به گزارش مشرق، لبنانی‌ها فردا یکشنبه ۱۵ مه ۲۰۲۲ برابر با ۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۱ برای شرکت در انتخابات پارلمانی این کشور پای صندوق‌های رای می‌روند تا سرنوشت سیاسی کشور خود را برای ۴ سال دیگر رقم بزنند. مرحله اول این انتخابات در روزهای ۶ تا ۸ مه (۱۶ تا ۱۸ اردیبهشت) برای لبنانی‌های مقیم خارج برگزار شد و طبق آخرین آمار ۶۰ درصد از واجدین شرایط پای صندوق رفتند.

حساسیت انتخابات پارلمانی لبنان

این انتخابات درحالی برگزار می‌شود که لبنانی‌ها از ۳ سال گذشته بحران‌های متعددی را پشت سر گذاشته‌اند؛ بحران‌هایی که هنوز هم پابرجاست و پیامدهای آن در همه سطوح سیاسی و اقتصادی و مالی و اجتماعی و ... دیده می‌شود. خلاء سیاسی به وجود آمده در لبنان از اکتبر ۲۰۱۹ با استعفای «سعد حریری» نخست‌وزیر اسبق لبنان، فاجعه مالی و اقتصادی در سایه سیاست‌های آمریکا و مهره‌های آن در داخل لبنان، انفجار مهیب بندر بیروت در آگوست ۲۰۲۰ و نتایج مخرب مالی و جانی آن برای لبنانی‌ها، انواع فتنه‌های سیاسی، تحریم لبنان توسط عربستان و کشورهای حوزه خلیج فارس به بهانه انتشار اظهارات «جورج قرداحی» وزیر رسانه سابق لبنان در زمینه انتقاد از جنگ یمن، تشدید بحران سوخت و ... از جمله چالش‌هایی بود که لبنانی‌ها طی این مدت کوتاه تجربه کرده‌اند و هنوز هم پیامدهای آنها ادامه دارد.

با توجه به حساسیت فضای کنونی لبنان و صف‌بندی‌های سیاسی و احتمال تحریم انتخابات توسط مولفه اهل سنت و مداخله علنی سفارتخانه‌های خارجی و در راس آنها عربستان و آمریکا، این دوره از انتخابات لبنان اهمیت بالایی پیدا کرده است. به ویژه اینکه محور سعودی-آمریکایی ضمن آگاهی از سنگین بودن وزنه حزب‌الله و متحدانش، همه تلاش خود را برای تاثیرگذاری در نتیجه انتخابات لبنان بسیج کرده‌اند.

علاوه بر این، پارلمان بعدی به نوبه خود سرنوشت رئیس جمهور بعدی لبنان را برای یک دوره شش ساله به عنوان جانشین میشل عون انتخاب خواهد کرد که برای طرف‌های داخلی و خارجی اهمیت بالایی دارد؛ به ویژه اینکه میشل عون از متحدان حزب‌الله محسوب می‌شود. بنابراین همه تلاش عربستان و آمریکا و متحدانشان ورود نمایندگانی به پارلمان لبنان است که دولت و رئیس جمهوری مطابق خواست این کشورها در لبنان روی کار بیاورند.

وجه تمایزات انتخابات جدید لبنان در مقایسه با ادوار گذشته

گفتنی است لبنانی‌ها هر چهار سال یک بار ۱۲۸ نماینده پارلمان را انتخاب می کنند که به طور مساوی بین مسلمانان و مسیحیان تقسیم می‌شود. در شرایطی که سن رای در لبنان ۲۱ سال می‌باشد، در این دوره از انتخابات ۳,۹۶۷,۵۰۷ نفر واجد شرایط رای دادن هستند.

یکی از مهمترین رویدادهای مرتبط با انتخابات فردا در لبنان، افزایش قابل توجه لیست‌های انتخاباتی نسبت به ادوار پیشین برگزاری انتخابات می‌باشد.

با پایان مهلت ثبت‌نام نامزدها در اواسط ماه مارس، مجموعاً ۱۰۴۳ نفر نام‌نویسی کردند بر اساس آمار وزارت کشور لبنان ۴۲ نفر از این افراد انصراف دادند و ۲۸۴ نفر دیگر نیز به لیست های انتخاباتی نپیوستند.

در مجموع ۱۰۳ لیست برای ورود به پارلمان لبنان با یکدیگر رقابت خواهند کرد. این در حالی است که در انتخابات سال ۲۰۱۸ تنها ۷۷ لیست حضور داشتند.

حوزه بندی‌های انتخاباتی به چه شکل است؟

اکثر مناطق حاوی بیش از یک لیست هستند که مدعی پوشش جنبش اعتراضی ۱۷ اکتبر یا نمادهای انقلابی مشابه هستند.

تنها در حوزه انتخابیه طرابلس ۱۱ لیست انتخاباتی وجود دارد و پس از آن بیروت پایتخت با ۱۰ لیست رقیب قرار دارد.

ناحیه «شمال دوم» (شمال الثانیه شامل مناطق طرابلس، المنیه، الضنیه)، بیشترین تعداد لیست را داراست. یعنی صد نفر برای کسب ۱۱ کرسی رقابت خواهند کرد که در مقایسه با ناحیه «جنوب دوم»، تنها ۲۱ نامزد برای هفت کرسی، رقابت شدیدتری را از سوی جریان‌های سیاسی در این حوزه نشان می‌دهد. حوزه جنوب سوم لبنان نیز با تنها سه لیست انتخاباتی، کمترین تعداد را دارد.

از طرف دیگر از آنجایی که جریان المستقبل به ریاست سعد حریری از شرکت در انتخابات خودداری کرده است، نامزدهای وفادار به این جنبش در میان چندین لیست از عکار تا صیدا توزیع شدند و برخی دیگر از نمایندگان این بلوک مجدداً خود را به طور مستقل در حوزه انتخابیه شمال و غرب بقاع معرفی کردند، که خود یکی از عوامل افزایش لیست‌های انتخاباتی بوده است.

پیامدهای کناره گیری سعد حریری بر موقعیت اهل تسنن و ۱۴ مارسی‌ها در انتخابات لبنان

لازم به ذکر است که کناره گیری سعد حریری و جریان المستقبل از انتخابات یک خلاء سیاسی بزرگ در میان نمایندگان سنی به وجود آورده و در حالی که «ولید البخاری» سفیر عربستان همچنان در تکاپو برای کشاندن سنی‌ها پای صندوق‌های رای از راه تهدید یا تطمیع است؛ اما نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که سنی‌ها حتی اگر انتخابات را تحریم نکنند حضور کمرنگی در آن خواهند داشت و همین مسئله وزنه سنی‌ها به طور کلی و مهره‌های عربستان و ائتلاف ۱۴ مارس را به شکل خاص در انتخابات سبک می‌کند.

جامعه سنی در لبنان نقش مهم و تعیین کننده‌ای دارد. سعد حریری پس از ترور پدرش رفیق حریری نقش تعیین کننده و ثابتی در رفتار سیاسی اهل سنت لبنان داشت. بر همین اساس فراکسیون وی معمولا در انتخابات گذشته از ۲۷ کرسی اهل سنت در پارلمان، همیشه موفق به کسب اکثریت بوده و ۲۰ الی ۲۴ کرسی را کسب می‌کرد اما در حال حاضر یک نوع تعارض اراده در جریان سنی لبنان دیده می‌شود.

در جامعه سنی لبنان البته تشکل‌هایی مانند یک جریان سنی به رهبری «فواد سینوره» نخست‌وزیر اسبق لبنان نیز وجود دارد که تلاش دارند به نوعی در این جامعه محوریت داشته باشند اما واقعیت آن است که این جریان‌ها نمی‌توانند جانشین جریان المستقبل به رهبری سعد حریری باشند. خصوصا که پایگاه اجتماعی سنیوره در صیدا است و سنی‌های بیروت از آن استقبال نخواهند کرد زیرا خود را بسیار برتر از سنی‌های صیدا می‌دانند.

وضعیت شیعیان و مسیحیان به چه شکل است؟

در سطح جامعه مسیحی نیز شاهد دو قطب سیاسی هستیم. در یک طرف جریان ملی آزاد و جریان المرده قرار دارند که در اتحاد با حزب‌الله هستند و در سوی دیگر هم جریان حزب نیروهای به رهبری سمیر جعجع قرار دارد. به نظر می‌رسد این دو قطبی بودن جریان مسیحی همچنان ادامه یابد با این تفاوت که جریان سمیر جعجع از منافع غیر لبنانی مانند عربستان و غرب دفاع می‌کند و نه منافع ملی لبنان.

در سطح شیعیان نیز بررسی فرایند انتخابات لبنان نشان می‌دهد که اعتماد جامعه شیعه لبنان به حزب الله و جنبش امل بسیار بالا است. لذا به نظر نمی‌رسد تغییری در تعداد کرسی‌های شیعه یعنی ۲۷ کرسی ایجاد شود.

افزایش چشمگیر تعداد زنان و جوانان در انتخابات لبنان

در این میان گروه‌های جامعه مدنی که به «نیروهای جدید» معروف هستند، با شعار مقابله با احزاب سنتی و ایجاد تغییرات گسترده، با فهرست‌های واحد در حوزه‌های مختلف در انتخابات شرکت می‌کنند.

اما علاوه بر جهش قابل توجه تعداد لیست‌های انتخاباتی، اتفاق حائز اهمیت دیگر در این دور از انتخابات افزایش چشمگیر تعداد نامزدهای جوان و افراد مستقلی است که در انتخابات شرکت می‌کنند.

در این رابطه محمد شمس الدین، محقق در موسسه International Information، یک شرکت تحقیقاتی و مشاوره مستقل مستقر در بیروت، گفت: «هشتاد و هشت نفر بین ۲۵ تا ۳۵ سال برای نامزدی انتخابات ثبت نام کرده‌اند».

همچنین در حالی که تعداد زنان منتخب در پنج انتخابات سراسری گذشته بین سه تا حداکثر شش کرسی از ۱۲۸ کرسی پارلمان متفاوت بوده است، بسام مولوی وزیر کشور لبنان پس از پایان ثبت نام در نشست خبری گفت ۱۱۸ زن در فهرست انتخاباتی حضور دارند، که این سطح از مشارکت زنان برای اولین بار است اتفاق می‌افتد.

در شرایطی که سن رای در لبنان ۲۱ سال می‌باشد، در این دوره از انتخابات ۳,۹۶۷,۵۰۷ نفر واجد شرایط رای دادن هستند.

نگاهی به قانون نسبیت در انتخابات لبنان

این دوره از انتخابات لبنان طبق قانون «نسبیت» برگزار می گردد که در سال ۲۰۱۷ تصویب شده و در انتخابات ۲۰۱۸ نیز اعمال گردید.

از دهه ۱۹۶۰، انتخابات پارلمانی در لبنان بر اساس قانونی به نام قانون ۶۰ برگزار می‌شد. اما قانون فعلی که انتخابات بر اساس آن برگزار می شود، عدد ۴۴ را دارد که نگاهی به جزئیات آن می‌اندازیم.

طبق این قانون ۱۵ حوزه انتخاباتی در نظر گرفته می‌شود که هر یک به نوبه خود به حوزه‌های کوچکتر تقسیم می‌گردد. تعداد کمترین کرسی اختصاص داده شده به حوزه‌ها ۵ و بیشترین تعداد ۱۳ کرسی است. این قانون به هیچ وجه بر مبنای علمی یا ملاحظات جغرافیایی و جمعیتی نیست بلکه بر مبنای ساختار فرقه‌ای لبنان و سنجش نیروهای سیاسی می‌باشد؛ به این صورت که همه رای‌دهندگان فرقه‌های مختلف به نامزدهای متعلق به همان فرقه در حوزه‌های انتخابی مربوطه رای می‌دهند.

به طور کلی قانون نسبیت به این معنا است که هر گروه و حزبی در حوزه انتخابی خود به اندازه درصد آرای خود در پارلمان نماینده داشته باشد، ولو اینکه جزو لیست‌های پیشتاز در آن حوزه نباشد. البته هر لیست برای داشتن حداقل یک کرسی در پارلمان باید تعداد آرای کسب شده‌اش بالاتر از عددی باشد که حاصل تقسیم تعداد شرکت کنندگان در انتخابات بر تعداد کرسی‌های آن حوزه انتخابی است.

همانطور که گفته شد قانون نسبیت کشور لبنان را به ۱۵ حوزه انتخابی تقسیم کرده است. این قانون ۱۲۸ کرسی مجلس را به طور مساوی بین مسلمانان و مسیحیان تقسیم کرده و براساس آن، ۶۴ کرسی به مسلمانان و ۶۴ کرسی دیگر به مسیحیان می‌رسد.

حزب الله لبنان در انتخابات سال ۲۰۰۸ اکثریت لازم را به همراه متحدین خود کسب کرد و بر اساس همان نتایج موفق به تعیین رئیس جمهور شد. روند تحولات سیاسی و اجتماعی لبنان نشان می دهد پیروزی سال ۲۰۰۸ میلادی برای حزب الله و متحدین آن تکرار خواهد شد. عملکرد موفق نمایندگان حزب الله در ادوار قبلی و بالا رفتن جایگاه مردمی این جنبش در سایه تنزل اعتبار و جایگاه جریان مخالف مقاومت به ویژه در سایه غیبت مرد شماره یک سنی‌ها و ائتلاف ۱۴ مارس یعنی سعد حریری، بسیاری از ناظران پیروزی مجدد حزب‌الله و متحدانش را در انتخابات پیش‌بینی می‌کنند.