سرویس جنگ نرم مشرق - اندیشکده شورای آتلانتیک در گزارشی نوشت: درخواست امانوئل مکرون رئیس‌جمهور فرانسه در اواخر ژانویه در مورد لزوم حضور عربستان سعودی در هرگونه مذاکره برای بازنگری در توافق هسته‌ای ایران، نخستین باری نبود که از تعدادی از کشورهای عربی منطقه خلیج فارس برای حضور در این گفتگوها دعوت می‌شد.

مخاطبان گرامی، محتوا و ادعاهای مطرح‌شده در این گزارش، صرفاً جهت تحلیل و بررسی رویکردها و دیدگاه‌های اندیشکده‌های غربی منتشر شده است و ادعاها و القائات احتمالی این مطالب هرگز مورد تأیید مشرق نیست.

کشورهای حاضر در مذاکره مشخص و غیرقابل تغییر هستند

در سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ میلادی، عربستان سعودی و امارات متحده عربی تقاضا کردند تا مستقیماً در این مذاکرات حضور داشته باشند، اما این درخواست آنها با پاسخ منفی تهران و چند قدرت جهانی روبرو شد. به هر ترتیب، این موضع‌گیری مکرون برای نخستین بار از سوی یک کشور غربی حاضر در توافق سال ۲۰۱۵ برجام مطرح شده است.

تهران به سرعت با این خواسته رئیس‌جمهور فرانسه مخالفت کرد. سعید خطیب زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در روز ۲۹ ژانویه در گفتگو با شبکه العربیه گفت: معاهده برجام یک توافق بین‌المللی چندجانبه است که توسط قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت به تصویب رسیده است. بدین ترتیب برجام غیرقابل مذاکره مجدد بوده و کشورهای حاضر در مذاکره مشخص و غیرقابل تغییر هستند.

چند روز بعد، رئیس‌جمهور حسن روحانی اعلام کرد: هیچ یک از بخش‌های برجام قابل تغییر نیست و هیچ کس نمی‌تواند به برجام وارد شود... برجام همان گونه که هست، حفظ خواهد شد و چه بخواهیم و چه نخواهیم، یک سند شورای امنیت سازمان ملل به آن ضمیمه شده است.

ایران و پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل شامل ایالات متحده، انگلستان، فرانسه، چین و روسیه به همراه آلمان که به دولت‌های ۱+۵ شناخته می‌شوند، پس از دو سال مذاکره به این توافق دست یافتند.

حضور اعضای شورای همکاری خلیج فارس یعنی جبهه‌گیری جدید علیه ایران

این اندیشکده آمریکایی ادامه داد: مخالفت ایران با حضور دولت‌های عربی در مذاکرات جدید هسته‌ای احتمالی علاوه بر داشتن جنبه‌های حقوقی، دارای جنبه‌های سیاسی و امنیتی نیز هست.

حضور اعضای شورای همکاری خلیج فارس در مذاکرات جدید به معنای ایجاد یک جبهه منطقه‌ای جدید و افزایش تقاضا برای خلع سلاح ایران نظیر محدود کردن قدرت نظامی ایران و یا مداخله‌های منطقه‌ای این کشور خواهد بود.

پذیرش حضور دولت‌های عربی منطقه خلیج فارس به این معناست که نگرانی‌های عربستان در مورد برنامه‌های هسته‌ای و موشک‌های بالستیک ایران به رسمیت شناخته شده و در عین حال، نگرانی‌های منطقه‌ای ایران نظیر تهدیدهای احتمالی ایجادشده به وسیله ایالات متحده (از طریق پایگاه‌های نظامی در منطقه) و اسرائیل نادیده گرفته شده است. ایران معتقد است که برنامه موشکی این کشور، رویکردی دفاعی دارد، اما در مقابل، عربستان سعودی و متحدانش برنامه موشک‌های بالستیک ایران را به عنوان یک تهدید علیه همسایگان تهران می‌شناسند.

نگرانی‌های ایران از توافق آبراهام و  پیامدهای امنیتی آن

در ادامه این گزارش آمده است: نگرانی‌های ایران پس از امضای توافق آبراهام افزایش پیدا کرده است که بر اساس آن، امارات متحده عربی و بحرین روابط خود را با اسرائیل عادی کرده‌اند. سرلشکر محمد باقری، رئیس ستاد مشترک نیروهای مسلح ایران در ۲۶ سپتامبر سال ۲۰۲۰ میلادی و پس از امضای توافق آبراهام در واشنگتن اعلام کرد: از هم‌اکنون، ما امارات متحده عربی و بحرین را مسئول هر اتفاق روی داده در خلیج فارس که به منافع ملی ما آسیب برساند، می‌دانیم.

شورای آتلانتیک مدعی شد: توافق آبراهام، تغییر در نگرانی‌های دولت‌های منطقه خاورمیانه از رژیم اسراییل به دولت ایران به عنوان تهدیدی بزرگ‌تر است. از نگاه ایران، مشارکت اعضای شورای همکاری خلیج فارس در گفتگوهای هسته‌ای به معنی تشکیل یک ائتلاف جدید با اسرائیل و ایالات متحده بر علیه ایران است، چیزی که دولت ترامپ از طریق برنامه شکست خورده اطلاعاتی امنیتی خاورمیانه (MESA) به دنبال آن بود.

ائتلاف ضدایرانی عربستان شکست خورده است

این اندیشکده در بخش دیگری از این گزارش می‌نویسد: عربستان سعودی در سال‌های اخیر تلاش کرده تا یک جبهه ضد ایران با همکاری ایالات متحده همراه با افزایش تولید نفت به وجود آورد که خروج نفت ایران از بازارهای جهانی به افزایش قیمت‌ها منجر نگردد. بروز اختلافات میان اعضای شورای همکاری خلیج فارس شامل عربستان سعودی، امارات متحده عربی، بحرین و قطر به همراه نگرانی‌های کویت و عمان در مورد پیامدهای ایجاد یک ائتلاف ضد ایرانی باعث شد که این ائتلاف هیچگاه محقق نشود.

 رهبران ایران احتمالاً از گفتگوهای منطقه‌ای بدون حضور قدرت‌های بیگانه استقبال می‌کنند. دکترین سیاست‌های منطقه‌ای و خارجی جمهوری اسلامی به ویژه از سال ۲۰۰۳ میلادی و اشغال نظامی عراق توسط ایالات متحده، بر اساس خروج قدرت‌های بین‌المللی نظیر ایالات متحده و روسیه از نقش‌آفرینی در اتفاقات این منطقه و موضوع مهم‌تر، خروج آنها از خاورمیانه و به ویژه منطقه خلیج فارس بوده است. ایران بارها به کشورهای عربی حوزه خلیج فارس یادآوری کرده که امنیت نمی‌تواند از فراسوی این منطقه تأمین شود و صلح ثبات و امنیت تنها با گفتگوهای منطقه‌ای قابل تحقق است.

نگرانی‌های سعودی‌ها در مورد تغییر توازن قدرت منطقه‌ای به نفع ایران

همزمان ایران از حضور نیروهای روسی در عملیات نجات دولت بشار اسد در سوریه حمایت کرده است. البته تهران اعلام کرده که از حضور کشورهای دیگر برای مقابله با تهدیدهای خارجی علیه دولت‌های منطقه استقبال می‌کند.

ایران از کشورهایی نظیر عربستان سعودی و متحدانش برای گفت‌وگو در حوزه مسائل امنیتی دعوت کرده است. مثلاً در سال ۲۰۱۹ میلادی، ایران و امارات متحده عربی گفتگوهایی در مورد امنیت مسیرهای دریایی در آب‌های خلیج فارس پس از چند حمله به نفتکش‌ها برگزار کردند.

مهم‌ترین مانع بر سر گفتگوهای تهران و ریاض، ریشه در نگرانی‌های سعودی‌ها در مورد تغییر توازن قدرت‌ منطقه‌ای به نفع ایران پس از سقوط صدام حسین در سال ۲۰۰۳ میلادی بوده است.

شورای آتلاتتیک مدعی شد: به نظر می‌رسد تا زمانی که از نگاه شیوخ ریاض، رهبران تهران از قدرت بیشتری برخوردار باشند، شاهد گفتگوهای مستقیم میان ایران و عربستان سعودی نخواهیم بود. در مقابل، عربستان سعودی ترجیح می‌دهد بر روی یکی از صندلی‌های میز مذاکره و در کنار یک ابرقدرت به گفتگو با ایران بپردازد.

ایران حاضر به اعطای نقش‌های بزرگ‌تر به همسایگانش نیست

ایران به تلاش‌های خود برای حل‌وفصل تنش‌ها با کشورهای عربی خاورمیانه بر اساس الگوی سازوکارهای منطقه ادامه می‌دهد، اما حاضر به اعطای نقش‌های بزرگ‌تر به همسایگانش نیست. همچنین از حضور آنها در گفتگوهای هسته‌ای استقبال نخواهد کرد.

 این اندیشکده در پایان هشدار داد: اما اگر اصولگرایان در انتخابات ماه ژوئن به پیروزی دست یابند این خواسته برای همکاری‌های منطقه‌ای ممکن است پس از پایان کار دولت حسن روحانی نابود شود. (همانطور که بسیاری پیش‌بینی می‌کنند). آنها احتمالاً ترجیح می‌دهند تا ائتلاف‌هایی با حضور متحدان منطقه‌ای نظیر شبه‌نظامیان حزب‌الله لبنان، شبه‌نظامیان شیعه عراق و حوثی و نه کاهش تنش‌ها با رقبای خود را در پیش بگیرند.