سرویس جنگ نرم مشرق - اندیشکده کشورهای عرب خلیج فارس در واشنگتن در مقاله‌ای به قلم گریگوری جانسن عضو پیشین پنل کارشناسان امور یمن سازمان ملل و مؤلف کتاب «یمن، القاعده، و جنگ آمریکا در شبه‌جزیره عربستان» نوشت: دولت جوزف بایدن در ماه ژانویه در شرایطی روی کار آمد که مصمم بود به جنگ در یمن پایان دهد. بسیاری از اعضای دولت جدید در گذشته در دولت باراک اوباما رئیس‌جمهور سابق آمریکا خدمت کرده بودند و تصمیم اوباما در تائید و حمایت از حمله تحت رهبری عربستان به یمن را اشتباه ارزیابی کرده بودند. یکی از مقامات ارشد دولت اوباما بعدها اقدام دولت اوباما در حمایت از سعودی‌ها را به «سواری با خودرو در کنار یک راننده مست» تشبیه کرد.
مخاطبان گرامی، آنچه در ادامه می‌خوانید صرفاً ترجمه گزیده گزارش‌ها و مقالات مذکور است و محتوا و ادعاهای مطرح‌شده در این گزارش صرفاً جهت تحلیل و بررسی رویکردها و دیدگاه‌های اندیشکده‌های غربی منتشر شده است و هرگونه ادعا و القائات احتمالی این مقالات هرگز مورد تأیید مشرق نیست.
جنگ در یمن با هر معیاری فاجعه است
این اندیشکده می‌نویسد: جنگ در یمن طبق هر معیار سنجش‌پذیری فاجعه است. عربستان و امارات که هر دو شریک آمریکا هستند، به شکنجه زندانی‌ها در یمن، انجام حملات هوایی منجر به کشته شدن غیرنظامیان، و کمک به شکل‌گیری آنچه که سازمان ملل «بدترین بحران انسانی در دنیا» می‌خواند، متهم شده‌اند.
دولت جدید آمریکا احساس می‌کرد که وقت ایجاد تغییر است. بایدن حدوداً دو هفته پس از آنکه زمام امور را در دست گرفت، در نخستین سخنرانی مهم خود در حوزه سیاست خارجی وعده داد که «به همه حمایت‌های آمریکا از عملیات‌های تهاجمی در یمن، از جمله موارد مرتبط فروش تسلیحات» پایان می‌دهد. دولت بایدن همان روز تیموتی لیندرکینگ مأمور خدمات خارجی را به‌عنوان نماینده ویژه آمریکا در امور یمن معرفی کرد. یک روز بعد، یعنی روز ۵ فوریه، دولت بایدن به کنگره اطلاع داد که نام حوثی‌ها را از فهرست سازمان‌های تروریستی خارجی خارج خواهد کرد. دولت قبلی در واپسین روز زمامداری رئیس‌جمهور دونالد ترامپ، حوثی‌ها را در فهرست تروریستی مزبور گنجانیده بود.
وعده صلح از طرف واشنگتن در افق پدیدار گشته بود. آمریکا به عربستان فشار آورده بود، بر شدت تلاش‌های دیپلماتیک خود افزوده بود، و در قالب خارج کردن نام حوثی‌ها از فهرست تروریسم، مشوق‌هایی به آنها ارائه داده بود. همانگونه که لیندرکینگ دو هفته بعد اظهار داشت، وقت مناسبی برای «آزمودن» حوثی‌ها بود تا مشخص شود آنها نسبت به روند صلح متعهد هستند یا نه.
تلاش انصارالله برای کنترل سه استان کلیدی
همانگونه که قابل پیش‌بینی می‌بود، حوثی‌ها [نیروهای انصارالله] در واکنش به اقدامات آمریکا نه تنها پیشنهاد گفتگو ندادند، بلکه حمله به مأرب را از سر گرفتند. حوثی‌ها مأرب را در راستای تحقق هدف خود مبنی بر ایجاد یک کشور مستقل در یمن حائز اهمیت کلیدی می‌دانند. منابع اقتصادی یمن که عمدتاً شامل میادین نفت و گاز می‌شوند، در مأرب، الشبوه، و حضرموت واقع شده‌اند.
حوثی‌ها برای آنکه در قامت یک دولت مستقل دوام بیاورند، باید کنترل حداقل یکی از این استان‌ها را در دست بگیرند. از آنجا که مأرب غربی‌ترین استان در میان این استان‌ها و بیشتر از بقیه به قلمرو تحت کنترل حوثی‌ها نزدیک است، گروه مزبور توجه خود را تمام و کمال به سمت مأرب معطوف کرده است. اگر حوثی‌ها موفق شوند مأرب را تصرف کنند، این احتمال وجود دارد که آنها به سمت الشبوه در جنوب متمایل شوند تا کنترل میادین نفتی واقع در آنجا را در دست گیرند و پایگاه اقتصادی خود را بسط و گسترش دهند.
نحوه برنامه‌ریزی برای بازپس‌گیری مأرب
در ادامه این گزارش آمده است: طی سال‌های اول جنگ، مأرب یکی از معدود مناطق موفق در یمن محسوب می‌شد. مهاجرت آوارگان از مناطق تحت کنترل حوثی‌ها به مأرب و ورود سرمایه‌گذاری خارجی به این استان موجب رونق ساخت‌وساز در آنجا شد، چرا که جمعیت مأرب از ۴۰۰۰۰۰ نفر در سال ۲۰۱۵ به حدود ۳ میلیون نفر در مقطع کنونی افزایش پیدا کرده است. یک مرکز خرید پرزرق‌وبرق، یک استادیوم جدید فوتبال، و یک دانشگاه مستقل در آنجا احداث گردید و روند احداث یک فرودگاه بین‌المللی نیز کلید خورد. همه اینها تحت حفاظت ارتش امارات و آتش‌بارهای موشکی پاتریوت آن کشور صورت گرفت. ارتش امارات مانع حرکت حوثی‌ها به سمت مأرب شده بود.
اما در ماه ژوئیه ۲۰۱۹، امارات روند کاهش حضور نظامی خود در یمن را آغاز کرد و نیروها و آتش‌بارهای موشکی پاتریوت خود را از مأرب خارج نمود. روز ۴ جولای ۲۰۱۹، حوثی‌ها با شلیک موشک‌های بالستیک به سمت خانه سلطان العراده استاندار مأرب، استحکامات شهر را آزمودند.
در ماه ژانویه ۲۰۲۰، حوثی‌ها حمله به مأرب را آغاز کردند. در طول یکسال بعد، جنگ بدون نتیجه ادامه پیدا کرد. حوثی‌ها جنگجویان خود را فوج فوج روانه نبرد با نیروهای متحد با دولت رئیس‌جمهور عبدربه منصور هادی و ستیزه‌جویان طایفه‌ای کردند که از پشتیبانی هوایی عربستان برخوردار بودند. در قالب جنگی که هیچکدام از طرفین قادر به پیروزی در آن نبود، حوثی‌ها سرزمینی را تصرف می‌کردند و سپس نیروهای دولتی آن را بازپس می‌گرفتند.
خارج کردن حوثی‌ها از فهرست تروریستی
در ماه فوریه ۲۰۲۱، دولت بایدن نام حوثی‌ها را از فهرست گروه‌های تروریستی خارجی خارج کرد و گروه مزبور دست به تلاش‌های مضاعف در مأرب زد. آنها جنگجوی خود را از جبهه‌های دیگر روانه مأرب کردند و به سمت البیضا و الشبوه در سمت جنوب حرکت کردند تا مأرب را محاصره و مسیرهای تدارکاتی مهم آن را قطع کنند. حوثی‌ها همچنین به طوایف ساکن مأرب فشار آوردند تا با معاهده‌های عدم تعرض موافقت کنند، امری که جنگجویان حوثی را قادر می‌ساخت تا در مسیر حرکت به سمت مأرب از قلمرو طوایف عبور کنند. حوثی‌ها تا به امروز در زمینه مذاکره با طوایف سنی مأرب توفیق چندانی نداشته‌اند، اما عبدالغنی تحلیلگر یمنی نوشته که برخی از این طوایف «به پذیرش توافق با حوثی‌ها نزدیک‌تر می‌شوند.»
پایان برتری هوایی عربستان بر حوثی‌های یمن
بخش زیادی از غرب و جنوب مأرب، جایی که نبرد در حال حاضر در جریان است، یک بوته‌زار بیابانی نسبتاً صاف و هموار است که جنگجویان حوثی را در برابر حملات هوایی آسیب‌پذیر می‌سازد. اما فشار آمریکا به عربستان و تعلیق فروش تسلیحات تهاجمی احتمالاً به این عامل بازدارنده پایان خواهد داد. برخی از مقامات غربی اخیراً به گروه بین‌المللی بحران گفته‌اند که «با توجه به میزان مصرف کنونی»، سعودی‌ها شاید مجبور شوند از میزان استفاده از مهمات هدایت‌شونده دقیق ظرف یک سال آینده بکاهند.
ائتلاف سعودی در مأرب در حال فروپاشی است
این مؤسسه آمریکایی در ادامه عنوان کرد: ائتلاف سعودی علیه حوثی‌ها پیشاپیش در مأرب در حال فروپاشی است. عربستان به دنبال راه خروج است، طوایف دستیابی به توافقات جداگانه با حوثی‌ها را مدنظر دارند، و نیروهای دولتی گرفتار بی‌کفایتی، فساد، و سوء مدیریت هستند. طبق یک گزارش اخیر، سربازان در مأرب غالباً مجبور می‌شوند سلاح‌های خود را از بازار آزاد خریداری کنند. بسیاری از سربازان حاضر در آن استان ماه‌ها حقوق نگرفته‌اند و همین امر موجب ترک خدمت و عبور سربازان از مرز به داخل عربستان در جستجوی کار شده است.
جای تعجب ندارد که حوثی‌ها در حال پیروزی در میدان هستند. در ماه سپتامبر، حوثی‌ها کنترل کامل استان البیضا و بخش‌هایی از شمال الشبوه را در دست گرفتند. این امر به آنها امکان می‌دهد تا ارتباط مأرب را با جنوب قطع کنند. آنها همچنین کنترل شهرستان حریب واقع در جنوب مأرب را در دست گرفتند و در حال حاضر مشغول محاصره شهرستان العبدیه هستند. اگر العبدیه سقوط کند، حوثی‌ها به سمت شهر مأرب حرکت خواهند کرد. اگر حوثی‌ها موفق شوند مرکز استان مأرب را تصرف کنند، امری که بسیار محتمل به نظر می‌رسد، کنترل میادین گازی مأرب به دست آنها خواهد افتاد و بدین طریق هرگونه امیدواری در خصوص احیای یمن در قامت یک کشور واحد از بین خواهد رفت.
آمریکا فاقد هرگونه اهرم فشار بر روی حوثی‌ها است
در بخش دیگری از این مقاله آمده است: تکاپو در مأرب موجب شده تا آمریکا در وضعیت سخت و دشواری قرار گیرد. آمریکا فاقد هرگونه اهرم فشار بر روی حوثی‌ها است. تحریم‌ها کارگر واقع نشده‌اند، بیانیه‌های شدیداللحن آمریکا و سازمان ملل نادیده گرفته می‌شوند، و مداخله نظامی مستقیم آمریکا راه به جایی نمی‌برد. حوثی‌ها دلیلی نمی‌بینند که مصالحه یا مذاکره کنند. آنها به‌درستی بر این باورند که در حال پیروزی در میدان نبرد هستند و اگر فشار را در مأرب حفظ کنند، در نهایت می‌توانند میادین نفت و گاز را تصرف کنند و یک کشور مستقل تحت هدایت حوثی‌ها تشکیل دهند. دموکرات‌ها در آمریکا سال‌ها ائتلاف تحت رهبری عربستان را به باد انتقاد گرفته‌اند و دولت بایدن تمایلی ندارد که تصمیم خود را عوض کند و سلاح‌های تهاجمی در اختیار سعودی‌ها بگذارد. دولت بایدن از زمان روی کار آمدن به این موضوع پی برده که هنگامی که دارای اهرم فشار بر روی تنها یکی از طرفین است، اعمال فشار چه مخاطراتی به همراه دارد.
مؤسسه کشورهای عرب خلیج فارس در پایان تصریح کرد: هنگامی که بحث یمن به میان می‌آید، آمریکا هیچ گزینه‌ای در برابر خود نمی‌بیند. یکی از این دو سناریو در شرف وقوع است: آمریکا نیازمند کمک بیرونی از طرف ایران خواهد شد تا حوثی‌ها را نسبت به توقف حمله قبل از سقوط مأرب مجاب کند (هرچند معلوم نیست چرا ایران باید به متحدان خود به منظور توقف حمله فشار بیاورد یا چرا حوثی‌ها باید به حرف ایران گوش دهند)، و یا اینکه حوثی‌ها مأرب را تصرف خواهند کرد، به سمت الشبوه در جنوب حرکت خواهند کرد، و هدف جامعه بین‌المللی مبنی بر احیای یمن در قامت یک کشور واحد نقش بر آب خواهد شد.