موشک فکور

نکته مهم پس از رونمایی «فکور»، امکان توسعه نمونه ضد کشتی و ضد رادار بر اساس آن است که با توجه به برد کافی و سرعت پروازی مافوق صوت، می تواند پلتفرم مناسبی برای رسیدن به موشک ضد کشتی و ضد رادار باشد.

به گزارش سرویس دفاع و امنیت مشرق، با رقم خوردن نتایج نبردهای هوایی ویتنام، هر چند توپ ها دوباره جایی برای خود باز کردند اما دو نوع موشک حرارتی و راداری تسلیحات اصلی در نبرد هوا به هوا شدند. موشک های راداری در ابتدا وابسته به امواج رادار ارسالی از هواپیمای شلیک کننده بودند. این امواج با برخورد به هدف، بازمی گشت و یک جستجوگر (سیکر) با دریافت این امواج و ردیابی محل بازتاب به محل هدف چه ثابت و چه متحرک، پی برده و با تکرار شدن این فرایند و اصلاح مسیر، خود را به هدف می رساند. این روش هدایت "آشیانه یابی نیمه فعال راداری" است که امروزه هم در موشک های بسیاری مشاهده می شود.

با پیشرفت صنعت الکترونیک و ساخت تجهیزات مورد نیاز رادارها در ابعاد و وزن مطلوب انواعی از موشک‌های هوا به هوا که متکی به رادار داخل موشک بودند، ساخته شد. در واقع رادار خود موشک کار ردگیری هدف و فراهم کردن اطلاعات لازم برای تصحیح مسیر برای رسیدن به هدف را انجام می دهد. به این نوع موشک ها "فعال راداری" گفته می شود که به دلیل سامانه های بکار رفته در آن، قیمت بالاتری دارند اما مزیت های راهکنشی بالایی نیز به دنبال دارند . در موشک نیمه فعال، هواپیمای شلیک کننده باید تا زمان اصابت موشک به هدف به سمت هدف جهت گیری داشته و توان ردگیری رادار خود را روی آن متمرکز کند. این باعث محدودیت عملکردی برای جنگنده در این مدت شده و خود آن را در معرض آتش دشمن قرار می دهد. در عوض موشک فعال راداری پس از مدتی از اطلاعات ارسالی از هواپیما بی نیاز شده و این امکان را بوجود می آورد که جنگنده محل را ترک کند. از این رو به موشک های فعال راداری، "شلیک کن-فراموش کن" هم می گویند.

نوع دیگر هدایت راداری، روش "غیر فعال" یا پسیو (passive) است که موشک با دریافت امواج رادار هواپیمای دشمن و اجرای فرایند آشیانه یابی، محل ارسال امواج و در واقع هواپیمای دشمن را یافته و خود را به آن می رساند. این روش هرچند تا حدودی کمتر نیاز به سخت افزارهای راداری و الکترونیکی دارد و در دسته شلیک کن-فراموش کن هم قرار می گیرد اما در صورت خاموش شدن رادار هدف، موشک سرگردان شده و از دست می رود. موشک های هوا به هوای زیادی مبتنی بر این روش هدفیابی ساخته نشده است .پیش از انقلاب اسلامی، ایران از موشک های آشیانه یاب حرارتی AIM-۹ سایدویندر در گونه های مختلف برای هواپیماهای جنگنده خود استفاده می نمود. برخی اسناد واردات سلاح به ایران در دوره ۱۹۵۰ تا ۱۹۸۰ نشان می دهد که ۷۰۰ فروند AIM-۹B برای جنگنده های F-۸۶ و F-۵A، ۴۰۰ فروند گونه E برای جنگنده F-۴D، و در مجموع ۱۹۸۸ فروند از گونه های J/P در سه مقطع زمانی برای جنگنده های F-۵E تایگر، F-۴E فانتوم و F-۱۴A تامکت از آمریکا خریداری شده بود.

سایدویندر گونه J دارای طول حدود ۳.۰۵ متر، قطر ۱۲.۷ سانتیمتر، جرم کل ۷۷ و جرم سرجنگی ۴.۵ کیلوگرم و برد اسمی ۱۴.۵ یا ۱۸ کیلومتر و سرعت بیشینه ۲.۵ ماخ بود. همه گونه های سایدویندر در اختیار ایران باید از سمت عقب هدف و روی حرارت خروجی موتور آن قفل می کردند. درصد انهدام هدف انواع گونه های موشک سایدویندر در جنگ ویتنام در حدود ۱۸ درصد برای ۴۵۲ موشک شلیک شده بود. موشک دیگر هوا به هوای ایران AIM-۷ اسپارو نام داشت. این موشک از نوع نیمه فعال راداری بود. اسناد فوق نشان می دهد ۱۲۵ فروند از گونه C موشک فوق برای تجهیز جنگنده F-۴D فانتوم خریداری شد هر چند که اسنادی از به کارگیری عملیاتی موشک فوق روی این گونه از فانتوم در دست نیست. همچنین ۱۲۱۶ فروند اسپارو گونه E-۲ در دو قرارداد برای استفاده در جنگنده F-۴E و F-۱۴A خریداری شد. البته قرار بود برای جنگنده اف-۱۴ گونه E-۴ موشک اسپارو که به طور خاص برای این هواپیما توسعه یافته بود خریداری شود که تا پیش از انقلاب به کشور وارد نشد. موشک اسپارو گونه E-۲ دارای جرم کل ۲۰۵ و جرم سرجنگی ۳۰ کیلوگرم، طول ۳.۶۶ متر، قطر ۲۰.۳ سانتیمتر، سرعت بالای ۳ ماخ و برد نهایی اسمی ۴۴ کیلومتر بود.

اما کارامدترین موشک هوا به هوای ایران و شاید حتی جهان در آن دوره، موشک AIM-۵۴ فینیکس بود که نخستین موشک هوا به هوای فعال راداری دنیا نیز محسوب می شود. این موشک قدرتمند که در ۱۹۷۴ وارد خدمت شد. نام موشک از داستان پرنده اساطیری یعنی ققنوس گرفته شده است. این موشک بر مبنای طرح های رد شده موشک های دوربرد هوا به هوای ایگل و فالکون برای دفاع از ناوگان دریایی در برابر موشک های کروز ضدکشتی و بمب افکن های دوربرد شوروی سابق طراحی شد. فینیکس که ده‌ها سال عنوان‌دار دوربردترین موشک هوا به هوای آمریکا نیز بود به همراه رادار و سامانه کنترل آتش "AWG-۹" قابلیت منحصر درگیر شدن همزمان با ۶ هدف مختلف را پیدا کرد که حتی امروز هم اغلب جنگنده ها از چنین قابلیتی بی بهره هستند. این توانمندی نخستین بار در هواپیمای اف-۱۴ تامکت به صورت عملیاتی درآمده و مقدمات تبدیل این رهگیر دوربرد را به یکی از بی نظیرترین هواپیماهای شکاری دنیا فراهم کرد.

این موشک پس از شلیک به هدفی در مسافت های دور با استفاده از سامانه های هدایت درونی بخش زیادی از مسیر را طی کرده و در فاز بعدی با روش هدایت نیمه فعال به سمت هدف رفته و در فاز نهایی با استفاده از رادار خود وارد فاز هدایت فعال راداری می شود. در مسیرهای متوسط موشک خیلی زود تحت هدایت نیمه فعال و سپس فعال راداری قرار می گیرد. پروفیل پرواز موشک نیز بسته به فاصله تا هدف در دو نوع مستقیم یا حمله از بالا بود. در پروفیل حمله از بالا موشک ابتدا شروع به اوجگیری کرده و سپس با رسیدن به محدوده خاصی از هدف وارد فاز شیرجه روی آن می شود. این شیوه حمله به هدف از بالا، احتمال فرار موفق هدف از دست موشک را به شدت کاهش می دهد.

نمای گرافیکی برش خورده موشک فینیکس


موشک فینیکس حدود ۴ متر طول، ۳۸.۱ سانتیمتر قطر و ۹۲.۵ سانتیمتر دهانه بال دارد. این موشک ۴۵۳ کیلوگرمی به سرعت ۴.۳ ماخ (حدود ۱۴۱۳ متر بر ثانیه در ارتفاع ۳۰۰۰ متری) دست یافته و برد نهایی آن در منابع ۱۵۰ تا ۱۸۵ کیلومتر عنوان شده است. این موشک از سرجنگی ۶۰ کیلوگرمی ترکشی-انفجاری شدید برخوردار است که شعاع انهدامی بیش از ۵ تا ۱۵ متر به آن می دهد.

هواپیمای اف-۱۴ و سلاح اصلی آن یعنی موشک فینیکس در سال ۱۳۵۴ وارد کشور شد. در مستندات تاریخی همواره یکی از دلایل مطرح شده برای خرید این رهگیر گرانقیمت که گرانتر از قیمت نیز به ایران فروخته شد مقابله با نفوذ هواپیماهای بلندپرواز و بسیار سریع میگ-۲۵ شوروی بود که برای عملیات شناسایی تا عمق زیادی در ایران نفوذ می کردند. با انهدام حداقل یک پهپاد هدف BQM -۴۳E در ارتفاع ۵۰ هزار پا(حدود ۱۵ کیلومتری) تا حد زیادی از این عملیات ها کاسته شد. به جز دو فروند از ۷۹ تامکت که در اثر سانحه از بین رفته بودند و تعدادی موشک فینیکس از حدود ۲۸۴ فروند تحویل شده به ایران که شلیک شده بودند مابقی این دارایی های ارزشمند در اختیار نیروی هوایی بود.


تصویری که از آن به عنوان اولین شلیک فینیکس در کشور یاد می شود

پس از به ثمر رسیدن انقلاب اسلامی و خنثی شدن توطئه های پس دادن تامکت های نیروی هوایی به آمریکا و فروش آنها به کانادا، روند عملیاتی نگهداشتن این جنگنده با افت و خیزهایی همراه بود اما موشک های فینیکس هنوز به انتهای عمر انبارداری خود نرسیده و با وجود اینکه آمریکایی فینیکس های فروخته شده به ایران را با کیفیت کمتری نسبت به نمونه های تحویل شده به نیروی دریایی شان مونتاژ کرده بودند همچنان آماده بودند.

دوران جنگ تحمیلی و کارنامه ققنوس ها

نیروی هوایی ارتش با استعداد فوق وارد جنگ تحمیلی ۸ ساله عراق علیه ایران شد و با تمام قوا در عملیات های هوا به هوا و هوا به سطح توسط خلبانان و پرسنل فنی خود شرکت کرد. به جز موشک حرارتی که در اختیار انواع جنگنده های نیروی هوایی ارتش بود و شکارهای متعددی را ثبت نمود، موشک های اسپارو و فینیکس هم نقش خود را در جنگ داشتند که از این میان فینیکس به دلیل ویژگی های برتر خود که با توانمندی های اف-۱۴ تامکت در هم آمیخته شده بود به موفق ترین و مشهورترین موشک هوا به هوا در ایران تبدیل شد. بیش تر شکارهای هوایی تامکت ها در ایران توسط این موشک رقم خورد. البته این مسئله، دلایل فنی نیز در کارایی نچندان مطلوب سایدویندر و اسپارو در دست تامکت داشت زیرا این دو موشک در گونه های موجود در ایران، هماهنگی کامل با اف-۱۴ نداشتند.

به صورت استاندارد کارخانه ای، گونه E-۴ موشک اسپارو برای جنگنده تامکت در نظر گرفته شده بود که تا پیش از انقلاب به ایران تحویل نشد در نتیجه عدم هماهنگی کامل اسپاروهای موجود در کشور با تامکت سبب کاهش کارایی عملیاتی این موشک در دست تامکت در دوران جنگ شد زیرا پارامترهای ثبت شده از عملکرد موشک در رایانه هواپیما و سامانه کنترل آتش با پارامترهای موشک E-۲ که عملاً در دست اف-۱۴ بود تفاوت داشت. با این وجود پیروزی های هوایی متعددی نیز توسط اسپارو و تامکت در جنگ ثبت شد. بنا بر اسناد موجود اولین شکار موشک فینیکس در جنگ روز ۲۶ شهریور ۱۳۵۹ یعنی ۵ روز قبل از آغاز حمله سراسری عراق به ایران و چند ماه پس از تجاوزهای گاه و بی گاه نیروی هوایی عراق به ایران انجام شد.

موشک فینیکس در دست خلبانان ماهر و از جان گذشته هواپیمای شکاری رهگیر اف-۱۴ شاهکارهای متعددی را ثبت نمود از جمله انهدام ۳ هواپیمای عراقی از یک دسته پروازی ۴ فروندی تنها توسط یک موشک، انهدام جنگنده پرسرعت و ستودنی میگ-۲۵ و نیز انهدام موشک های کروز ضد کشتی اگزوسه فرانسوی و C-۶۰۱ چینی. در منابع خارجی دستکم ۷۸ پیروزی هوایی کسب شده توسط هواپیمای اف-۱۴ تامکت های نهاجا را به موشک فینیکس نسبت می دهند. آمریکا به عنوان سازنده هواپیمای اف-۱۴ و موشک فینیکس در جنگ های مختلف خود موفق به ثبت حتی یک پیروزی هوایی با موشک فینیکس تا زمان بازنشستگی آن در سال ۲۰۰۴ نشد.

نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران با تلاش متخصصان داخلی و تهیه قطعات یدکی موفق شد همواره تعدادی از موشک های فینیکس را تا انتهای جنگ عملیاتی نگه دارد؛ حرکتی که با پایان جنگ و فعالیت بیش از پیش جهاد خودکفایی ادامه پیدا کرد. اما ریشه شایعات مربوط به تمام شدن موشک های فینیکس ایران و کُند شدن یکی از سلاح های بُرّنده نهاجا به همان سالهای جنگ بازمی گردد.

پروژه سجیل و جایگزینی موشک کمیاب

در مجموع مسائل فوق از یک سو و کاهش ذخیره موشک های فینیکس عملیاتی هم به دلیل تعداد کم آنها و فشار بی امان نیروی هوایی عراق بر پهنه وسیع ایران و مشکلات فنی در مورد عملیاتی نگهداشتن فینیکس ها سبب شد تا فرماندهان نیروی هوایی ارتش به فکر چاره باشند. مشکل عمده در عملیاتی نگهداشتن فینیکس عدم دسترسی به روغن های خنک کاری بود که باید برای این موشک استفاده می شد. این امر سبب کاهش تعداد موشک های عملیاتی فینیکس شده بود. در نتیجه نهاجا این ایده را دنبال کرد که از موشک های سطح به هوای موجود برای رفع نیاز موشک هوا به هوا در اف-۱۴ استفاده کند که از بین موشک RIM-۶۶ استاندارد و MIM-۲۳ هاوک، دومی انتخاب شد. به کارگیری موشک هاوک یک از شواهد اتمام، کاهش شدید یا مشکلات عمده موشک فینیکس در ایران بود در حالی که تفسیر منصفانه تر می تواند این باشد که این پروژه برای پیشگیری از وقوع چنین مسئله ای به انجام رسید.

این پروژه توسط تیم داخل نهاجا در سال ۱۳۶۴ و با نام سجیل آغاز شد و با تلاش شبانه روزی و البته تسلط قبلی این افراد به تمام دانش موجود از موشک هاوک و جنگنده اف-۱۴، در مدت بسیار کوتاهی موفق به انجام پروژه شدند.

غیر از پروژه سجیل، اقدام دیگری نیز در سال های قبل از شروع این پروژه برای تجهیز جنگنده اف-۴ ئی فانتوم به موشک استاندارد شده بود. هدف از به کار گیری موشک استاندارد روی سامانه هاوک، مقابله با میگ-۲۵ های بلندپرواز عراقی بود و با توجه به اینکه زمینه ای برای هماهنگ سازی استاندارد با فانتوم وجود داشت، سعی شد تا با کمک این موشک که مشخصات پروازی بسیار بهتری نسبت به اسپارو داشت، سلاحی برای مقابله با فاکسبت های عراقی برای اف-۴ ایجاد شد. در یکی از حملات میگ-۲۵ عراقی به تهران، فانتوم مسلح به موشک استاندارد برای مقابله با آن اقدام کرد که موشک به سمت هدف جهت گرفته و به نزدیکی آن رسید اما موفق به اصابت به هدف نشده و با فاصله اندکی از کنار میگ عراقی عبور کرد. گفته می شود این موشک در یک پرواز عملیاتی دیگر موفق به ساقط کردن یک جنگنده عراقی شده است. در هر صورت به دلایل نامشخصی موشک استاندارد به عملکرد قابل اطمینانی در نقش هوا به هوا روی اف-۴ دست پیدا نکرده و این جنگنده قابل را از ایفای نقش مؤثرتر در دفاع هوایی کشور با موشک های راداری ناکام گذاشت.

و اما پس از دفاع مقدس

با پایان یافتن دوران ۸ ساله جنگ و شروع آتش‌بس با عراق، نیروی هوایی ارتش که تجربه تقریباً منحصر به فردی از نبردهای سنگین هوایی کسب کرده بود به دنبال بازسازی خود برآمد. خرید هواپیمای جنگنده اف-۷ از چین در دوران جنگ تحمیلی شروع شده بود هر چند که پس از پایان جنگ عملیاتی شد. این جنگنده با خود موشک هوا به هوای حرارتی PL-۷ را به همراه آورده بود. این موشک نسخه چینی موشک "آر-۵۵۰ مجیک" محسوب می شد. این موشک دارای طول ۲.۷۴ متر، قطر ۱۵.۷ سانتیمتر، جرم کل ۸۹ و جرم سرجنگی ۱۲.۵ کیلوگرم  بوده و به سرعت ۲.۵ ماخ می رسد. برد آن نیز بین ۵۰۰ متر تا ۱۲.۵ کیلومتر عنوان شده است.

خرید دیگر از شوروی واپسین روزهای عمر آن انجام شد که مربوط به هواپیمای رهگیر میگ-۲۹ بود. این هواپیمای جنگنده نیز با خود موشک های برد کوتاه حرارتی R-۶۰ آفید، R-۷۳ آرچر و موشک میان برد راداری R-۲۷ آلامو را به همراه آورده بود. R-۶۰ موشکی با طول ۲.۰۹ متر، قطر ۱۲۰ میلیمتر، جرم کل ۴۳.۵ و جرم سرجنگی ۳ کیلوگرم بوده و به برد ۸ کیلومتر و سرعت ۲.۷ ماخ رسیده و قابلیت درگیری با هدف از تمام زوایا را دارد. موشک R-۷۳ دارای طول ۲.۹۳ متر، قطر ۱۶۵ میلیمتر، جرم کل ۱۰۵ و جرم سرجنگی ۷.۴ کیلوگرم بوده و به سرعت ۲.۵ ماخ و برد ۳۰ کیلومتر می رسد. موشک میانبرد هدایت راداری R-۲۷R نیز دارای طول ۴.۰۸ متر، قطر ۲۳۰ میلیمتر، جرم کلی ۲۵۳ و جرم سرجنگی ۳۹ کیلوگرم بوده، به سرعت بیش از ۴ ماخ و برد نهایی ۴۲.۵ تا ۷۳ کیلومتر بسته به شرایط دست پیدا می کند.

هواپیمای بمب افکن ضربتی سوخو-۲۴ و پشتیبانی نزدیک سوخو-۲۵ نیز در فهرست خریدهای ایران پس از جنگ بود که موشک آفید را به کار می گرفتند. بی شک موشک R-۷۳ و R-۲۷ جزء سلاح های هوا به هوای ارزشمند برای کشورمان محسوب می شدند خصوصاً آرچر در رده موشک های برد کوتاه به اذعان کارشناسان خارجی جزء برترین موشک ها محسوب می شود و در اوائل دهه ۱۹۹۰ شاید بهترین موشک نیز بود.

با توجه به برتری های این موشک ها نسبت به سایدویندر و اسپاروهای موجود، نیروی هوایی ارتش تصمیم به هماهنگ سازی موشک های هوا به هوای جدید شرقی با هواپیماهای جنگنده غربی موجود گرفت. این برنامه ها با توجه به اعتماد به نفس حاصل از فعالیت های فنی انجام شده در دل جنگ برای هماهنگ سازی موشک های سطح به هوای هاوک و استاندارد تعریف شده و برخی از آنها تا میانه دهه ۱۳۷۰ انجام شده و برخی در اوائل دهه ۱۳۸۰. این برنامه ها شامل نصب موشک های آفید و PL-۷ روی اف-۵، نصب موشک آرچر روی اف-۴ و نصب هر سه موشک روسی آفید، آرچر و آلامو روی اف-۱۴ بود.

با توجه به اهمیت جنگنده رهگیر اف-۱۴ برای مأموریت های دفاع هوایی از کشور، بدیهی است که نیروی هوایی برای تأمین تسلیحات جدید و به روز برای این جنگنده نیز از طریق به کارگیری موشک های جدید روسی اقدام کرده باشد. بنا گفته امیر عطاءالله بازرگان از مسئولین اسبق جهادخودکفائی نیروی هوایی ارتش، هماهنگ سازی هر سه موشک روسی R-۶۰، R-۷۳ و R-۲۷ با جنگنده تامکت در دستور کار بوده است. هماهنگ سازی موشک راداری R-۲۷ با اف-۱۴ تحت پروژه ای به نام طوفان در اوائل دهه ۱۳۸۰ آغاز شده اما برخی منابع حکایت از متوقف شدن این پروژه پس از چند وقت دارند.

تکمیل پروژه سجیل چه شد؟

با عملیاتی شدن موشک هاوک روی جنگنده اف-۱۴ تحت پروژه سجیل، کارهای تکمیلی روی آن ادامه داشته و با تدوین مستندات علمی و آزمایش های متعدد انجام شده روی این موشک در قالب یک طرح مدون، معاونت تحقیقات و خودکفائی نهاجا موفق به کسب رتبه دوم تحقیقات کاربردی در طرح های ویژه در دوره هشتم جشنواره بین المللی خوارزمی در سال ۷۳ شد.

با اجرای برخی کارهای تکمیلی در این زمینه خبر آزمایش مجدد پروژه سجیل در رزمایش بزرگ ضربت ذوالفقار ۱۳ شهریور ۱۳۸۵ در منطقه شمالغرب کشور منتشر شد. همچنین برخی گمانه زنی ها حاکی از آن بود که پس از رونمایی از موشک های پیشرفته شاهین در اوائل بهار سال ۱۳۸۸، این موشک نیز توسط اف-۱۴ در همین قالب پروژه سجیل قابل به کار گیری بوده است. عملیاتی بودن پروژه سجیل در دهه ۸۰ نشان می داد نیازی که زمینه اجرای آن را شکل داده بود همچنان وجود داشت یعنی کمبود موشک هوا به هوای راداری فراتر از میدان دید (فامد) در جنگنده اف-۱۴.

فکور هم آمد

پس از پایان جنگ نیز با تلاش در جهت رفع مشکلات، کارایی این موشک روی تامکت از برخی جهات بهبود داده شد تا میزان نیاز به فینیکس در بردهای عنوان شده کاهش یابد. بحث وخیم بودن وضعیت عملیاتی موشک فینیکس با کمتر شدن نمایش این موشک در رژه ها و رزمایش ها بیشتر قوت گرفتن هر چند که نمونه تمرینی آبی رنگ این موشک پای ثابت بسیاری از نمایشگاه هایی بود که اف-۱۴ تامکت در آن حضور می یافت. از این رو برخی تصور کردند یکی از سلاح های بُرّنده نهاجا برای همیشه کند شده است.

نمونه تمرینی فینیکس


از سوی دیگر از برخی منابع داخلی تلاش برای تهیه و ساخت قطعات و حتی ساخت خود موشک AIM-۵۴ شنیده می شد، مطلبی که در دهه ۷۰ و تا اواخر دهه ۸۰ شمسی هرگز مورد تأیید رسمی قرار نگرفت. اما بالاخره شواهدی نشان از عملیاتی شدن تمام فینیکس ها و حتی ساخت نمونه داخلی آن با فناروی های روز توسعه یافته در کشور دارد .در منابع خارجی نیز مطالبی مبنی بر فعال شدن مجدد فینیکس ها و ساخت داخلی آن به چشم می خورد. گزارش مشاهدات خلبانان آمریکایی در حال گشت زنی از تامکت های مسلح به فینیکس در پرواز روی خلیج فارس یکی از این موارد است.

آنچه می توانست در اوائل دهه ۱۳۹۰ ساخت موشکی به پیچیدگی فینیکس را با اتکا به توانمندی های بومی به اثبات برساند نگاهی به چند پروژه موشک های پدافند هوایی از سال های دور تا آن روز و همچنین بحث عملیاتی نگه داشتن، ارتقاء و بهسازی رادار AWG-۹ خود اف-۱۴ باشد که باید گفت حتی از در دوران جنگ آغاز شده و به عنوان مثال گفته می شود جایگزینی یکی از قطعات مورد نیاز این رادار با نمونه تهیه شده توسط متخصصان داخلی سبب کاهش وزن ۱۰ کیلوگرمی در این رادار شده بود. همانطور که ذکر شد به کارگیری موشک سطح به هوای هاوک روی اف-۱۴ آن هم در سال های پرمشغله جنگ تحمیلی کار بسیار مهمی بود. در واقع دو سامانه هاوک و AWG-۹ که اشتراک خاصی نداشتند به هم مرتبط شده و قابل استفاده در عملیات آن هم در جنگ شدند. این مسئله نشان دهنده میزان اشراف متخصصان نهاجا به هر دوی این سامانه ها داشت. چیزی که تا مدتها بعد هم برخی آن را باور نکرده بودند.

مشابه فعالیت پروژه سجیل برای موشک استاندارد نیز با سه رویکرد سطح به هوا در ترکیب با سامانه هاوک، هوا به هوا و نیز هوا به سطح در ترکیب با جنگنده اف-۴ ئی فانتوم در دل دوران جنگ به انجام رسید. بعدها نیز بهسازی های این موشک تحت عنوان فجر و چند سال بعد تحت عنوان محراب به انجام رسید. شاید مهمترین برنامه موشک های ضداهداف هوایی کشور که اعلام شده است ساخت سامانه مرصاد و موشک های شاهین/شلمچه باشد. این سامانه که بر پایه سامانه پدافند هوایی موشکی هاوک ساخته شده تماماً دیجیتال، دارای سامانه های پیشرفته هدفگیری و الگویتم های هوشمند، بومی و شاید منحصر به فرد ردگیری هدف است.

بخشی از اجزاء موشک های شلمچه (چپ) و شاهین (راست)

در تصاویر منتشر شده از موشک های این سامانه نیز خبری از اجزای قدیمی موشک های هاوک نیست بلکه سامانه ای دیجیتالی و آنتن های مسطح آرایه ای که حتی با آنتن رادار موجود در موشک فینیکس هم متفاوت است نشان از یک جهش در این زمینه دارد. هر چند این دو موشک دارای هدایت نیمه‌فعال راداری هستند اما ساخت تجهیزات راداری که قابل به کار گیری در موشک باشند موفقیتی بزرگ است که قطعاً زمینه مناسبی برای رسیدن به سامانه های فعال راداری محسوب می شود. به علاوه سایر اجزای موشک نیز همچون سازه، بدنه، فیوز و سرجنگی، سامانه های ناوبری، هدایت و کنترل نیز در این موشک ها بومی است که فناوری های بکار رفته در آنها بسیار بیشتر از سامانه هدفگیری راداری قابل توسعه در موشک های ضدهوایی دیگر است.

باید توجه داشت که توانایی کشور تا آن مقطع هم در زمینه طراحی و هم تولید انبوه چند نسل سوخت جامد، مواد مقاوم در برابر حرارت حتی تا سرعت های بالای ۱۰ ماخ و زیرسامانه های مخابراتی و جنگ الکترونیک در سایر برنامه های موشکی کشور اثبات شده بود. ضمن اینکه در همان زمان پروژه های سامانه های پدافند هوایی موشکی پیشرفته مانند باور-۳۷۳ و موشک های صیاد-۲ و نیز انواع موشک های طائر-۲ نیز در جریان بود که خود نشان از کار جدی بر روی سامانه های مورد نیاز در موشک های ضد اهداف پرنده داشت. شاید مهمترین نکته ای که موجب تردید ناظران در توانایی ایران پیرامون تولید موشک مشابه فینیکس می شد بحث سامانه هدایت فعال راداری بود که البته به نظر می رسد گلوگاه پروژه نیز همین مورد بوده زیرا روی سایر اجزاء قبلاً در موشک هایی مانند شاهین/شلمچه و نیز صیاد-۲ کار شده بود. نکته مهم دقیقاً همین‌جا است که اتفاقاً به دلیل وجود تجربه های قبلی ذکر شده، وجود تنها یک گلوگاه که آن هم بحث سامانه هدایت فعال راداری است موجب تمرکز نخبگان و مدیریت بر روی همین مورد برای رسیدن به نتیجه مطلوب شده و در این راستا از تجربیات بهینه سازی انواع رادارهای هواپایه و نیز توسعه رادارهای پیشرفته زمین پایه به صورت مؤثری استفاده شده است.

اجزای موشک فینیکس


این موارد مجموعاً می توانست برای تحلیلگران منصف، اثباتگر خوبی برای وجود فناوری های مختلف لازم برای طراحی و ساخت یک موشک هوا به هوا نه تنها در سطح فینیکس بلکه پیشرفته تر و مطمئن تر از آن باشد. موشکی که سطح توانمندی تامکت ها برای دفاع هوایی دوربرد را نسبت به زمان فعلی در وضعیت مطلوبی قرار می داد. خصوصاً فناوری طراحی و ساخت رادار فعال برای فاز نهایی این موشک شاید یکی از گلوگاه های اصلی این پروژه بوده باشد.

بالاخر در ۲۳ شهریور ۱۳۸۹ مصاحبه امیر "عزیز نصیرزاده"، معاون هماهنگ کننده وقت نیروی هوایی ارتش، آب پاکی را روی دست همه ناظران و تحلیلگران داخلی و خارجی ریخته و گمانه زنی های باورمندان نسبت به توانایی های فنی و صنعتی بومی را به واقعیت تبدیل کرد. وی در این مصاحبه خبر از در جریان بودن پروژه هایی برای ساخت و تولید بومی موشکی مشابه اما با قابلیت های بیشتر از فینیکس خبر داد. وی تصریح کرد «به هرحال هرچیزی را که بخواهیم بسازیم باید الگویی داشته باشیم، در اینجا هم ممکن است که از روی موشک "فینیکس" الگو برداری کرده باشیم البته الگوبرداری ازعلم فیزیک والکترونیک بکار گرفته شده در آن،  اما با این وجود پروژه ما کاملا بومی است.»

نمایش اجزاء داخلی موشک فینیکس

اولین شواهد در این زمینه به رژه ۲۹ فروردین سال ۱۳۹۰ باز می گردد. یک تیر موشک فینیکس در کنار موشک ضد رادار دوربرد KH-۵۸ که آن نیز بدست متخصصان داخلی بهسازی شده بود روی کفی یک تریلر و تحت عنوان تسلیحات هواپایه بهینه شده در معرض دید عموم قرار گرفت در حالی که ظاهری کاملاً نو داشته و نوشته ها و علائم روی مطابق سبک جدید نیروی هوایی بود اما نام موشک با شماره سریال مجهول و با سبک نگارش متفاوت از فینیکس های معمول، ثبت شده بود در حالی که موشک های خریداری شده از آمریکا حتی نمونه های تمرینی به رنگ آبی، شماره سریال خاص خود را دارند. پس از آن در نمایشگاه دستاوردهای نیروهای مسلح در اول تیر ماه همان سال که مورد بازدید مقام معظم رهبری قرار گرفت، فینیکس در کنار اف-۱۴ و برخی تسلیحات هواپایه که یا جدید بوده و یا کاربری آنها به تازگی اعلام شده بود حضور یافت. با توجه به ماهیت نوآورانه و بومی بودن دستاوردهای ارائه شده در نمایشگاه مذکور احتمالات مطرح شده در مورد بومی بودن فینیکس مذکور را بسیار تقویت کرد.

فینیکس بدون شماره سریال در رژه فروردین ۱۳۹۰

پس از آن موشک مشابهی اما این بار بدون وجود مشخصه AIM-۵۴A روی بدنه در رژه ۳۱ شهریور سال ۹۰ به نمایش در آمد که گمانه زنی ها پیرامون ماهیت این موشک و اینکه آیا همان نمونه بومی فینیکس است یا خیر را بیش از پیش تقویت کرد.

فینیکس یا نمونه بومی آن در رژه شهریور ۱۳۹۰

همچنین تصاویر منتشر شده توسط خلبان نیروی هوایی روسیه که در یک تیم پروازی عازم نمایشگاه هوایی بحرین بودند نشان دهنده مجهز بودن تامکت ها به موشک های AIM-۵۴ بود. رهگیرهای ایرانی که در حال مشایعت این تیم روسی برای عبور از آسمان ایران بودند تماماً مسلح بوده و فینیکس های همراه آنها تعجب کارشناسان خارجی را برانگیخت زیرا هواپیماهای اسکورت کننده قاعدتاً از جمله هواپیمای آماده عملیات و برخوردار از تسلیحات عملیاتی هستند. در سال ۱۳۹۱، موشکی که نمونه بازسازی شده فینیکس یا نمونه بومی آن تلقی می شد در رژه ۲۹ فروردین حاضر و در رژه ۳۱ شهریور غایب بود.

در نهایت اولین خبر رسمی از وضعیت پروژه نمونه بومی فینیکس پس از مدتها توسط سردار سید مهدی فرحی رئیس وقت سازمان صنایع هوافضای وزارت دفاع در یک برنامه زنده تلویزیونی در شب ۲۲ بهمن ۱۳۹۱ اعلام شد مبنی بر اینکه آزمایش موفقیت آمیز موشک فکور-۹۰ به عنوان جدیدترین موشک هوا به هوای ساخت داخل در هفته اخیر از روی هواپیمای اف-۱۴ انجام شده است. تقریباً تمام کارشناسان و تحلیلگران نتیجه گیری کردند که منظور همان نمونه بومی فینیکس است زیرا تنها پروژه در حال اجرای اعلام شده در زمینه هوا به هوا در آن سال ها همین مورد بوده است. قرار گرفتن عدد ۹۰ در کنار نام موشک احتمالاً به دلیل این است که موشک در سال ۱۳۹۰ مرحله مهمی از فرایند خود را به انجام رسانده است.

اما اولین نمایش موشک فکور-۹۰ که به ناظران اجازه مقایسه ظاهری آن با فینیکس آمریکایی را می داد در رژه ۲۹ فروردین ۱۳۹۲ انجام شد. در این سال موشکی شبیه فینیکس اما بدون علائمی روی بدنه در رژه حاضر شد که در تابلوی معرفی آن نام فکور-۹۰ درج شده بود و در کنار یک تیر موشک نصر هواپایه به نمایش در آمده بود.

فکور-۹۰ ایرانی در نگاه اول ابعاد هندسی مشابه فینیکس آمریکایی دارد اما با کمی دقت دو تفاوت در مورد بال ها و بالک های کنترلی آن قابل تشخیص است. بر خلاف فینیکس که بال های اصلی آن در ناحیه ریشه و محل نصب روی بدنه دارای ضخامت زیاد بوده و در قسمت جلو و عقب دارای زاویه های متفاوت نسبت به قسمت مرکزی هستند، بال فکور-۹۰ دارای زاویه یکسان از لبه حمله تا لبه فرار در ناحیه ریشه است، ضمن اینکه تمام سطح بال دارای ضخامت ظاهراً یکسان است.

مورد بعد، محل نصب عملگرهای حرکت دهنده بالک های کنترلی است که در فکور-۹۰ نسبت به فینیکس جلوتر بوده که نشان از تفاوت هایی در محل قرار گیری گلوگاه پیشران سوخت جامد در این دو موشک دارد. تفاوت آشکار دیگر، وجود یک داکت در کنار بدنه فکور-۹۰ است که از ناحیه نزدیک به نوک تا انتهای بدنه کشیده شده است. این داکت در برخی موشک ها برای قرارگیری سیم ها و کابل های ارتباطی بین سامانه هدایت و کنترل با عملگرهای نصب شده برای حرکت دادن بالک ها است اما در شرایطی استفاده می شود که طراح تصمیم گرفته این کابل و سیم ها را از داخل بدنه عبور ندهد. عبور دادن آنها از داخل بدنه سبب کاهش فضای مؤثر برای جایدهی پیشران سوخت جامد موشک می شود. البته نصب داکت در بیرون بدنه نیز باعث افزایش نیروی مقاوم هوا روی موشک شده و در نهایت باید بین این تأثیر منفی و تأثیر مثبت افزایش پیشران سوخت جامد، براساس مقایسه های کمی، انتخاب صورت گیرد. مشابه این داکت در برخی موشک های دیگر مانند موشک سطح به هوای هاوک و نمونه های ایرانی آن یعنی شاهین و شلمچه نیز دیده می شود.

از سال ۹۲ به بعد موشک فکور-۹۰ به عنوان موشک میانبرد راداری هوا به هوا در رژه های ارتش و نیروهای مسلح همواره حاضر بوده است. در ۳۰ مرداد این سال معاون هماهنگ کننده وقت نهاجا از در دست پیگیری بودن پروژه موشک بومی هوا به هوا بین نیروی هوایی و وزارت دفاع خبر داد. رئیس وقت سازمان صنایع هوافضای وزارت دفاع در اولین همایش تسلیحات هواپایه تصریح کرد که کار تولید موشک هوا به هوای فکور-۹۰ و قادر و نصر هواپایه در ۶ ماه منتهی به مهر ۱۳۹۲ انجام شده. وی همچنین افزود: «این موشک ها در آستانه تولید انبوه قرار گرفته اند و برای توسعه موشک مقصود دفاتر طراحی مشترک بین سازمانی ایجاد شده و از همکاری نیروی هوایی ارتش بهره می بریم.»

معاون آماد و پشتیبانی ستاد کل نیروهای مسلح نیز در همایش فوق ضمن تصریح به پایان رسیدن تمام مراحل موشک فکور-۹۰ آن را موشکی میانبرد توصیف کرد و افزود که دستیابی به سلاح هوا به هوا در ادامه با موشک دوربرد مقصود دنبال خواهد شد. وی پروژه مقصود را "در دست انجام" خواند و خاطرنشان کرد «در سال ۹۲، ۶۰ درصد تحقیقات ما به حوزه هواپایه و سلاح‌های هواپایه اختصاص یافته است.»

در ۲۸ آذر ۱۳۹۲ سخنگوی رزمایش هوایی فداییان ولایت از به کار گیری موشک هوا به هوای ساخت داخل در رزمایش خبر داد. این امر با توجه به آماده تولید بودن موشک فکور-۹۰، نشان از ورود محدود آن به عملیات با شرکت دادن آن در مهمترین رزمایش سالیانه نیروی هوایی ارتش داشت.

جانشین وقت فرمانده نیروی هوایی ارتش در ۳ مهر ۱۳۹۳ از تجهیز تامکت‌های ایرانی به موشک فکور-۹۰ خبر داد. امیر سرتیپ خلبان علیرضا برخور جانشین فرمانده نیروی هوایی ارتش در گفت‌وگو با خبرگزاری دفاع مقدس با اعلام این خبر اظهار داشت: «موشک فکور محصول مشترک وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و نیروی هوایی ارتش است که هم‌اکنون به مرحله تولید رسیده است». وی با اشاره به توانمندی این موشک هوا به هوا گفت: «قابلیت این موشک در رهگیری و انهدام اهداف، در کلاس موشک‌های همتراز خود بوده و مختص جنگنده های اف-۱۴ است.»

فرمانده وقت پایگاه هشتم شکاری اصفهان نیز در ۱۸ بهمن ۱۳۹۳ در مصاحبه ای تصریح کرد که نصب، آزمایش های جدایش و شلیک صحیح و پرواز موشک فکور-۹۰ با موفقیت کامل توسط هواپیمای اف-۱۴ انجام شده و در ادامه تلاش برای افزایش دقت و برد و قدرت تخریب موشک در حال انجام است. وی تصریح کرد که این موشک قابل رقابت با موشک های خارجی بوده و حاصل کار مشترک نیروی هوایی و دانشگاه های کشور و صنعت است.

آخرین خبر مربوط به این موشک در ۲۶ فروردین ۱۳۹۶ اعلام شد که با حضور رئیس جمهور از چند دستاورد هوایی و موشکی از جمله موشک فکور-۹۰ رونمایی شد. این امر با وجود خبرهای فوق مبنی بر در حال استفاده بودن فکور-۹۰ انجام شد. نکته مهم در مورد موشک فکور-۹۰ به نمایش در آمده در این مراسم، تخصیص مشخصه AIMF-۹۰ به این موشک بود که برای اولین بار مشاهده می شد.

رونمایی از فکور-۹۰ در فروردین سال ۹۶

پس از گذشت حدود ۱۵ ماه در یکم مرداد ۱۳۹۷ خبر افتتاح خط تولید موشک هوا به هوای فکور با حضور وزیر دفاع و جانشین فرماندهی نیروی هوایی ارتش در سازمان صنایع هوافضای وزارت دفاع افتتاح شد. در این مراسم ۶ فروند موشک کامل فکور و نیز تعداد ۵ عدد از بلوک هدایت، کنترل و ناوبری این موشک به نمایش گذاشته شد. یک نکته قابل ذکر در این رونمایی، تخصیص مشخصه AIM-۲۳M به این موشک است که روی بدنه آن قابل تشخیص بوده و بیشتر شبیه به مشخصه موشک سجیل است.

وزیر دفاع در این مراسم اعلام کرد: «پس از طراحی، ساخت و آزمون موفق موشک فکور در سال ۹۶، خط تولید آن با استفاده از توانایی ها و ظرفیت های بومی راه اندازی شده است. موشک هوا به هوای فکور براساس نیاز عملیاتی و با همکاری نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران تولید شده است.» وی در ادامه به نکته بسیار کلیدی اشاره کرد که: «این موشک قابل تعمیم به هواپیماهای شکاری جمهوری اسلامی است، تصریح کرد: فکور، یک موشک هوا به هوای راداری میانبرد است که براساس آخرین فناوری های روز دنیا طراحی و ساخته شده است.»

فکور نصب شده زیر نمونه پایلون جنگنده اف-۱۴

بر اساس گفته فوق، موشک فکور با هر جنگنده در خدمت دیگر که از نظر راداری قابلیت هماهنگی با فکور را داشته باشد قابل به کار گیری است. این امر علاوه بر تجهیز گسترده هواپیمای رهگیر اف-۱۴ تامکت به عنوان مهمترین شکاری رهگیر کشور، سبب افزایش توان دفاع هوایی با کمک سایر جنگنده های نیروی هوایی ارتش (نهاجا) خواهد شد.

فکور زیر بال تامکت در یک پرواز آزمایشی

یک گزینه محتمل برای این موضوع، جنگنده بمب افکن اف-۴ ئی فانتوم-۲ موجود در نهاجا است. تا کنون پروژه های متعددی برای بهبود سامانه رادار و کنترل آتش این جنگنده در داخل انجام شده که آخرین مورد آن مربوط به تجهیز رادار آن به آنتن آرایه ای است. در دهه های گذشته نیز برنامه هایی برای افزایش برد کشف و برد ردگیری آن به اجرا در آمده بود. به علاوه این جنگنده با توجه به توان حمل محموله رزمی بالا، به راحتی امکان حمل چندین موشک فکور را دارد که احتمالاً هر تیر از آن جرمی بیش از ۳۰۰ کیلوگرم دارد.

یک نکته دیگر که از تصاویر افتتاح خط تولید فکور قابل برداشت است، حک شدن مشخصه M۱۱۲ به عنوان پیشران سوخت جامد این موشک است. این مشخصه مربوط به پیشران موشک های MIM-۲۳B یا نمونه بهسازی شده موشک سطح به هوای هاوک است که در فاز قدرت، ۵ ثانیه و در فاز اصلی به مدت ۲۱ ثانیه کار می کرد. این موتور ۳۹۵ کیلوگرم جرم داشته که ۲۹۵ کیلوگرم آن مربوط به سوخت جامد می شد. به کارگیری پیشران فوق روی موشک هاوک در زمان خود سبب بهبود محدوده قابل درگیری با اهداف برای آن موشک شد. با توجه به اینکه کشورمان در طراحی و تولید انواع پیشران سوخت جامد مرکب پیشرفته خودکفا است علت به کار گیری نام مشابه پیشران موشک هاوک و البته بازگشت به مشخصه AIM-۲۳ برای فکور مورد سوال است.

موشک فکور

بنا بر آنچه در رسانه ملی پیرامون مشخصات این موشک اعلام شده، فکور به برد ۱۶۰ کیلومتر و سرعت ۵ ماخ (۵ برابر سرعت صوت معادل حدود ۱۶۴۳ متر بر ثانیه در ارتفاع ۳۰۰۰ متر) دست می یابد. بنا بر این موشک ایرانی فکور یا از پیشران قوی تری نسبت به فینیکس بهره می برد و یا با فناوری های پیشرفته موجود، سبک تر از نمونه آمریکایی ساخته شده است. دمای انبارداری این موشک از منفی ۴۰ تا مثبت ۶۰ و محدوده دمایی که موشک در آن قابل شلیک است از حدود منفی ۳۱.۷ تا مثبت ۵۱.۷ درجه سانتیگراد بالغ می شود. دمای پائین این محدوده معادل ارتفاع پروازی کمی بیش از ۷۰۰۰ متر است. بخشی از این محدودیت دمای شلیک به پیشران سوخت جامد موشک مربوط است و با توجه به سرعت و برد نهایی فکور، قطعاً این موشک نیز همانند فینیکس و احتمالاً پیشتر از آن (به دلیل سرعت بیشینه بالاتر) توانایی حمله به اهداف هوایی را تا چند هزار متر بالاتر از ارتفاع شلیک خود دارد.

"مقصود" هم منتظر رونمایی است

همانطور که اشاره شد برای اولین بار در همایش "ضرورت توسعه تسلیحات هواپایه" در ۹ مهر ۱۳۹۲ از نمونه دوربرد از فینیکس ایرانی با نام مقصود در کنار نمونه میان برد یعنی فکور-۹۰ صحبت شد. معاون وقت تحقیقات صنعتی ستاد کل نیروهای مسلح در این همایش گفت «مقصود، موشک هوا به هوای برد بلند است که پروژه آن در دست اقدام بوده و در آینده نزدیک به بهره برداری می رسد».

رئیس وقت سازمان صنایع هوافضای وزارت دفاع نیز در همین همایش گفت «برای طراحی و ساخت موشک مقصود، دفاتر طراحی مشترک بین سازمانی و نیروی هوایی تأسیس کرده ایم». وی افزود این موشک دارای پلتفرم مشترک است که احتمالا منظور وی، اشتراک پلت فرم مقصود با نمونه میانبرد یعنی فکور-۹۰ بوده است. طبعاً یکی از راهکارهای اصلی افزایش برد موشک، طراحی پیشران متفاوت با فکور-۹۰ است، پیشرانی که قابلیت بالاتری داشته ولی در عین حال حجم و وزن چندان بالاتری نسبت به پیشران فکور-۹۰ نداشته باشد. قاعدتاً زیرسامانه های هدایت و کنترل، سرجنگی، ایمنی و تسلیح و ارتباطی مقصود و فکور-۹۰ می تواند یکسان یا دارای مشابهت بسیار بالا باشد. از این جهت باید امیدوار بود که مقصود در زمان کوتاه تری نسبت به فکور-۹۰ توسعه پیدا کند یا کرده باشد.

تصاویر به نمایش در آمده در قالب بنرهای معرفی دستاوردهای دانشگاه هوایی شهید ستاری در حاشیه نمایشگاه نیروی هوایی ارتش در هفته دفاع مقدس سال ۹۴ نشان می داد، مقصود از پیکربندی مشابه فکور بهره می برد. وزیر دفاع نیز در مراسم افتتاح خط تولید فکور اعلام کرد: «کشوری سازنده مانند جمهوری اسلامی ایران می تواند بنا به نیاز خود با توجه به پیشرفت علم و فناری، نسخه های جدیدی را از این نوع موشک تولید کند.»

به نظر می رسد راهکار اصلی در افزایش برد، طراحی پیشران سوخت جامد بزرگتر باشد که ضربه ویژه بالاتر و زمان سوزش بیشتری ارائه دهد. نکته ای باید در اینجا به آن اشاره کرد، امکان توسعه نمونه های ضد کشتی و ضد رادار از موشک های فکور-۹۰ و مقصود است. در واقع با توجه به برد کافی و سرعت پروازی مافوق صوت، این موشک ها می توانند پلتفرم مناسبی برای رسیدن به دو نوع موشک ضد کشتی و ضد رادار با سرعت های بالا باشند که جای آن در بین تسلیحات هواپایه کشور خالی است.

در این صورت می توان انتظار داشت که بر اساس این موشک ها، بتوان موشکی با عملکردی نزدیک به KH-۳۱ روسی به دست آورد. لازم به ذکر است که کار روی جستجوگرهای راداری و آشیانه یاب راداری برای مقاصد ضد کشتی و ضد رادار قبلاً در موشک های هرمز-۱ و ۲ که سرعت پروازی آنها در حدود ۵ ماخ و برد ۳۰۰ کیلومتر است به انجام رسیده و می تواند نقطه شروع بسیار مناسبی برای توسعه نمونه های هواپایه روی بستر فکور و مقصود باشد.

نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران پس از تلاش برای ساخت موشک حرارتی برد کوتاه فاطر در دهه ۱۳۷۰ و نیز موشک حرارتی برد متوسط با برد ۴۰ کیلومتر در دهه ۱۳۸۰ و نیز اجرای پروژه های متعدد بهسازی سامانه های موشکی هوا به هوای خود مانند موشک اسپارو که روی جنگنده های اف-۴ فانتوم در رزمایش ها با موفقیت آزمایش نیز شده، با افتتاح خط تولید موشک فکور در سازمان صنایع هوافضای وزارت دفاع، ثمره شیرین یکی از زحمات طولانی مدت خود را برداشت کرد. یقیناً به کار گیری و گسترش این موشک و نمونه های دیگر آن، روی جنگنده های این نیرو به افزایش بیش از پیش اقتدار هوایی کشور چه در برابر هواپیماهای سرنشین دار، چه انواع پهپادها و چه موشک های کروز منجر خواهد شد.

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha

نظرات

  • انتشار یافته: 100
  • در انتظار بررسی: 29
  • غیر قابل انتشار: 45
  • افوس IR ۲۲:۴۳ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۱
    ملت سلام، خدا رو شکر که قوای نظامی زیرمجموعه ی دولت ها نیست!!!! تفکرانقلاب اسلامی یعنی همین!!! کاش تو زمینه های فرهنگی و اقتصادی هم انقلابی رفتار میکردیم!!
    • JSF US ۲۳:۴۸ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۱
      آیا این اسب بازی ها در برابر زرادخانه موشک های قاره پیمای هسته ای حرفی برای گفتن دارند ؟ ایران با شخم زده شدن توسط F35 های برخواسته از ناو های هواپیمابر امریکای مقتدر پتانسیل تبدیل به بزرگترین زمین کشاورزی دنیا را دارد .
    • GB ۲۳:۵۶ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۱
      ما برای شخم زدن ایران به 5 عدد موشک قاره پیما احتیاج داریم . شمال / جنوب / غرب / شرق / مرکز . البته این مرکز زیاد احتیاجی نیست ولی کار از محکم کاری عیب نمیکنه . عملیات به این صورت هست که ما احتمالا از کلاهک های هیدروژنی استفاده میکنیم یعنی اینکه نیازی به شخم زدن ایران نیست و همینکه از شر 80 میلیون ایرانی خلاص بشیم کافیه . تا بعد وارد بشیم و از ایران استفاده لازم رو ببریم .
    • IR ۰۱:۰۱ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
      با تدبیر و امید تفاوت را لمس کنید.وزارت دفاع دقیقا توسط دولت اداره میشه
    • IR ۰۴:۵۶ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
      99 8
      دقیقا . هر جا که تفکر انقلابی حضور داشته ما شاهد پیشرفت بودیم و هر جا که تفکر نئولیبرالی حضور داشته شاهد عقب گرد و پسرفت بودیم. به قول دکتر شهریار زرشناس راه علاج و درمان اقتصاد ما حضور افراد با تفکر انقلابی در دیگر حوزه هاست که از جمله مهمترین آن دولت است . باید ریل گذاری این اقتصاد بیمار توسط مدیران انقلابی از بنیان تغییر کند تا عدالت محقق و فساد ریشه کن شود
    • IR ۰۷:۲۳ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
      باید اقتصاد مملکت رو هم میدادن دست بچه های سپاه تا الان این وضعیت اقتصادیمون نبود
    • CA ۰۷:۳۴ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
      برو فکر نون کن که هندونه آبه، مملکت داره از داخل میپوسه.
    • IR ۰۷:۵۲ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
      80 15
      امان از این ربات های اینترنتی که برخی بی پدر و مادر برای پیشبرد اهداف شون ازون دارن استفاده میکنن.. از این چند هزارتا لایک تابلوتر ندیده بودم... به کوری دشمنان و بدخواهان ایران و در شرایط فعلی تا دندان مسلح خواهیم شد...
    • IR ۰۹:۰۶ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
      54 4
      ما به لطف تلاشهای این عزیزان هیچ ترسی از دشمنان خارجی نداریم بلکه ترسمان از منافقان داخلیست!
    • IR ۱۰:۱۶ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
      49 11
      nدر پاسخ به ۷:۳۴: خودت داری می پوسی بدبخت
    • محمد IR ۱۵:۱۹ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
      28 4
      F35 زیاد زور نزن هر قدر لایک فیک بدی چندین برابر دیسلایک نوش جان میکنی خخخخخخخخ
    • US ۱۶:۴۷ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
      33 3
      دانش و فناوری موشکی ایران مداوم و با سرعت فاصله خود را با آمریکا و روسیه کم کرده.
    • پویا IR ۲۰:۱۸ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
      21 0
      البته اگر فرزندان این مملکت ساربان این نیروی نظامی هستند ، میدونن که این شتر را کجا بخوابانند که پدر آمریکا دربیاد، این در جواب اون گوسفندی که حرف از بمب هیدروژنی زده
  • US ۲۲:۵۳ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۱
    عجیب مینازید به اف-14.
    • سید جواد IR ۰۰:۲۴ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
      ما به آذرخش، صاعقه، قاهر 313، و چندین پهپاد ایرانی می نازیم
    • IR ۰۰:۲۸ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
      37 3
      کل پولش ما دادیم تا هم برای ما بسازن هم برا خودشون از اون جالب تر اینه که هیج کدوم زمین گیر نشدن دق امریکاس
    • امین ۰۱:۱۴ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
      54 0
      خطاب به 22:53، ما به توانایی جوانان متخصص و متعهد و باایمان ایرانی می نازیم که توانایی ارتقاء و بکارگیری این تجهیزات را دارند، و گر نه کشورهایی هم هستند که تنها هنرشان خرید سلاح است و بس و حتی توانایی بکارگیری و نگهداری مطلوب آنها را هم به تنهایی ندارند، چه برسد به توانایی ارتقاء و بهینه سازی آنها.
    • محمد US ۰۱:۳۴ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
      39 9
      اف ۳۵ مزدور هر جا باشی حالت جا میاریم خخخخخ
    • IR ۰۹:۱۲ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
      21 7
      شما دم تو تکون بده
    • Mohammad US ۱۰:۱۶ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
      57 99
      شما مشرق نیوزی ها یک مشت بیسوادید. البته خودم ی روزی مثل خودتون هیچی حالیم نبود.
    • Mohammad US ۱۰:۲۲ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
      64 74
      جمع کنید بساطتون رو جنگنده. فقط F-22
    • محمد IR ۱۲:۳۶ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
      38 7
      ۱۰:۱۶ الانم هیچی حالیت نیست مزدور
    • سعید ۱۲:۴۶ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
      39 11
      خطاب به mohammad : اینقدر حقیر و بدبختی که به دستاوردهای دیگران افتخار می کنی؟!!!! اف 22 ساخت آمریکاست، تو برای کشورت ایران چکار کردی؟!!!! تو از خودت چی داری؟!!! بیسواد امثال تو هستند که توان ارائه یک استدلال منطقی برای رد نظرات مشرق نیوزی ها را نداری، آدم بیسوادی مثل تو، همه را مثل خودش بی سواد می بینه، لطفاً ویژگی خودتو به دیگران نسبت نده.
  • IR ۲۳:۱۰ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۱
    جووونم حزب الله.
  • IR ۲۳:۱۲ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۱
    85 5
    به شدت نگران توانمندی نیروی هوایی هستم به خصوص در این روزها که ترکیه و اسرائیل به اف 35 مسلح شده اند و همسایه شرقی ما پاکستان نیز با همکاری چین در حال توسعه جنگنده ی قابلی است، کشورهای عربی هم که مدام در حال خرید پرنده های تازه نفس و مدرن هستند. امیدورام در اینده خبرهای بهتری از نیروی هوایی بشنویم.
    • داوود IR ۱۳:۱۳ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
      19 4
      نگرانی شما کاملا به جا و درست است. ولی این هم قابل توجهاست که جنگنده ای مانند F35 هم قیمت بالایی دارد و هم هزینه نگهداری سرسام آوری. از دست دادن حتی یکی از آنها هم خسارت بالایی برای نیروی هوایی دارنده آن محسوب می شود. این در حالی است که موشک فکور به راحتی آنها را پیش از ورود به فضای ایران نابود خواهد کرد. نکته جالب ایجاد امکان تجهیز تمام جنگنده های نیروی هوایی به موشک فکور است که این توانایی بسیار بسیار مهمی است.
  • DE ۲۳:۲۱ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۱
    دمتون گرم . مثل همیشه دفاع کنید از ایران . حیف که نمیتونم وگرنه بازهم برعلیه دشمنان مملکت باکمال میل و افتخار میجنگیدم . زمانی نسل ما مملکت رو حفظ کرد و امروز نسل جدید انشاالله . جانم فدای رهبر
  • NL ۲۳:۳۱ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۱
    کجاست ان که میگفت اینها اذیت میکنند . افرین بزنید بکشید آمریکایی های ملعون را
  • IR ۲۳:۳۹ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۱
    6 2
    وقتی اسلحه جای خدا را در بینش فکری مسوولان نظام گرفت و به بهانه مصلحت و خلاف صریح قرآن انواع ذلت ها را پذیرفتند بزودی در کشوری که مقدراتش به دست غیر مسلمانان افتاده روزگاری سیاهتر از اندلس رخ خواهد داد.
  • آرش IR ۲۳:۵۹ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۱
    آفرین این امتداد کار مداوم نیست .ادامه دارد
  • IR ۰۰:۰۱ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
    قدرت دفاعی ایران واقعا حیرت آور است.آفرین بر جوانان غیور و انقلابی نیروهای مسلح
  • IR ۰۰:۱۴ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
    9 55
    با این ابعادش تازه میان برده ؟! فکر کردم قاره پیماست ! حداقل 250-400 کیلومتر رو باید میزد
    • رامین ۰۱:۱۸ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
      37 1
      خطاب به 00:14، موشک هوا به هوای قاره پیما؟!!!!! برد بلندش با نام مقصود هم خواهد آمد ، در ضمن همین میان برد هم که بردش از فینیکس بیشتره، دستاورد بسیار ارزشمندیه، اینو فراموش نکن.
    • IR ۰۱:۳۵ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
      7 1
      دمشون گرمِ ساختنش. شما می تونی از نمونه های کوچکتری که دست فروشها می فروشن استفاده کنی!
    • IR ۰۲:۰۱ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
      16 2
      شما بفرما یکیشو طراحی کن برا ۴۰۰ کیلومتر,من بودجه شو در اختیارت میزارم!!!!
    • IR ۱۱:۳۱ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
      25 1
      انشاا... به زودی مقصود با برد بالای 400 کیلومتر میاد. منتظر باش
  • لر اهوازی IR ۰۰:۲۲ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
    81 12
    خدا ی قوت. ایکاش دیگرصنایع ایران بویژه خودروسازی و... از صنایع نظامی یاد میگرفتند
    • IR ۰۲:۴۲ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
      13 1
      تا زمانی که با واردات آنهم با ارز ارزان و مونتاژ فروش داشته باشن وضع همینه
    • صداقت IR ۰۷:۰۰ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
      33 28
      این هم مثل خودروسازی دیگر، موشک 50 ساله پیش آمریکا را بعد بیست سال تلاش ساختند. تازه هیچ کجا استفاده نشده.
    • صداقت IR ۰۷:۰۰ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
      2 32
      این هم مثل خودروسازی دیگر، موشک 50 ساله پیش آمریکا را بعد بیست سال تلاش ساختند. تازه هیچ کجا استفاده نشده.
    • IR ۱۰:۳۸ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
      32 3
      همین موشک 50 سال پیش را کشورهای عربی و حتی اروپایی نمیتونن بسازند و بایستی از آمریکا بخرند که هم دلار از دست میدهند و هم زیر سلطه آمریکا هستند مورد دوشش آمریکا قرار میگیرند همچنان که زمان شاه ما اینگونه بودیم - در ضمن کلاش هم مال 60 سال پیش است ولی هنوز هم کارایی دارد و از رده خارج نشده است / تکنولوژی درست است که در طی 40 سال گذشته پیشرفت کرده ولی از لحاظ سخت افزاری و فیزیکی چیزی تغییر نکرده نه شکل هواپیماها تبدیل به بشقاب پرنده شده و نهموشک های لیزری ساخته شده که این نوع موشک از رده خارج بشه و تا وقتی که کارایی دارد و میتواند هواپیمایی را ساقط کند دلیلی ندارد که از رده خارج شود آن هم در کشوری مثل ایران که از لحاظ مالی مشکلات فراوانی داریم و صنعت تسلیحاتی مانند آمریکا پیشرفته نیست ولی همین مقدار کار هم بسیار سخت و پیچیده و مهم است که انجام شده و همچنان ادامه دارد /
    • امیر ۱۳:۵۷ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
      12 3
      جناب صداقت!!!!! چرا حرف بغیرمنطقی می زنی؟!!!! پنجاه سال پیش موشک های هوا به هوا ، 160 کیلومتر برد داشتند؟!!!!!! یا فکر کردی در سایر کشورها در عرض یکی دو سال به تکنولوژی های پیشرفته دفاعی دست پیدا می کنند که میگی بیست سال؟!!! هر چند که همین الان بسیاری از کشورهای جهان تکنولوژی ساخت یک موشک هوا به هوای معمولی هم ندارند، چه برسه موشک پیشرفته فکور با برد 160 کیلومتر، فکور به مراتب از فینیکس پیشرفته تره و بردش هم بیشتره، ( انگار متن را اصلاً نخوندی!!!! فینیکس به عنوان بیس این پروژه انتخاب شده، نه اینکه فکور کاملاً منطبق با فینیکس های قدیمی باشه) ، در ضمن تکنولوژی های نظامی همیشه از تکنولوژی های غیرنظامی زمان خوداشون دهها سال جلوترند و برای همین هم به این راحتی نمی توان حرف از بی استفاده بودن آنها به دلیل قدیمی بودن آنها زد، به طوری که حتی امروزه بسیاری از جنگنده ها ،توان مقابله با فینیکسهای قدیمی را هم ندارند، چه برسه به فکور که منطبق با تکنولوژی های روز جهان ساخته شده است ،در ضمن چرا صنعت پرافتخار دفاعی را با صنعت پرانتقاد خودروسازی مقایسه می کنی؟!!!! ( قیاس مع الفارق)، منظورت چیه می گی که هیچ کجا استفاده نشده؟!!!! تستهای مختلفی روی این موشک انجام شده و نمونه فکور 90 هم در رزمایشهای مختلف با موفقیت آزمایش شده است، نکنه در منطق مضحک جنابعالی حتماً باید جنگی واقعی علیه کشورمان اتفاق بیفتد، تا شما به دستاوردهای ارزشمند دفاعی متخصصان دفاعی کشور پی ببری؟!!!! ارزش این دستاوردها آنجاست که به اذعان دوست و دشمن ، بازدارندگی واقعی علیه دشمنان این کشور بوجود آورده که به هیچ وجه قابل انکار نیست.
  • ناقد IR ۰۰:۵۷ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
    36 16
    جانم فدای رهبر
  • DE ۰۱:۲۰ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
    21 2
    مشرق ! فکر کنم این عمله های عربستان و اسرائیل سایتت رو کوتاه مدت حک میکنند و یا یه جوری دیگری دستکاری میکنند . آخه امکان نداره که در عرض یک دقیقه یک کامنت 70 تا منفی بگیره . دم و دستگات رو یه چکی بکن.
  • محمد DK ۰۱:۳۴ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
    8 65
    پاینده باد ترکیه که حرف اول را میزنند و در حال اتمام ناو هواپیمابر هم هست
    • IR ۱۰:۲۱ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
      29 1
      خاک تو سرت
  • IR ۰۱:۴۵ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
    18 3
    سوخو 57 و 35 بخریم
  • علی IR ۰۲:۱۹ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
    6 28
    تا زمانی که ارتش و سپاه حامی مردم نباشند و فاصله ایجاد شده بین ملت و نظام پر نشود و اعتماد ملی به نظام بر نگردد ساخت اینها جز دردسر هیچ کمکی نه تا الان کرده و نه خواهد کرد به ایران و جز دردسر چیزی برای ما نداشته است.در کشورهای دیگر ارتش حامی نظامشان است و اگر ریس جمهوری بخواهد خارج از چارچوب نظامشان حرکت کند ارتش قیام می کند و سرنگونش می کند.... بنطرم ارتش و سپاه باید آقازاده ها را بگیرند و اعدامشان کنند و اقتصاد کشور را سامان دهند تا این شکاف و بی اعتمادی برگردد و ملت هم پشتیبان آنها باشند چه آنکه در طول تاریخ هر ارتش سپاهی بدون پشتوانه ملتش شکست خورده است.
    • IR ۱۱:۴۸ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
      14 2
      بسیج که مردمیه
  • علاف الدوله IR ۰۲:۲۲ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
    7 0
    به نظر میرسه با توجه به مشخصاتی که از موشک اعلام شده بخصوص شماره سریالها این موشک دنباله پروژه سجیل هستش . فقط تیم طراح به این نتیجه رسیده که استفاده از بدنه موشکهای فونیکس که برای هواپیما طراحی شده بودند بهتر از بدنه موشک شاهین هستش که بیشتر برای دفاع زدهوایی طراحی شده بوده فکر کنم باید هنوز منتظر بمونیم تا موشکی را که نتیجه پروژه فکور 90 و بر پایه فونیکس بخصوص در سیستم هدایتی باشه ببینیم بخصوص همونطوری که در مقاله ذکر شده نیروی هوایی سه سال پیش چندان از عملکرد سیستم هدایت پروژه فکور 90 راضی نبوده و عقیده داشته که باید برروی اون بیشتر کار بشه
  • کاربر 10 ساله مشرق نیوز IR ۰۲:۵۴ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
    19 0
    اگر مشکل کشور در ساخت و تولید انبوه موتور توربوفن نیمه سنگین حداقل 50 کیلو نیوتنی حل بشه بلاخره تلاش ها در نیروی هوایی به نطقه ای به هدف خواهند نشست...
  • IR ۰۲:۵۷ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
    4 0
    موتور سرجنگی رادار وسیستم هدایت همگی متعلق به موشک هاوک بهینه یا شلمچه هستش که درپوسته طرح موشک فینیکس مونتاژ شده تا توان خمل و جا نمایی بیش از دو فروند در طرح سجیل رو برای هواپیما داشته باشه.اما همانطور که درمقاله به اون اشاره شد رئی قطعات موشک کدقطعات موشک هاوک خورده این موشک ازنوع نیمه اکتیو و متکی به رادار هواپیماست.انشالله تا موشک مقصود.
  • US ۰۴:۱۶ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
    6 15
    از این تیتر شما استنباط میشه در مورد موشکهای هوا به هوا حداقل 30 سال از امریکا عقب هستیم. انشالله زودتر جبران کنیم.
    • کامران ۱۳:۱۶ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
      11 1
      خطاب به 4:16، جنابعالی چطور به چنین استنباطی رسیدید؟!!!! موشک فکور که به مراتب از فینیکس پیشرفته تره و در ضمن بردش هم بیشتره، اگر فکور کاملاً مثل فینیکس بود، حرف شما هم درست بود.
    • م IR ۱۴:۴۱ - ۱۴۰۲/۰۶/۲۲
      0 0
      کامران موشک فقط امرام d ورن 150 فینیکس 650 . آمرام قابل حمل توسط بیشتر جنگنده ها هست اونم با تعداد هشت نه فروند. فینیکس برا اف14 تعداد چهار تیر قابل حمل بود0! بقیه نمی تونستن حمل کنن
  • ميكاييل IR ۰۴:۱۹ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
    26 3
    الله اكبر زماني با فونيكس ستا ستا جنگنده مينداختيم الان با مدل ايرانيش وبدون ترس از محدوديت در قطعات و تعداد چاهارتا چهارتا ميندازيم تا چش اونايي كه نميتونن ببينن دربياد بگو انشا الله
  • IR ۰۶:۰۲ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
    4 27
    جلوی بمب اتم رو هم میگیره؟
    • IR ۱۰:۰۳ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
      8 15
      احسنت اقتصاد که مباشه نیرو نظامی بی مصرف میشه
    • IR ۱۲:۰۶ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
      12 2
      اگه بردش بیشتر بشه می تونه موشکهای اتمی رو هم در فاصله دور درو کنه
    • رامین ۱۲:۵۶ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
      12 0
      خطاب به 10:03، جناب احسنت!!!!! چرا مسائل را با هم قاطی می کنی؟!!!!، مگه دستاوردهای نظامی در اقتصاد کشور ما اختلال ایجاد می کنه؟!!!!! هر چیزی به جای خود، اگر اقتصاد باشه و قدرت نظامی نباشه ، دشمنان به راحتی به کشور شما حمله خواهند کرد، کمی تاریخ بخون تا بفهمی چه تمدن های باشکوهی که در اوج ثروت و رفاه بودند با تهاجم بیگانگان نابود شدند ( چون به قدرت نظامی توجهی نکردند)، در سال 59، اگر قدرت موشکی حالا را داشتیم، قطعاً صدام به خودش جرات حمله را نمی داد، در منطق عجیب شما ، جنگ عامل نابودی اقتصاد یک کشور نیست؟!!!! ( هشت سال جنگ به نظرت در اقتصاد کشور ما نقش منفی نداشت؟!!!)به همین خاطر است که با افزایش قدرت بازدارندگی ، باید چنان قوی شویم که هیچ کشوری جرات حمله به ایران را پیدا نکند، در ضمن حرف امثال شما وقتی درست است که یک کشور هزینه های بسیار نجومی را صرف افزایش قدرت نظامی خود کند و به اصطلاح در این زمینه افراط نماید، همانطور که افراط در این زمینه خطاست ، قطعاً تفریط هم خطاست.
    • IR ۱۵:۱۳ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
      1 0
      آره اگه مطلب رو میخوندی، میتونه بگیره. البته متوجه تیکه انداختنت شدم. یک دولت سر کار گذاشتیم با کلی وسعت، دلیل نمیشه از بقیه کارها غافل بشیم. همون اشتباهی که سر برجام کردیم.... شبهات و سوالات تکراری لطفا نپرس.
  • IR ۰۷:۰۹ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
    9 7
    اقتصاد
    • IR ۱۷:۰۵ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
      13 1
      ازکسی که بهش رای دادی بخواه گول خور کلید
  • IR ۰۷:۴۵ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
    11 34
    امیدوارم حالا که اینقدر عاشق جهاد هستید ترامپ مثل اوباما تو زرد از آب در نیاد و شما را به آرزوتون برسونه .برای آباد کردن دوباره یه زمین باید دوباره شخمش زد
    • محمد IR ۱۰:۱۵ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
      15 3
      همراه اربابت آرزشو به گور میبری بی وجود
    • فرهمند IR ۱۲:۱۱ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
      21 4
      دقیقا شما درست می گید و به همین دلیله که تل آویو و حیفا احتیاج به شخم دارن تا آماده کشت مجدد بشن.
    • IR ۱۵:۰۷ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
      7 0
      برای همینه اینقدر کپک زدی.... یه ذره به وجود انسانیت و وجدانت برس و نفس و هوس وجودت رو شخم بزن. پول لیاقت این رو نداره که زنجیر در گردن انسان باشه...
  • AE ۰۷:۵۹ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
    34 1
    من یک جنگزده زمان صدام هستم زیر بمب باران اون لعنتی بزرگ شده ام کودکان زیادی دیدم که دست وپایشان قطع شده بود وخانه هایشان ویران شهرهای دزفول ,ایلام ,کرمانشاه,اهواز و... مدیونید اگر با این همه بودجه وامکانات قدرت دفاع در مقابل هواپیماهای بی۲ واف ۲۲ نداشته باشید مدیونید اگر هزاران موشک وسلاح مخرب برای جنگ ونابودی حامیان منطقه ای انبار نکنید مدیونید اگر در جنگ آتی آبروی ایران وتاریخ ما را ببرید و سلاح لازم برای نابودی دشمنان مهیا نکرده باشید
    • IR ۱۰:۰۷ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
      0 9
      ما جنگزده هستیم که باعث شد(کودکان،نوجوانان،زن،مرد،پیروجوانان..)بسیاری نابود وحتی فامیلهایمان کشته شوند وخانواده های بسیاری تاحالا کشته،اواره ودچار انواع معضلات مادی،روحی وجسمی ...شده اند
    • DE ۱۲:۱۰ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
      1 1
      یعنی در جنگ تحمیلی آبروی ایران رفت؟
  • IR ۰۸:۴۸ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
    12 1
    جانم بقداینان نفدیک بالروح . ان الذین قالوا ربنا الله ثم استقاموا
  • IR ۰۹:۳۱ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
    5 22
    باز هم اول ماه شد و حقوق مشرقی ها رو واریز کردن...
    • محمد IR ۱۲:۳۸ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
      5 1
      فعلا که جیره تو رو واریز کردن اومدی پاچه مشرق میگیری خخخخخ
  • IR ۱۰:۰۹ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
    6 37
    مردم شغل می خواهند نه از این بازی های بی فایده
    • حمید ۱۳:۰۲ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
      18 0
      خطاب به 10:09، چرا چرت و پرت می گی؟!!!! مگه دستاوردهای نظامی جلوی اشتغال را می گیرد؟!!!! این دستاوردها خودش باعث اشتغال می شود، در ضمن شغل در حیطه وظایف وزارت کاره ، وظیفه وزارت دفاع هم همین دستاوردهای نظامی ارزشمنده، جنابعالی احتمالاً مریضی که به این دستاوردهای ارزشمند می گی بازی های بی فایده، فایده اینها در آنجاست که باعث میشه با افزایش قدرت نظامی، دیگر شاهد هشت سال جنگ تحمیلی نباشیم، در منطق مضحک شما، در زمان جنگ می توان اشتغال موثر ایجاد کرد؟!!!!! در منطق مسخره امثال شما در زمان جنگ، می توان مشکلات اقتصادی را حل کرد یا در زمان صلح؟!!!! جنابعالی به جای مطالبه از وزارتخانه هایی نظیر کار و صنعت معدن تجارت و از همه مهمتر وزارت اقتصاد، داری کار ارزشمند وزارت دفاع را زیر سوال می بری؟!!!!! خدا واقعاً شفات بده.
    • IR ۱۴:۴۴ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
      2 0
      بی فایده؟! قیاس به نفس چندان ...
  • IR ۱۰:۲۹ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
    1 9
    فکور مال الآن نیست که تازه بعد از آن مقثود با برد بلند در دستور کار بوده حالا می بایستی خبر عملیاتی شدن مقصود رو می دادند زمان سردار دهقان وزارت دفاع خیلی فعال بود و هر از گاهی خبری ... البته قبل از روحانی خیلی در دفاعی پیشرفت کردیم اما ...
  • IR ۱۱:۰۸ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
    3 20
    اگه پلتفرم فکور و مقصود یکیه خوب یکدفعه همگی رو از نوع مقصود بسازید که توانایی بیشتری داره ... ضمنا حداقل دمای منفی 31 درجه یعنی این موشک در زمستان کلا تعطیله ... ضمنا دیگه چهل تا اف 14 چهل و پنج ساله چی هست که براش موشک هم توسعه میدید ؟ یک موشکی بسازید که بشه از بادبادک شلیکش کرد !
    • رامین ۱۳:۱۰ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
      7 0
      خطاب به 11:08، خدا شفات بده، این چرت و پرتا چیه می گی؟!!!! یعنی ایران برای هواپیماهای خودش نباید موشک بسازه؟!!!! در ضمن این موشک ها قابلیت شلیک از تمام جنگنده های نهاجا را داره ، نه فقط اف 14، یعنی سوخو 24 و میگ 29 و...، در ضمن تمام جنگنده های نهاجا ارتقاء پیدا کرده و بهینه سازی شده و مثل گذشته نیست و انشاء الله در آینده هم ممکنه خرید های جدیدی صورت بگیرد، در ضمن توی شهر شما ،زمستان، سی ویک درجه زیر صفره که میگی این موشک زمستان تعطیله؟!!!! ( می دونی سی ویک درجه زیر صفر یعنی چی؟!!!) شاید فکر می کنی سایر موشک های مشابه در شصت درجه زیر صفر شلیک می شوند؟!!!! در زمستان 15 یا بیست درجه زیر صفر ، کل شهر به حالت تعطیل در می آید، در اینجا هم چون در ارتفاع بالا دما پایینتر است ، به طور منطقی ، سی ویک درجه زیر صفر در نظر گرفته اند که بر مبنای استانداردهای نظامی در این زمینه است.
    • IR ۱۳:۳۳ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
      0 0
      نه همین خوبه شوما دخالت نکن
  • IR ۱۱:۳۰ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
    10 2
    انشالله هیچ موقع جنگ نشه
  • IR ۱۲:۰۴ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
    0 13
    بنده اصولا مخالفم
    • IR ۲۱:۴۱ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
      2 0
      شما کی موافق بودی زمان جنگ هم فلنگ رو بستی
  • خودی IR ۱۲:۳۷ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
    6 1
    درسته مشکلات تو کشور مخصوصا اقتصادی زیاده ولی من خودم امریکا خواست غلطی بکنه برا دفاع از خانواده و سرزمینم به خط مقدم خواهم رفت ایران نمیتونه عراق یا سوریه یا افغانستان بشه اینجا ایرانه
  • محمد IR ۱۲:۴۰ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
    0 0
    ۲۳:۴۶ و ۲۳:56 باز زیاد کود خوردی رم کردی ارم باش خخخخخ
  • IR ۱۳:۳۳ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
    4 9
    بنده خدا خود اف 14 دیگه در حکم پشس بعد موشک 40 سال پیش امریکا رو میخوای از روش شلیک کنی خوشحالی داره. البته خوبیش اینه دانش تجهیزات هوایی مون پیشرفت کرده ولی از لحاظ نظامی بی فایدس
  • US ۱۴:۰۶ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
    8 1
    بومی سازی س-۴۰۰ از اوجب واجبات است، و گر نه آسمان کشور پاشنه آشیل است. آسمان را محافظت کنید دیگر هیچ قدرتی‌ نمی‌تواند تهدید کند.
  • البرز IR ۱۴:۲۲ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
    4 1
    اینجا سرزمین رستم است بگذار بیایند در باتلاق تا ببینند گرز گران و برق شمشیرها را چنان بر زمین افکنم دشمنم
  • محمد مسلم GB ۱۵:۲۹ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
    4 2
    گام بعدی ساخت نمونه کوچکتر مشابه امرام و ار ۷۷ است که با تعداد بیشتری برای تمام جنگنده ها قابل استفاده باشد که گلوگاه آن کوچک سازی سیکر(رادار فعال ) موشک است
  • محمد مسلم GB ۱۵:۳۵ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
    2 1
    نسخه ضد رادار فکور شباهت زیادی به موشک ها ۵۸ پیدا خواهد کرد
  • ریسعلی دلواری IR ۱۸:۲۶ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
    5 1
    درجوابjsfعملیات دستگیری نظامیان آمریکایی بغل گوش ناو هواپیما بر و f35 کاملا قدرت آمریکا رو نشون داد.
  • ریسعلی دلواری IR ۱۸:۲۶ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
    5 0
    درجوابjsfعملیات دستگیری نظامیان آمریکایی بغل گوش ناو هواپیما بر و f35 کاملا قدرت آمریکا رو نشون داد.
  • IR ۲۱:۰۹ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
    4 0
    همیشه، قویترین ابزار و کارآمدترین اونها، مردم اند.
  • IR ۲۱:۰۹ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
    6 0
    همیشه، قویترین ابزار و کارآمدترین اونها، مردم اند.
  • IR ۲۱:۴۳ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
    12 1
    من موتور توربوفن نیمه سنگین می خواممممممممممم
  • علی مشهدی GB ۲۱:۵۹ - ۱۳۹۷/۰۵/۰۲
    25 0
    دم کسایی که ساختن گرم
  • مهدی IR ۱۹:۱۱ - ۱۳۹۹/۱۱/۲۹
    0 0
    ما می توانیم زنده باد نیروهای مسلح
  • یوسف IR ۱۴:۴۹ - ۱۴۰۰/۰۳/۰۸
    0 0
    کارشون واقعا قابل تقدیره اگه رادار فعال باشه
  • بی طرف IR ۱۱:۳۴ - ۱۴۰۲/۰۳/۲۳
    0 0
    لاستیک های جنگنده را کویر میسازد
  • وروگرد مرکز استان زاگرس بکنین IR ۰۰:۰۸ - ۱۴۰۲/۰۴/۲۰
    1 0
    کار مفیدی هست ولی به نظر بنده روی‌ یک موشک تصویرساز فروسرخ با توانایی حمله در ۴۵ درجه به پایین با برد هفتاد کیلومتر و شکیل کن، فراموش کن قابل حمل و شلیک توسط تایگر، فانتو، میراژ،اف۷ و پهپاد های رزمی کار کنیم خیلی مفید تره

این مطالب را از دست ندهید....

فیلم برگزیده

برگزیده ورزشی

برگزیده عکس