سرویس فرهنگ و هنر مشرق - فیلم «منصور» از روز سه شنبه همزمان در پلت‌فرم تلوبیون نمایش آنلاین خود را آغاز کرد، فیلمی که زمینه دیده شدن آن از زمان رونمایی در جشنواره سی و نهم فجر با مشکلات عدیده‌ای همراه بود و حین نمایش عمومی در سینماها با پیچیدگی‌های سازوکار اکران مواجه شد. با رونمایی در پلت‌فرم آنلاین «تلوبیون» (با دسترسی آزاد و بدون اشتراک) فرصت خوبی برای بررسی ابعاد یک فیلم موفق بیوگرافی فراهم شد تا یک گام بزرگ در توسعه مبنایی سینمای تاریخ معاصر دوباره مورد بررسی قرار گیرد.

مهمترین ویژگی فیلم

مهمترین ویژگی فیلم منصور شخصیت‌سازی است. شاید بتوان اذعان داشت در تمامی پرتره‌هایی که از چهره‌های موثر سیاسی، نظامی، هنری در سال‌های اخیر در سینما و تلویزیون در قالب‌های نمایشی عرضه شده‌اند، از فیلم منصور می‌توان به عنوان کاملترین شکل شخصیت‌پردازی تاریخی در گونه بیوگرافی نام برد.

تیمسار ستاری رزمنده یا فرمانده؟

پرسوناژ شخصیت تیمسار ستاری در اغلب سکانس‌ها حضور موثری دارد و ویژگی‌های شخصیتی  این کاراکتر  در لحظات موثر روایت می‌شود. شخصیت دارای پیچیدگی‌های فراوانی است و ما با فرمانده‌ای در این فیلم مواجه هستیم که بیش از آنکه ویژگی‌ فرمانده بودنش را به مخاطب القا کند، رزمنده بودنش بسیار جذاب به نظر می‌رسد.  

 
برای هر بازیگر توانایی در سینما و تلویزیون یک بار فرصت خودنمایی در عرصه‌های مختلف نمایشی فراهم می‌شود. محسن قصابیان بازیگر نقش شهید «منصور ستاری»   با اینکه بازیگر توانای عرصه تئاتر به شمار می‌آید و شمار فراوانی فیلم‌  و سریال‌های تلویزیونی را در کارنامه‌اش ثبت کرده رده اما هیچگاه فرصت درخشیدن در اثر نمایشی «خاصی» برایش فراهم نشده است.

در فیلم منصور قصابیان، علی رغم ویژگی‌های درخور تاملی که در چهره‌اش دیده می‌شود و  با گریم خلاقانه‌ای به پرسوناژ شهید ستاری نزدیک شده، اما در اجرای نقش، اداها و روزمرگی‌های رفتاری یک ارتشی را با  جزئیات ارائه می‌دهد.

مهمترین ویژگی‌ فرماندهان ارتش زمانی است که قصد دارند کلاه‌های نظامی خود را بر سر بگذارند. از نخستین سکانس که شهید ستاری برای عرض تسلیت به خانواده‌های داغ دیده وارد صحنه می‌شود. نحوه گذاشتن کلاه بر سر گذاشتن، سبک راه‌ رفتن خاص، حرکت دست‌ها، نحوه ایستادن در مقابل همکاران، از جمله ویژگی‌هایی است که این شخصیت را چند برابر ویژه می‌کند.

به غیر از تسلط روی شخصیت اصلی، قصابیان این نقش را بازی نکرده است، بلکه  به نظر می‌رسد در یک تبادل معنوی روح این شهید والامقام ارتش در کالبد او حلول کرده و رفتارهای خاص یک فرمانده ارتش را بدون هیچ کم و کاستی از او می‌بینیم.

 قصابیان ویژگی هایی خاص و جزئیاتی از این شخصیت را اجرا کند که مخاطب برای شناخت بیشتر درگیر این شیفته شناخت تیمسار شهید منصور ستاری می‌شود. نخستین ویژگی فیلم منصور که سبب شیرین شدن یک فیلم نظامی می‌شود را باید در شخصیت استوار قامت و ممتازی جستجو کرد که حتی در لحظات خصوصی روحیه میهن پرستانه و نظامی‌اش از او جدا نمی‌شود.

پرسوناژ شهید ستاری با تمام ویژگی‌هایی که ذکر شد  تک لحنی اجرا نمی‌شود و شخصیت به هیچ عنوان تک‌ساحتی نیست. کاراکتر ستاری به همان اندازه که مقتدر است و در مقابل نماینده دادستان از  پلمپ سوله «اوج ۱۱۰ » ایستادگی می‌کند به همان میزان انعطاف غیرقابل توصیفی در مقابل همسرش دارد و از طرفی یک کودک درون هم دارد که در مواجه با ماکت‌های هوایی‌اش گوشه دیگری ازاین شخصیت را درک می‌کنیم.

این پردازش کامل شخصیت محوری، شهید ستاری، سبب شده بیش از آنکه روایت فیلم جذابیت داشته باشد، مخاطب غرق در ویژگی‌های فرمانده سابق نیروهای ارتش جهموری اسلامی شود.

فیلم «منصور» دارای چند لایه ساختاری است که لایه اول آن ذیل سایه شخصیت اصلی قرار می‌گیرد. به همین دلیل باید فیلم را یکبار از زاویه شخصیت اصلی تماشا کرد و در تماشای دوم داستان اصلی فیلم را دنبال کرد.

حماسه ستاری را می‌توان از این زوایه دنبال کرد که  با بنا کردن یک کارگاه داخلی توانست نخستین جنگنده ایرانی را به پرواز درآورد. در این هدف گذاری داستانی مشکلاتی نظیر مواجه با تحریم‌های سخت کمرشکن نظامی، تاثیر گذاری مافیای ضد تولید از گره‌هایی است که سبب شناخت نسبت منصور با زمانه‌اش می‌شود.

درون‌مایه‌ای از جنس خیزش برای تولید ملی و رفع انحصارطلبی، در مشی فرمانده و مدیریت بحران دهه شصت، الگوی سینمایی مناسب و کاوشگرانه‌ای در حوزه گفتمانی -عملیاتی «تولید، پشتیبانی‌ها، مانع‌زدایی‌ها» است.

منصور روایتگر روزهای دشوار جنگ و خودتحریم‌هایی درون سیستمی است، با کارشکنی‌های طیف خاصی که اجازه نمی‌دهند  مشکلات نظامی و حمل و نقل هوایی کشور را حل شود و شهید ستاری در مقابل این جریان  سیاسی می‌ایستد و نیروهای هوایی را از یک بحران نظامی نجات می‌دهد.

 این فیلم در دوره حاکمیت سیاست خودتحریمی درون سیستمی ساخته شد و از قضا  یکی از عاملان کارشکنی در مسیر متعالی ستاری  که با نام  مستعار در فیلم حضور دارد در آن دوره سیاسی خاص، از مشاوران و مستشاران دخیل در امور سیاسی بود. فیلم  منصور تحقیر کننده سیاستی  است که هشت سال مکرر «نان» و «آب» و... را به  توافق با «کدخدا» گره زد، با این تفاوت که عِده و عُده «منصور ستاری» ‌ها آنچنان نبود.