به گزارش مشرق، حمایت از محصولات ایرانی در کنار ضرورت، قطعا می‌تواند به نفع جامعه باشد، اما در صورتی که این حمایت بی‌قید و شرط و بلندمدت باشد، می‌تواند تولید داخلی را به نابودی بکشاند.

یکی از کارشناس مسائل اقتصادی و استاد دانشگاه در خصوص لزوم حمایت از صنایع داخلی معتقد است: تولید داخلی منجر به اشتغال کارگران شده و این مساله رفاه داخلی را افزایش خواهد داد، باید از تولیدمان حمایت کنیم‌ ولی این نباید منجر به این شود که به صورت بلند مدت و کلان جامعه ضرر کند. باید در این مدتی که برای تولید حاشیه امن ایجاد کرده‌ایم صنایع، کیفیت کالای تولیدی خود را ارتقا دهند. مثلا چهار سال برای حمایت از تولیدکننده داخلی تعرفه ۱۰۰ درصد روی محصولات وارداتی می‌گذاریم و بعد از چهار سال ۸۰ درصد و بعد از ۵ سال این تعرفه را به ۷۰ درصد می‌رسانیم‌ ولی بعد از ۸ سال دیگر تعرفه واردات خارجی صفر می‌شود.

به عنوان اولین سوال بفرمایید، نظر شما در مورد ممنوعیت واردات لوازم خانگی کره ای  چیست؟

رستم پور: در خصوص مساله حمایت از صنعت لوازم خانگی باید گفت،‌ این نوع حمایت باید زمان دار باشد، در این صورت می‌تواند این روش حمایت، به سود تولیدکنندگان داخلی باشد. در صورتی که این حمایت به درستی اجرا شود، هم باعث می شود محصول داخلی ما توانایی رقابت با دنیا را داشته باشد. این رقابت می‌تواند برای تولیدکنندگان داخلی بسیار مفید باشد، زیرا مدت زیادی تحریم بوده‌ایم و دسترسی به تکنولوژی، دانش و سرمایه نداشته‌ایم. به عبارت دیگر تولیدکنندگان ما در محیط بسته‌ای قرار داشته اند.

در صورتی که ما از تولیدکنندگان حمایت نکنیم، اگر تحریم ها برداشته شود و محصولات خارجی وارد ایران شود، تا حد زیادی وضعیت اقتصادی تولیدکنندگان به هم می‌ریزد و بر تولید کننده داخلی بازارش را از دست می‌دهد و مسائلی همچون بیکاری کارگران و... در این حوزه پیش خواهد آمد. نکته جالب توجه این است که دوباره مشخص نیست که ما را تحریم نکنند. در این صورت ما صنعت داخلی خود را از دست داده‌ایم و تحریم جدید وضع شده و دیگر نمی‌توانیم صنعتی که از دست رفته را زنده کنیم.

اگر بلند مدت نگاه کنیم باید مراقب صنعت داخلی باشیم؛ چون اطمینانی به طرف خارجی وجود ندارد. پس یک خودکفایی نسبی داشته باشیم. مانند خودرو که اگر ما تولید خودروی داخلی هرچند با ایراد و اشکال اگر نداشتیم و ما را تحریم می‌کردند و خودرو به ما نمی دادند، چه اتفاقی در کشور می‌افتاد. یا بنزین و کالاهای اساسی که می‌شود با همین فلسفه از آنها حمایت کردیم. لوازم خانگی هم در این بخش طبقه بندی می‌شود. بالاخره نمی‌شود یخچال در خانه نباشد. فرض کنید این‌ها تحریم را بردارند و ما هم مرزها را باز کنیم و محصولات کره ای در بازار بریزد و صنعت داخلی که اصلا توان رقابت با محصول کره‌ای ندارد، از بین برود و سه ماه دیگر کره‌ای ها بگویند مجددا فهمیدیم که ایران را باید تحریم کنیم. این نگاه کلان همان تامین امنیت اقتصادی است.

* هم مصرف کننده و هم تولیدکننده فشار دوره حمایت را تحمل کنند

یعنی شما معتقدید این حمایت باید زمان‌دار باشد و تولیدکنندگان نباید به حال خود رها شوند؟

رستم پور: بله. این محدودیت‌های وارداتی باید زمان دار و مشروط باشد. باید صنعت ما با این فضایی که یک حاشیه امن اقتصادی ایجاد کرده‌ایم که هر طور تولید کند، مردم مجبورند بخرند و با هر قیمتی بفروشند، مردم مجبورند بخرند، چون مرزها را بسته‌ایم و هیچ کسی نمی‌تواند وارد کند؛ این فضا هم نباید برای تولیدکننده ما ایجاد شود که انگیزه برای پیشرفت و ارتقا نداشته باشد. تولیدکننده باید به این نتیجه برسد که کالای او را می‌خرند، چون کیفیت دارد. پس حمایت باید مشروط و زمان‌دار باشد.

ما در علم اقتصاد این زمان را محاسبه می‌کنیم و می‌گوییم از بنگاهی که می‌خواهیم حمایت کنیم الان چقدر برایش هزینه می‌کنیم و مدتی را محاسبه می‌کنیم که ۵-۶ سال دیگر نفعی که این بنگاه قرار است به جامعه برساند باید این هزینه ها را پوشش دهد. بابت بستن مرزها هزینه‌ای می‌کنیم و فشار به مردم و افزایش بیشتر قیمت محصولی که باید کمتر باشد. در عوض باید چند سال دیگر در یک برهه‌ای به موقعیتی برسد که سودی که این بنگاه به جامعه می رساند این ضرر را پوشش دهد. جمع این ضرر و سود باید صفر شود که جامعه متضرر نشود. این که بی قید و شرط محصول ایرانی را حمایت کنیم، قطعا باعث رشد و پیشرفت صنعت داخلی نخواهد شد.

* حمایت مشروط به نفع تولیدکننده است

مصرف کنندگان باید در این چند سال چگونه رفتار کنند؟

رستم پور: ما قائل به مصرف داخلی هستیم و باید حمایت کنیم از تولید داخلی؛ زیرا تولید داخلی منجر به اشتغال کارگران شده و این مساله رفاه داخلی را افزایش خواهد داد. باید از تولیدمان حمایت کنیم. ولی این نباید منجر به این شود که به صورت بلند مدت و کلان جامعه ضرر کند. باید در این مدتی که برای تولید حاشیه امن ایجاد کرده ایم خود را ارتقا دهد. مثلا چهار سال برای حمایت از تولید کننده داخلی، تعرفه صددرصد روی محصولات وارداتی می‌گذاریم و بعد از چهار سال ۸۰ درصد و بعد از ۵ سال این تعرفه را به ۷۰ درصد می‌رسانیم. ولی بعد از ۸ سال دیگر تعرفه واردات خارجی صفر می‌شود. تا آن زمان مصرف‌کننده باید با این شیوه سازگاری داشته باشد.

پس مصرف کننده باید از الان نیاز خود را تطبیق دهد و تولیدکننده نیز باید کیفیت محصول خود را بالا ببرد و قیمت محصول را پایین می آورد که توان رقابت با خارج را داشته باشد. این مشروط بودن به نفع خود تولید کننده است. نه اینکه اسلحه روی سرش بگذاریم که چهار سال دیگر مرزها را باز می‌کنیم و الا و بلا باید پیشرفت کنی. این را به صورت مرحله به مرحله باید به تولیدکننده بقبولانیم که هیچ راهی جز پیشرفت کردن و ایجاد توان رقابت با محصولات سایر کشورها ندارد. کوتاه‌مدت مرزها را می‌بندیم و جلوی واردات را می‌گیریم. مردم هم باید با این وضعیت خود را تطبیق دهند.

* تولیدکنندگان از نیروی جوان استفاده کنند

 در این شرایط تولید کنندگان باید برای ارتقا کیفیت محصولات خود چه اقدامی انجام دهند؟

رستم‌پور: تولیدکنندگان باید تکنولوژی خود را به روز کنند. درست است که می گویند تحریم هستیم، ولی توان داخلی را باید بالا ببرند. هم نیروی متخصص داخلی داریم و هم توان تجهیزاتی. چند سال پیش حضرت آقا اعلام کردند ۱۰ میلیون فارغ التحصیل دانشگاهی متخصص و جوان در کشور وجود دارد. این عدد قابل توجه است.

*اگر بتوانیم به کشورهای همسایه صادرات کنیم می‌توانیم با دنیا رقابت کنیم

تولیدکنندگان از نیروی متخصص داخلی استفاده کنند. الان همین قضیه خروج نخبگان ما هم اگر تولید به سمت پیشرفت بیاید بالاخره این نخبگان را جذب می‌کند. همه تکنولوژی، ابزارآلات نیست. ما دانش تولید ابزارآلات را داریم. شاید دستگاه را نداشته باشیم، ولی متخصص ما می تواند دستگاه را تولید کند. در این مدت باید تکنولوژی اش را ارتقا دهد. بازارهای بین المللی هم که در دسترس ماست و باید تولیدکنندگان بتوانند کم‌کم وارد این بازارها شوند. این بازارها در اطراف ما و کشورهای همسایگان ما شروع می‌شود. با رایزنی دیپلماسی می‌شود این بازار ها را در دست گرفت. در صورتی که بتوانیم وارد این کشورها شویم می‌توانیم با دنیا رقابت کنیم.

اگر در این مدت تکنولوژی خود را ارتقا ندهند و کیفیت محصول خود را افزایش ندهند، خواهی نخواهی دولتی خواهد آمد که می گوید رفاه مردم برای من از همه چیز مهم تر است، مرزها را باز می‌کند و تولیدکنندگان در این زمینه بازنده خواهند بود.

* سیاست‌گذار شروط حمایت را مشخص کند

 آیا این ارتقا کیفیت و تکنولوژی نیاز به قانونی دارد که تولیدکننده‌ها طبق آن رفتار کنند؟ یا تولید کنندگان باید به صورت خودجوش به سمت آن حرکت کنند؟

رستم پور: قانون به حد کافی داریم. بعید می دانم نیاز به تصویب قانون جدیدی باشد که بگوییم فلان تاریخ مرز ها را باز می کنیم. ولی این را باید هم سیاست گذار ما بداند و هم تولید کننده که این حمایت موقتی و مشروط است. دائمی نیست و فکر نکنند تا ابد قرار است این حمایت ادامه داشته باشد. اگر تولیدکننده به این شیوه فکر کند اصلا دنبال پیشرفت و افزایش کیفیت نمی رود.

* وظیفه دولت در زمان حمایت از صنعت لوازم خانگی

 در زمینه این سیاست حمایتی دولت و مجلس باید چه اقداماتی را انجام دهند تا پس از دوره حمایت، تولیدکنندگان توان رقابتی داشته باشند؟

رستم پور: قاعدتا دولت باید سیاست‌های ثبات اقتصادی را دنبال کند. سرمایه گذار زمانی سرمایه گذاری می‌کند که اقتصاد ثبات داشته باشد. همین تولید کننده داخلی ما اگر فکر کند سودی در تولید نیست، بازار را رها می‌کند بازارهای موازی غیرمولد مانند ارز و دلار و سکه و مسکن و... خیلی سودش بیشتر است و کم ریسک است و مالیات هم ندارد، به جای این که فرد در تولید سرمایه گذاری کند، به این بازارها می رود. تولیدکننده داخلی برای ارتقای تکنولوژی هم نیاز به سرمایه دارد و وقتی بازارهای موازی جذاب باشد، سرمایه اش را نمی‌آورد در تولید. یعنی سرمایه خود را به بازار های غیر مولد می‌برد، چون سودش بیشتر است و ریسکش کمتر است.

پس اولا ثبات اقتصادی و دوما جذابیت سرمایه‌گذاری‌های غیر مولد را دولت باید کم کند. بحث مالیات بر معاملات مسکن و خرید ارز و سکه و طلا را باید عملیاتی کند. این بازارها فضای اقتصاد را به سمت غیرمولد حرکت داده اند و باید جذابیت آنها حذف شود و در عوض جذابیت تولید افزایش پیدا کند. اگر سرمایه پارک شده مردم در بانک ها به سمت تولید برود و تولید جذاب شود، می توان امیدوار بود که  تولید می تواند به سمت رشد تکنولوژی حرکت کند. مثلا قفل مجوزهای بهبود فضای کسب و کار اگر برطرف شود، تولیدکننده انگیزه دارد که پولش را در تولید بیاورد. ولی وقتی بازارهای غیر مولد خیلی کم ریسک و جذاب باشد، قاعدتا تولید کننده ما هم سرمایه را به سمت ارتقای بهره وری و کیفیت محصولش نمی برد.

* ادغام شرکت‌ها باید به صورت موردی بررسی شود

 حدود ۱۵۰۰ شرکت تولید لوازم خانگی در کشور داریم، آیا این‌ها باید با یکدیگر ادغام شوند و یا با همین شیوه می توان انتظار داشت که این صنعت در کشور رشد کند؟

رستم پور: این تعداد شرکت، اگر باهم شبکه شوند و زنجیره تامین‌شان تشکیل شود، هم اشتغال‌زایی در منطقه ایجاد می‌شود، یعنی کارخانه تولید یک وسیله‌ای اگر زنجیره ارزش خود را در همان منطقه تشکیل دهد، اشتغال زایی افزایش پیدا می کند. آن هایی که خیلی وضعشان خراب است و در این بیست ساله کیفیت خود را ارتقا نداده‌اند، همه امید آنها بسته شدن مرزها بوده است. این ها باید سامان دهی جدیدی شوند. در مورد ادغام هم حرفی ندارم چون باید موردی دیده شود. الان نیشکر هفت تپه با نیشکر خوزستان ادغام شد. چون مدیریتش مطلوب نبود و زیان‌ده بود. ولی این ادغام ها باید موردی بررسی شود و کلی نمی‌توانیم بگوییم کلا صنایع لوازم خانگی باهم ادغام شوند.

 نگرانی کارشناسان این است که در این صنعت نیز مانند خودروسازی انحصار ایجاد شود. برای جلوگیری از این انحصار چه باید کرد؟

رستم پور: قاعدتا اگر بی قید و شرط حمایت کنیم، انحصار ایجاد می شود؛ چون سرمایه گذاری در این حوزه سرمایه کلان می خواهد و تولید انبوه که قیمت به صرفه شود. تولید کننده خردی که تازه وارد بازار شود قاعدتا کنار یک قدرت بزرگی مانند لوازم خانگی ایکس نمی تواند سر خود را بالا بیاورد و حذف می شود. این حمایت بی‌قید و شرط باعث می شود این بنگاه انحصارگر شود و نه در داخل تولید با کیفیت داشته باشیم و نه کاهش قیمت رخ دهد.

انحصار که شود، ده سال دیگر می‌گوییم می خواهیم مرزها را باز کنیم. تو کیفیتت رسیده یا نه؟ می‌گوید من هم تنهایم و هیچ کسی نیست و اگر مرز ها را باز کنید من ورشکست می‌شوم و ۲۰ هزار کارگر به خیابان می ریزند. این حمایت، مانند حمایت از یک کودک می ماند. در چند سال اول زندگی باید راه ببری و مراقبش باشی و تامینش کنی و وقتی بزرگ شد باید خودش روی پای خود بایستد.