به گزارش مشرق، مطایبه یا مزاح و یا در اصطلاح عرف‌مان شوخی کردن از رفتارهای پسندیده‌ای است که انسان را از جمود و خشکی خارج می‌کند و به او روحیه‌ای تازه می‌بخشد و این یکی از حکمت‌های مهم شوخی است. علاوه بر اینکه شوخی یکی از مسببات ادخال سرور یا شاد کردن دیگران است که در فضیلت آن احادیث متعددی از سوی معصومین علیهم السلام صادر شده است. امیرالمؤمنین علیه‌السلام) در روایتی فرمود: رسول الله صلی الله علیه و آله هرگاه یکی از اصحاب خود را اندوهگین می‌دید، او را به وسیله شوخی خوشحال می‌کرد. (مستدرک الوسائل، ج ۸، ص ۴۰۸‌)

بیشتر بخوانید:

سزای فحاشی و بدزبانی در بیان پیامبر(ص)

با این حال باید توجه داشت به هر رفتاری شوخی اطلاق نمی‌شود بلکه اولین نکته مهم در بحث شوخی، رعایت حد و حدود شرعی و اخلاقی آن است، چنان که دین اسلام حد و حدود شوخی را برایمان تبیین کرده است. یکی از مصادیق تقوا در موضوع شوخی، مواظبت نسبت به آبرو، حریم و کرامت افراد با حفظ حیا و عفت کلام است. شرع مقدس هرگونه رفتاری که منجر به خدشه نسبت به حریم افراد شود، حرام شمرده است؛ چه رفتاری که حاکی از شوخی باشد و چه از روی عناد و دشمنی.

گاهی افراد در شوخی کردن به قدری افراط می‎کنند که سبب شکستن حریم شخص مقابل می‎شوند که این امر بسیار مذموم و با قاعده عقلی ناسازگار است. امام صادق علیه‌السلام در روایتی فرمود: رسول اکرم(ص) شوخی می‏‌کردند، اما جز حقّ چیزی نمی‎گفتند؛ (مستدرک الوسائل ج ۸، ص ۴۰۸) همچنین در روایتی آمده است شخص بذله‎‌گو و شوخ‌طبعی برای این که بتواند امام سجاد(ع) را بخنداند، عبای آن حضرت را از دوشش برداشت و فرار کرد و حضرت به او اعتنایی نکرد و فرمود به او بگویید إِنَّ لِلَّهِ یَوْماً یَخْسَرُ فِیهِ‏ الْمُبْطِلُون‏؛ برای خدا روزی است که باطل‎گرایان زیان می‎بینند.»

یا اینکه امام باقر علیه‌السلام در روایتی با تأکید بر رعایت ادب و حیا در شوخی فرمود: إِنَّ اللّه عَزَّ وَ جَلَّ یُحِبُّ المُداعِبَ فِی الجَماعَةِ بِلا رَفَثٍ؛ خداوند عزوجل دوست دارد کسی را که در میان جمع شوخی کند به شرط آنکه در آن حیا رعایت شود و ناسزا نباشد.» «رَفث» در لغت به معنای ناسزاگویی و کلامی است که ذکر آن قبیح باشد.

بنابراین به هر رفتاری شوخی اطلاق نمی‌شود و برعکس، فردی که بی‌مهابا، با سخنان گزنده خود آبرو و کرامت افراد را به خاطر خنداندن دیگران مورد هتک قرار می‌دهد، به مثابۀ درنده‌ای است که دیگران مدام از او فراری‌اند تا مگر از جانب او مورد آسیب قرار نگیرند.