اين گروه از اسلاوها از طريق جاده ابريشم به اين منطقه آمده بودند ( اين منطقه درحال حاضر جز خاك پاكستان است و در مرز افغانستان و پاكستان قراردارد ) پرورش كرم ابريشم و بدست آوردن نخ از پيله هاي ابريشم و استفاده از آن را درپارچه بافي و سوزن دوزي به زنان بلوچ آموختند .
قبل از رواج پارچه خارجي اين منطقه از نظر تامين لباس وپارچه خود كفا بود كه به افراد متخصص اين كار جولاهك مي گفتند كه زنان بلوچ با ظرافت كاريهاي خاص خود هنر سوزن دوزي را رواج مي دادند كه دركنار زنان مردان نيز به نوبه خود دراين امر ياري مي رساندند .كارهاي سخت وخشن اين هنر را مردان وكارهاي ظريف را زنان بر عهده داشتند .
پنبه رستن از زنان و بافتن از مردان، اجراي نقشه ها برروي پارچه از زنان و فروش برعهده مردان بود. سوزن دوزي آنچنان با زندگي زنان بلوچ آميخته كه در هر جاي دنيا سوزن دوزي را با زن بلوچ وزن بلوچ را با سـوزن دوزي مي شناسند .
سوزن دوزي اين هنر پرمباهات بلوچ بعلت زيبايي وشهرتي كه پيدا كرده است خوشبختانه فقط محصوربه اين منطقه نیست بلكه آوازه آن فرسنگها فراتر از اينجانيز رسيده است وخودرا به صورتهاي متفاوتي نشان داده است . بطوريكه حتي در بين افرادي كه قدرت آن را نداشته باشند تا پي به آن رموزي كه در تار و پود آن وجود دارد ببرند اما از همان ظاهر زيبا و جذاب آن نهايت استفاده را خواهند برد.
ابزار كار
سوزن دوزي هنري است كه هنرمند براي خلق اثر خود به ابزار كم وابتدايي نياز دارد كه مي تواند به راحتي آنان را فراهم كند كه در هر خانه اي يافت مي شود. وزن بلوچ با حداقل امكانات يكي از برجسته ترين هنرهاي ايران را به نمايش مي گذارد .
ابزارهاي ساده وابتدائي اين هنر عبارتند از :
1- سوزن
2- قيچي
3- انگشتانه
سوزن كه از گويش محلي به آن سوچن مي گويند نقش آن درسوزن دوزي بسيار مهم است واندازه و نوع آن به نوع كار ، دوخت وپارچه مورد نظر بستگي دارد واز آنجا كه نقشها باهم تفاوت دارند سوزندوز سعي مي كند ابزاركار با نوع كار هماهنگي لازم را داشته باشد . وبراي انواع دوختها از انواع سوزنهاي نازك و كلفت استفاده مي كنند كه بستگي به ظرافت ، نوع دوخت ونقشي كه مي خواهد پياده كند دارد بطوريكه هرچه سوزن نازك تر باشد مي تواندبه ظرافت كار كمك كند .
قيچي كه به آن مقراض گفته مي شود يكي ديگر از ابزارهاي بكار رفته درسوزن دوزي است ونقشي كه مي تواند داشته باشد اين است كه به وسيله آن پارچه هارا به اندازه هاي مناسب كار درمي آورد . وهمچنين براي برش نخ نيز از آن استفاده مي شود .
انگشتانه يا شستي كه آنرا به عنوان محافظ انگشت بكار مي برند مي تواندخيلي موثر باشد كه سوزن دوزان خبره بيشتر از آن استفاده مي كنند وافرادي كه تازه مي خواهند سوزن دوزي را فراگيرند زياد وابستگي به آن ندارند . وشايد دليل اين باشد كه افرادخبره به دليل تبحر وتجربه اي كه دارند خيلي سريع عمل مي كنند وهمين سرعت باعث مي شود كه سوزن با شتاب بيشتر ي با دست آنان برخورد كنداما در افراد تازه كار به علت تمركز ودقت زياد باعث مي شود كند پيش روند كمتر نياز به انگشتانه پيدا مي كنند .
مواد اولیه
از آنجاكه براي ايجاد هرهنري نياز به مواد اوليه ايست سوزن دوزي نيز به عنوان يك هنر به موا د اوليه اي نياز دارد . براي طرح سوزن دوزي از پارچه ونخهاي رنگي كه مواد اوليه را تشكيل مي دهند استفاده مي شود . نخهاي مورد استفاده از جنس ابريشم وپنبه است كه بيشترين نخ مورد استفاده نخ پنبه اي مي باشد كه به راحتي مي توان آنرا دربازار از واسطه ها دريافت كرد نخ پنبه انواع مختلف داردكه به علت همجواري با پاكستان بيشترين استفاده از نخهاي پنبه اي وارداتي پاكستان مي باشد . وعلاوه برآن از نخهاي مرقوب دمسه نيز استفاده مي شود .
از نخ ابريشم بيشتر درگذشته استفاده مي شد كه امروزه به علت كميابي آن وگران قيمت بودنش كمتر مورد استفاده قرارمي گيرد . وهمچنين كارگاههاي تحت پوشش سازمان صنايع دستي از نخ ويسكوز دولا كه درمركز استان رنگ آميزي مي شود استفاده مي كنند . نخهاي بكار رفته درسوزن دوزي بصورت مختلف ومتنوع انتخاب مي شوند كه بيشتر از نخ هاي برنگ تيره استفاده مي شود . 80% آنهارا رنگها ي قرمز تشكيل مي دهد .
سوزن دوز علاوه بر نوع نخ ورنگ انتخابي آن براي خلق اثر خود به ماده اوليه ديگري كه پارچه است نيز نياز دارد .
واز آنجائيكه پارچه نقش مهمي درايجاد طرح ونقش دارد هنرمند بايد دقت لازم براي انتخاب پارچه موردنظرراداشته باشد چون براي هر نوع دوختي از پارچه مخصوص به آن دوخت استفاده مي شود . مبني اين پارچه ها غالبا كتان وپنبه است كه جنبه واردات داشته و از خارج ( پاكستان ) به استان وارد مي شوند . از آنجائيكه كه درسوزن دوزي بلوچ ، نقشها براساس شمارش تاروپود انجام مي گيرد وهيچ طرح اوليه اي برروي پارچه پياده نمي شود وهمه طرحها ذهني است پارچه انتخابي بايد داراي تاروپودي منظم وكاملا عمود برهم باشدوبراين اساس پارچه ها به دونوع درشت بافت وريز بافت تقسيم مي شوند .
چون همه نقشها از لحاظ ظرافت ودرشتي به يك اندازه نيستند .بيشتر براي دوختهاي ظريف وپركار از پارچه هاي نخي گاندي با عرض 120استفاده مي شود كه بعلت بافت ريزي كه دارند نوع دوخت برروي آنها ظريف تر مي شود .
استفاده از پارچه هاي ريز بافت درگذشته بيشتر بودكه امروزه جاي آنها را پارچه هاي نامرغوبي كه كارهنرمند را راحت تركرده است گرفته كه اين پارچه ها تور مانند بوده ونقشي كه برروي آنها بكار برده مي شود به ارزشمندي گذشته نيست واز ارزش كمتري برخوردار است پس نوع بافت پارچه عامل اصلي قيمت گذاري آن محصول محسوب مي شود اگرپارچه ريز بافت ونخ بكار رفته ابريشم ( نازك) باشد ارزش آن به مراتب بيشتر از محصولات نامرغوب ودرشت بافت است.
آشنایی با مشهورترین سوزن دوز ایران
مهتاب نوروزی از 15 سالگی و همان موقع که این هنر را از مادرش یاد گرفت، کار کرد و به دیگران هم یاد داد آنقدر که همه دخترهای سیستان و بلوچستان و آنهایی که سوزن دوزی بلد هستند می دانند مهتاب نوروزی در روستای قاسم‌آباد، در هفت کیلومتری بمپور از توابع سیستان و بلوچستان زندگی می کرد.
مهتاب زندگی مشترکش را به سوزن و پارچه دوخته بود. او هیچ وقت ازدواج نکرد. می گفت: وقتی خواستگار برایم می آمد یک تکه پارچه برمی داشتم و می رفتم توی یک اتاق سوزن دوزی می کردم. هیچ وقت هم عاشق نشدم چون آن زمان رسم نبود که شوهر را ببینی. فقط باید به حرف خانواده ات گوش می کردی اما من هیچ وقت دل به هیچ مردی ندادم! خانواده ام هم که وقتی فهمیدند دلم نمی خواهد ازدواج کنم دیگر کاری به کارم نداشتند.
او به واسطه هنری که در نوجوانی داشت برای سوزن‌دوزی لباس‌های اشراف انتخاب شد حتی نمونه ای از کارهایش اکنون در موزه سعدآباد موجود است.
هنرش نه تنها در موزه نگهداری می شود بلکه گردشگران و مهمانهای خارجی که آوازه هنرش را شنیده بودند هر وقت به سیستان و بلوچستان می آمدند سراغ مهتاب را می گرفتند.
مهتاب نوروزی سرانجام در سن 78 سالگی، جمعه شب دار فانی را وداع گفت.
