود و در صورت تخریب، ضربه بزرگی به تاریخ و فرهنگ استان کرمان وارد می‌شود.

آب‌ها از نقاط مختلف کرمان به سمت مرکز شهر که بیشترين آثار باستانی و مذهبی را داراست، سرازیر می‌شوند.


از مسدود شدن قنات‌ها و پس‌رفت آب‌ها، فرسودگی شبکه انتقال آب که باعث تزریق آب به آب‌های زیرسطحی می‌شود و تمرکز جمعیت در نقاط شهری می‌توان به عنوان علل اصلی بالا آمدن آب‌های زیرسطحی کرمان ياد كرد.

شاهد بی اثری نوشدارو نباشیم

ندا رحیم‌پور، مدیر گروه پژوهشی مهندسی ژئوتکنیک جهاد دانشگاهی استان کرمان در اين باره به خبرنگار ایسناي منطقه کویر می‌گوید: بازار بزرگ کرمان با حدود 20 بازار، 9 کاروانسرا و سرای مختلف به عنوان یکی از بزرگترین سرمایه‌های فرهنگی، تاریخی استان است که با توجه به نوع بنا و جنس مواد تشکیل دهنده سازه‌های آن بسیار در معرض خطر بالا آمدن آب‌های زیرسطحی و فروریزش قرار دارد.

وی می‌افزاید: بالا آمدن آب در بسیاری از قسمت‌های بازار از جمله راسته مسگران، آب انبارها و حتی حمام گنجعلیخان و مسجد جامع موجب نم زدگی دیوارها و تخریب کاشی‌کاری‌ها شده است، روزانه حجم زیادی از آب‌های سطحی و فاضلاب شهری به آب‌های زیرزمینی کرمان افزوده می‌شود.

رحیم‌پور تاکید می‌کند: مسجد جامع کرمان به عنوان یک بنای تاریخی و مذهبی با قدمت 700 ساله در اثر بالا آمدن سریع آب‌های زیرسطحی ناشی از فاضلاب شهری در معرض نابودی قرار دارد.

کارشناس ارشد آب‌های زیرزمینی ادامه می‌دهد: درست است که در حال حاضر آب موجود در زیر مسجد روزانه توسط پمپ‌هایی از زیرزمین مسجد زهکش شده و به خارج منتقل می‌شود اما اگر این پمپ‌های زهکش برای دقایقی کوتاه خاموش شوند عمر دیوارهای مسجد همراه با کل سابقه تاریخی و مذهبی آن نیز رو به خاموشی می‌گراید.

رحیم پور خاطرنشان مي‌كند: همچنین تخلیه آب‌های زهکش شده در جوی‌های اطراف مسجد نه از لحاظ علمی و نه از لحاظ بهداشتی کار صحیحی نیست زیرا آب‌های تخلیه شده در این منطقه و یا حتی در مناطقی با کمی فاصله از مسجد مجددا توسط لایه‌های سطحی جذب شده و به آب‌های زیرزمینی می‌پیوندند که عملا جز صرف هزینه و زمان نتیجه‌ای در بر ندارد، با توجه به قرار گرفتن در فصل تابستان و شیوع بیماری‌های میکروبی نیز تخلیه این آب‌ها در مناطق شهری از لحاظ بهداشتی بسیار خطر آفرین است و باعث شیوع بیماری‌های زیادی می‌شود.

وی اظهار می‌کند: وضعیت بالا آمدن آب‌های زیرزمینی در شهر کرمان بیش از آنچه تصور می‌شود نگران کننده و جدی است که باید با توجه و حساسیت بیشتری از سوی مسوولان، متخصصان بومی و تمام شهروندان پیگیری شود، چنانچه بالا آمدن سطح آب‌های زیرزمینی در شهر زلزله خیزی چون کرمان موجب تشدید زمین لرزه‌های احتمالی، ایجاد پدیده روانگرایی و بسیاری اثرات مخرب زیست محیطی دیگر می‌شود که اهمیت بررسی و پیگیری حل این مشکل را دو چندان می‌کند.

کارشناس ارشد آب‌های زیرزمینی همچنین تصریح می‌کند: درست است که حفر تعدادی چاه در این محدوده و خارج کردن آب‌ها به طور موقت ممکن است تا حدی به رفع معضل پیش آمده کمک کرده و جلوی آسیب‌های جدی وارده به بناهای تاریخی و مسکونی را برای مدتی بگیرد اما برای بالا رفتن کارایی و هرچه اقتصادی‌تر شدن حفاری چاه‌های زهکش نیز باید وضعیت زمین شناسی منطقه و هیدروژئولوژی آن به دقت بررسی شده و با شبیه‌سازی آبخوان‌ها و جریان آب زیرزمینی عمق دقیق و محل بهینه حفر چاه‌ها به درستی مشخص شود تا بیشترین آبدهی را در کمترین زمان ممکن داشته و از اتلاف زمان و هزینه جلوگیری شود.

مدیر گروه پژوهشی مهندسی ژئوتکنیک جهاد دانشگاهی استان کرمان تصريح مي‌كند: با توجه به بارندگی‌های سال گذشته اهمیت مساله دو چندان شده است، بدين منظور براي پايين آوردن تراز سفره آب زيرزميني در مناطق ياد شده يك سيستم زهكش زير سطحي به عنوان يك طرح عمراني ملي طراحي و اجراي آن از سال ‌ا قبل آغاز شده است اما متاسفانه با روند بسیار کندی پیش می‌رود اگرچه طرح مهار آبهای زیرزمینی بايد هرچه سریعتر روند اجرایی خود را زیر نظر اساتید و اهل فن طی کند.

وی ادامه می‌دهد: با توجه به شرایط موجود در حال حاضر تنها راه حل اساسی براي رفع اين معضل تکمیل طرح فاضلاب شهری در مناطق مختلف اس، براي تحقق اين هدف تمامی ارگان‌های مربوطه و متخصصان امر بايد دلسوزانه دست به دست هم داده و تمام تلاش خود را در جهت جذب اعتبار لازم و سرعت بخشیدن به عملیاتی شدن این طرح انجام دهند، حتي يك روز کوتاهی در حل این مشکل می‌تواند صدمات جبران ناپذیری وارد کند.

رحیم پور خاطرنشان می‌کند: به گفته کارشناسان 80 درصد بناهای تاریخی استان در محدوده مشتاقیه و مسجد جامع تا خیابان شریعتی قرار دارند که همین محدوده نیز در معرض بالا آمدن سطح آب‌های زیرزمینی قرار گرفته است، امید آن است که قبل از تخریب ابنیه تاریخی و هرگونه تلفات جانی اقدامات موثر در این زمینه انجام گیرد تا شاهد روزی نباشیم که نوشدارو هم بی اثر شود و از بناهای تاریخی کرمان چیزی جز اسم باقی نماند و همه انگشت به دهان افسوس بخوریم.

با احداث چندین فقره چاه هنوز دغدغه اصلی ما رفع نشده است

حسن موحدي معاون سازمان ميراث فرهنگي، صنایع دستی و گردشگری استان كرمان نيز در اين رابطه می‌گوید: آب‌های زیرسطحی کرمان مدتهاست که موجب ايجاد مشکل به ویژه در بافت تاریخی شهر شده و درگیر آن هستیم.

وی می‌افزاید: از همه مهم‌تر حواشی بازار کرمان است که آثار تاریخی آن دچار عوارض حاصل از بالا آمدن آب‌های زیرسطحی شده و اغلب آنها صدمه دیده‌اند، مخصوصا سازه‌هایی که از سطح معبر مجاور پایین‌تر هستند از جمله حمام‌ها و آب انبارها به طوری‌که در حال حاضر حمام گنجعلیخان، حمام باغ ل‌له و آب انبار حاج آقاعلی دچار رطوبت خیلی زیادی شده‌اند.

موحدی تاکید می‌کند: اخیرا با احداث چندین فقره چاه توسط شهرداری کرمان، سطح آب‌های بالا آمده مهار شده اما این میزان بسیار کم است و هنوز دغدغه اصلی ما رفع نشده است.

معاون سازمان ميراث فرهنگي استان كرمان یادآوری می‌کند: از طرفی سطح آب‌های زیرسطحی بالاست و رطوبت حاصل در بسیاری بناها نفوذ کرده است، در صورتی که تخلیه و تبخیر این آب‌ها ناگهانی انجام شود عوارض جانبی خواهد داشت، بنابراین امر تخلیه نیز بایستی کنترل شده باشد چراكه برخی بناها احتیاج به استحکام بخشی دارند.

وی ادامه می‌دهد: بالا آمدن این آب‌های زیرسطحی مقطعی و به یکباره نبوده است بلکه در طول چندین سال اتفاق افتاده است پس مدت زیادی هم طول می‌کشد تا به جایگاه اصلی خود برسند همچنین درصد اشباع رطوبت در بناهای تاریخی خیلی زیاد است و اگر قرار باشد این اشباع کاهش یابد باید خیلی سطحی باشد تا به بناها صدمه نزند.

موحدی با اشاره به مسدود شدن مسیر قنوات اظهار می‌کند: متاسفانه این قنوات قابل احیا نیستند در حالیکه از شرکت آب و فاضلاب انتظار می‌رفت قبل از ایجاد فاضلاب شهری مطالعاتی بر روی قنوات انجام دهد.

وی می‌گوید: در بافت تاریخی شهر کرمان رشته قنوات متعددی وجود داشت که این قنوات علاوه بر شکل‌گیری کالبد بافت شهر، در جهت گیری نور خورشید نیز موثر بوده‌اند.

معاون سازمان ميراث فرهنگي استان كرمان تاکید می‌کند: در حال حاضر نیز شبکه فاضلاب شهری خانگی به قنوات مسدود شده شهر هدایت شده که در بالا آمدن آب تاثیر داشته‌ است.

وی با اشاره به کنترل مستمر این آبها می‌افزاید: سطح آب‌ها آنقدر کاهش نیافته که محسوس باشد اما خوشبختانه اداره آب و فاضلاب، شبکه فاضلاب شهری را در دستور کار دارد و اگر به طور کامل اجرا شود خیلی تاثیرگذار است.

موحدی در پایان می‌گوید: آرزو می‌کنیم با سامان یافتن آب‌های زیرسطحی بتوانیم زیبایی چهرهبناهای تاریخی شهرمان را حفظ کنیم.