به گزارش مشرق، روزگاری بود که در دنیا بریتانیا و روسیه ابرقدرت نظامی نبودند. ایالات متحده آمریکا هم که اصلاً هنوز به دنیا نیامده بود! به‌جایش امپراتوری اسپانیا بود و امپراتوری پرتغال که با امپراتوری عثمانی رقابت داشتند. قرن ۱۶ میلادی بود و پرتغال نخستین امپراتوری استعماری مدرن بود؛ یک ناوگان دریایی قوی داشت که کشتی‌هایش در سراسر جهان می‌گشتند و هر کشوری می‌یافتند مال خود می‌کردند. این‌طوری بود که یک روز «آلفونسو آلبوکرکه» مشهور به «آلبو کرک» دریانورد و سیاستمدار پرتغالی گذرش افتاد به جزیره هرمز و تنگه هرمز و دید چقدر در تجارت جهانی جایگاه مهمی دارند و رفت به پادشاه پرتغال خبر داد و با چند تا کشتی جنگی بازگشت و یک جنگ خونین درگرفت و هرمز اشغال شد؛ سال ۱۵۰۷ میلادی و ۸۸۶ شمسی بود. پس از آن به‌تدریج باقی جزیره‌های خلیج فارس را هم اشغال کردند و تنگه هرمز را هم مال خود کردند و شدند حاکم منطقه و هر کاری خواستند با ایرانیان و اعراب حاشیه خلیج فارس انجام دادند. مالیات هم هر چقدر دلشان خواست گرفتند و به اعتقادات و رسوم ساکنان بومی خلیج فارس هم بی‌اعتنایی و بی‌حرمتی کردند؛ خارجی‌ها در خلیج فارس همیشه مهاجم و مزاحم و دنبال منافع خودشان بوده‌اند و به بومی‌ها رحم نکرده‌اند.

 نقشه‌ای قدیمی از جزیره هرمز در زمان اشغال توسط پرتغالی‌ها

۴ بار قیام ایرانی‌ها

ایرانی‌ها چه کردند؟ وقتی هرمز اشغال شد شاه اسماعیل یکم مشغول بنیان‌گذاری سلسله صفویه در ایران بود و خلاصه این‌که سرش شلوغ بود و توان نظامی هم نداشت برای درافتادن با ابرقدرت آن روزگار. بعد هم که شاهان دیگر صفوی آمدند باز دیدند نخیر توان کافی ندارند و پرتغال زورش زیاد است و کشتی جنگی دارد و توپ و تفنگ دارد و قلعه محکمی هم ۳۰ سال سنگ روی سنگ گذاشته و ساخته برای خودش در جزیره هرمز و وضعیت تا ۱۱۵ سال همین‌طوری باقی ماند. در این میان مردم جزیره هرمز حداقل ۴ بار علیه زورگویی پرتغالی‌ها قیام کردند و شهید دادند.

بقایای قلعه پرتغالی‌ها در جزیره هرمز

تدبیر شاه عباس

روزگار هرمز بر وفق مراد بیگانگان بود تا این‌که شاه عباس آمد و روزگار جدید آمد؛ هزاره جدید شمسی آمده بود. سال ۱۰۰۰ شمسی شاه عباس که نیروی دریایی نداشت، تدبیر کرد و با کمپانی تازه‌تأسیس هند شرقی که آن‌موقع هنوز چندان قدرت نگرفته بود، هماهنگ کرد و قرار شد در جنگ با پرتغالی‌ها طرف آن‌ها را نگیرند و کمکشان نکنند و چند تا کشتی تجاری کمپانی را هم در اختیار سپاهیان ایران بگذارند تا بتوان به جزیره‌ها سرباز اعزام کرد. سال بعدش «امام‌قلی خان» سردار صفوی که حاکم فارس هم بود، رفت بندر گمبرون را گرفت و همان‌موقع نامش شد بندرعباس و بعد قشم را گرفت و بعد به قلعه پرتغالی‌ها در جزیره هرمز حمله برد و ده‌ها هزار سرباز ایرانی در نبردی سخت در خاک خودشان رشادت کردند و بیگانه را تسلیم کردند و اخراج کردند.

تندیسی از «امام‌قلی خان» در جزیره قشم

بی‌ادبی‌های فرنگیه پرتکالیه!

این پیروزی قاطع بر یک ابرقدرت نظامی روزگار آن‌موقع و هنوز هم خوشایند دل و جان ایرانی‌هاست. حالا روایت ماجرا را از کتاب «عالم‌آرای عباسی» نیز بخوانیم که لطف قلم و بیان خاص خودش را دارد:«بنا بر ظهور بی‌ادبی‌های فرنگیه پرتکالیه [پرتغالی‌ها] مقیم آنجا... [امام‌قلی خان] لشکر به تأدیب ایشان فرستاده خود نیز متعاقب رفت... جماعت انگلیسی را اخبار [خبر] نموده ایشان نیز بر حسب وعده آماده خدمت شدند. القصه ‌امام قلی‌خان شجاعت‌شعار با جنود قاهره [لشکر پیروزمند] فارس متوجه آن صوب [سمت] گشته خود در بندر گمبرون که الیوم به بندر عباسی موسوم است اقامت کردند و افواج قاهره [سپاهیان پیروزمند] از دریا با کشتی‌ها و سفاین [انواع کشتی‌] عبور نموده داخل جزیره هرمز شدند... القصه بعد از دو ماه و چند روز امتداد ایام محاصره و جنگ و جدال... قلعه رفیع‌بنیان هرمز که در متانت و حصانت [استواری] شهره جهان و از کارنامه‌های نادره فرنگیان است، مسخر... گردید. چون خبر فتح هرمز رسید، جناب خانی [امام قلی خان] مورد تحسین و آفرین شاه [عباس] و سپاه گردید... از هر طرف که چشم‌گشایی نشان فتح/ وز هر طرف که گوش نهی مژده ظفر».

از آن زمان خلیج فارس که هزاران سال و همیشه تاریخ ایرانی بود، ایرانی ماند و سال ۱۳۸۴ شمسی نیز روز اخراج پرتغالی‌ها از جزیره هرمز در تقویم شد روز ملی خلیج فارس.

شرح مفصل اخراج پرتغالی‌ها از خلیج فارس در کتاب «عالم‌آرای عباسی» ثبت شده است

امروز در تاریخ مناسبت‌های دیگری هم هست

امروز ۱۰ اردیبهشت مصادف با ۳۰ آوریل میلادی و ۱۷ رمضان هجری قمری در تقویم تاریخ، مناسبت‌های دیگری هم دارد.

ـ معراج پیامبر اسلام(ص) در سال دوازدهم بعثت
ـ وقوع غزوه بدر در سال ۲ قمری
ـ درگذشت محدث شهیر «محمد بن مسلم زُهَری» در سال ۱۲۵ قمری
ـ رحلت «میرزا محمد هاشم خوانساری» عالم بزرگ شیعه در سال ۱۳۱۸ قمری
ـ زادروز «کارل فریدریش گاوس» ریاضی‌دان و فیزیکدان مشهور آلمانی در سال ۱۷۷۷ میلادی
ـ زادروز «رهی معیری» شاعر معاصر در سال ۱۲۸۸ شمسی
ـ روز ملی «خلیج فارس» در ایران