به گزارش خبرنگار اقتصادی مشرق، در اطلاعیه بانک مرکزی آمده است: بر اساس ماده 2 مصوبه شوراي پول و اعتبار در زمينه سياست‌هاي پولي و اعتباري نظام بانکي کشور، تعيين نرخ سود علي‌الحساب سالانه سپرده‌هاي مدت دار و اوراق سپرده عام و خاص در طول دوره سپرده‌گذاري در اختيار بانک‌ها خواهد بود. همچنين به موجب ماده 9 همين مصوبه، نرخ سود تسهيلات عقود غيرمشارکتي 14 الي 15 درصد و عقود مشارکتي بين 18 تا 21 درصد تعيين شده است.

بنابراين بانک‌ها و موسساتي که قصد دارند نرخ بالاتر از نرخ سود تسهيلات را به سپرده‌گذاران پرداخت كنند، ملزم‌اند قبل از اعلام نرخ سود سپرده‌ها، طرح توجيهي خود را به بانک مرکزي به عنوان سياست‌گذار پولي و اعتباري کشور ارائه كرده و تائيديه دريافت كنند.

 

 قضیه از این قرار است که برخی بانک ها و موسسات اعتباری با شگردهای خاص خود، طرح هایی برای جمع آوری سپرده های مردمی طراحی کرده اند که اگر چه در ظاهر سود بالایی برای مردم دارد، اما در اصل تفاوتی با سپرده های معمولی طراحی شده توسط بانک مرکزی نخواهد داشت.

مدتی است که طرح های سپرده گذاری با عناوین هفت، سما، نگین، سمن و ... در بانک ها و موسسات اعتباری ارائه می شود. مضمون این طرح ها این است که سپرده گذار به جای دریافت سود سپرده خود در هر ماه، سود را در دوره های سه ماهه، شش ماهه، یک ساله و یا بیشتر برداشت می کند.

 

حتی برخی از این طرح ها سود سپرده را در آخر دوره سپرده گذاری که می تواند یک ساله تا پنج ساله باشند، پرداخت می کنند و در این مدت سپرده گذار نمی تواند در خواست اصل یا سود سپرده را داشته باشد. با این وجود سود پرداختی به این نوع سپرده ها ظاهرا با سپرده های عاادی متفاوت است.

اما واقعیت چیز دیگری است. در این نوع سپرده ها، بانک به جای پرداخت سود ماهیانه، همه سود را در پایان دوره می پردازد. در چنین حالی به سود سپرده ها که این بار توسط مشتری دریافت نمی شود هم سودی تعلق می گیرد. ضمن این که بانک مطمئن است سپرده گذار برای دریافت پول خود عجله ای ندارد، بنابراین در یک دوره بلند مدت با آن سپرده سرمایه گذاری می کند.

این روش اگر چه در ظاهر به نفع مشتری است، اما باید در نظر داشت که بانک، سود سپرده را در روز افتتاح حساب معین می کند، بنابراین طی سه، چهار یا پنج سال، می تواند با افزایش نرخ تورم، سود واقعی کمتری به سپرده گذار بپردازد.

فارغ از این تحلیل، همه این نوع سپرده گذاری ها باید به تایید بانک مرکزی برسد، بنابراین اجرای هر کدام از این طرح ها بدون کسب موافقت بانک مرکزی، غیرقانونی است، اما ظاهرا در این مورد، کار از دست بانک مرکزی خارج شده و موسسات مالی و اعتباری بدون توجه به الزام دریافت موافقت بانک مرکزی، اقدام به افتتاح سپرده های طولانی مدت از این نوع می کنند.

از سوی دیگر، با وجود اعلام قطعی بانک مرکزی مبنی بر ممنوعیت افتتاح سپرده وام خواه،  هنوز بانک ها و موسسات اعتباری تازه تاسیس، چنین سپرده هایی را افتتاح می کنند. اگر چه برخی بانک ها عنوان این سپرده ها را تغییر داده اند.

به عنوان مثال در نشست خبری اخیر مدیرعامل بانک کشاورزی، طالبی اعلام کرد که اگر چه 90 درصد منابع این بانک به بخش کشاورزی اختصاص می یابد، اما مابقی تسهیلات به کسانی اعطا می شود که هم در این بانک حساب دارند و هم این حساب گردش دارد. بنابراین کاملا مشخص است که با وجود عدم الزام به افتتاح سپرده، اما تسهیلات قرض الحسنه به افراد دارای حساب بانکی و با موجودی قابل توجه پرداخت خواهد شد.

در این میان به نظر می رسد بانک مرکزی که مهمترین وظیفه اش رسیدگی به امورات حدود 25 بانک و موسسه مالی و اعتباری است،  نتوانسته به خوبی این موضوع را کنترل کند. اطلاعیه اخیر بانک مرکزی که به مردم هشدار می دهد در  طرح‌هاي بانكي با سود نامتعارف سپرده گذاری نکنند، مبین این واقیت بود که این بانک نتوانسته از اجرای چنین طرح هایی جلوگیری کند.

بانک مرکزی در اطلاعیه خود حتی از دو طرح "نگین" مربوط به موسسه مالی و اعتباری صالحین و "سما" مربوط به موسسه مالی و اعتباری مهر نام برده است.

طرح نگین یکی از طرح‌های جدید تسهیلاتی موسسه مالی و اعتباری صالحین است که در آن تا یک و نیم برابر میانگین موجودی حساب مشتریان، تا سقف مبلغی یک میلیارد ریال و تا سقف بازپرداخت 60 ماهه و تا 5/1 برابر مبلغ میانگین حساب تسهیلات پرداخت می شود.

سپرده سرمايه‌گذاري سما در موسسه مالی و اعتباری مهر نیز نوعی سپرده است که در حالت 5 ساله، سودی بیش از 164 درصد به سپرده گذار پرداخت می کند.

سوال اینجاست که اگر این موسسات زیر نظر بانک مرکزی فعالیت می کنند، چگونه ممکن است بدون دریافت مجوزهای قانونی چنین طرح هایی را اجرا کنند؟ نکته دیگر این که آیا بانک مرکزی توانایی اداره چند موسسه مالی و اعتباری را ندارد که مجبور شود برای جلوگیری از ادامه فعالیت غیرقانونی آنها در طرح های سپرده گیری، به اطلاعیه متوسل شود و یا از وزارت خانه ها و صداوسیما برای جلوگیری از تبلیغ آنها متوسل شود؟

این موضوع یادآور تبلیغات روزنامه ای است که با وجود درج تبلیغات مختلف درباره موضوعات مختلف، از مردم می خواهند که نسبت به صحت و سقم این تلبیغات اطلاع لازم را کسب کنند و به صرف دیدن آن در روزنامه، به آن اعتماد نکنند! به نظر می رسد بانک مرکزی هم با اطلاعیه اخیر خود به این روش روی آورده و از مردم خواسته به تبلیفات سپرده گذاری با سود نامتعارف اعتماد نکنند، اگرچه خود بانک مرکزی نمی تواند جلوی اجرای این طرح ها را بگیرد.