به گزارش مشرق، بازخوانی توصیه‌ها، هشدارها، پیش بینی‌ها و اصطلاحات خاصی که رهبر معظم انقلاب هر ساله هم‌زمان با غرس درخت در حضور رسانه‌ها و مسئولان کشور دارند، بسیاری از چالش‌های این حوزه و راهکارهای حل آن را روشن می‌سازد.
غرس درخت از سوی رهبر معظم انقلاب تبدیل به یک سنت هرساله شده است. ایشان با تکرار هرساله درختکاری به اهمیت این رویداد مهم برای کشور تأکیددارند.
در سال‌های اخیر در حاشیه درختکاری که با حضور مسئولان دولتی و شهری انجام می‌گیرد، ایشان بیانات حائز اهمیتی را ایراد فرمودند که بسیاری از آن‌ها این روزها تبدیل به معضلات و چالش‌های اصلی کشور شده است.
به همین منظور در گزارش پیش رو بعضی از بیانات رهبری که ایشان با دوراندیشی دست بر آن گذاشتن و این روزها تبدیل به چالش شده بازنشر شده است. این گزارش بیانات رهبری از تاریخ 88 تا 95 را موردبررسی قرار می‌دهد.
متصرفین را قطع ید کنید
ایشان در 18 اسفندماه سال 88 خطاب به مسئولان وزارت کشاورزی و منابع طبیعی و سازمان محیط زیست و دیگر دست‌اندرکاران این عرصه اظهار داشتند: «مراقبت کنید این دائره غصب و تصرفِ نابجا و غلط را، توسعه پیدا نکند و جلویش گرفته شود. متصرفین را قطع ید کنید. خبرهای زیادی می‌رسد، هم انسان خودش مشاهده می‌کند ـ تا آنجائی که حالا انسان دررفت و آمدها، در سفرها فرصت پیدا می‌کند از نزدیک ببیند؛ یا کسانی که از نزدیک دیدند و مورد وثوق‌اند، می‌آیند اطلاع می‌دهند «متأسفانه با تعرض به جنگل‌ها و تعرض به مراتع، به کشور و به مردم کشور ظلم شده است. زمین‌های مراتع را درجاهای مختلف، بخصوص در نزدیکی شهرهای بزرگ، مورد تعرض قراردادند و ضایع کردند؛ جلوی این را باید بگیرید؛ والا ما اینجا یک‌دانه درخت بکاریم، دو تا درخت بکاریم، یا مثلاً هزاران درخت در سطح کشور کاشته بشود، اما معادل آن، درخت‌هایی که عمرهای طولانی دارند و می‌توانند بمانند و می‌توانند منشأ استفاده قرار بگیرند - و از جنگل چقدر استفاده‌های چوبی می‌شود کرد، درحالی‌که جنگل هم مطلقاً تکان نخورد و مورد نقص قرار نگیرد ـ از بین بروند؛ این کار به نتیجه نمی‌رسد.
این کارِ خیلی سودآوری نیست که انسان از این‌طرف درست کند، از آن‌طرف چیزهای اصلی را از دست بدهد؛ این را خیلی باید مراقبت کنید. درختکاری درسی است برای ما، که درخت موجود را قدر بدانیم. این درخت، یک درخت کم‌عمرِ کوچکی است چیز کم‌اهمیتی است، تأثیری هم ندارد؛ امروز هست، ممکن است فردا نباشد؛ اما آن درختی که صدسال، دویست سال عمر دارد، و این درخت‌های مجموعه‌ی عظیم جنگل‌ها که باارزش‌اند، این‌ها را بایستی ما نگه‌داریم و نگذاریم به این‌ها تعرض بشود.»
نگاه به مسئله آب، هوا و محیط زیست سالم را در متن برنامه‌های خود بگذارید
مقام معظم رهبری در 17 اسفندماه 89 از اینکه میل و اهتمام به توسعه صنعت گل و گیاه به وجود آمد ابراز خرسندی کردند و بوستان‌های شهری را به جهت سالم‌سازی محیط زیست لازم و ضروری دانستند اما تأکید ایشان بر مسئله گردوغبار و آلودگی هوا در آن سال جالب‌توجه است ایشان می‌فرمایند: «من خواهش می‌کنم مسئولینی که در بخشهای مختلف هستند، به این نکته توجه کنند که نگاه به مسئله آب‌وهوا، نگاه به مسئله‌ی غبار، نگاه به مسئله‌ی دود، نگاه به مسئله هوای سالم، نگاه به مسئله آب سالم، نگاه به محیط زیست سالم، نگاه به مسئله جنگل‌ها، نگاه‌های اصلی است؛ این‌ها را در متن برنامه‌ها، در مجاری همه‌ی برنامه‌های زندگی بگنجانند.»
نگرانی از طرح باغشهرها در سال 89
در سال 89 مقام معظم رهبری نگرانی خود را در از میان رفتن باغشهرها بیان می‌دارند: «من جداً از این طرح باغشهرها نگرانم. آقای رئیس‌جمهور هم چند بار با من مطرح کردند، به ایشان هم گفتم. من نمی‌دانم چه پیش می‌آید، سوءاستفاده‌چی‌ها چه‌کار خواهند کرد. با این دید نگاه کنید که راه را باز نکنید. یک عده‌ای سوءاستفاده‌چی‌اند. هر جا که برای یک کار عام‌المنفعه‌ای در نظر گرفته می‌شود (همین آمارهایی که آقای شهردار محترم دادند) من میدانم و مطمئنم که یک عده‌ای نشسته‌اند و کمین گرفته‌اند ببینند چطور می‌توانند این طعمه را بربایند. جنگل‌های اطراف شهر هست، زمین‌های جنگلی و مناطق جنگلی هست - که خب، این‌ها با زحمت زیاد و در طول سالیان زیاد به وجود آمده - نگاهشان به این‌هاست.
ببینید:
عکس/ کاشت درخت به یاد شهدای مدافع حرم
یادآوری نقش مردم در احیای فضاهای سبز کشور
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در 15 اسفند 90 در بیانات موجزی، بی‌اعتنایی به منابع طبیعی در طول سال‌های متمادی گذشته را یادآور شدند و افزودند: امروز مردم مؤثرترین و مهم‌ترین نقش را در احیای فضای سبز کشور بر عهده‌دارند و باید در عین توجه به ایجاد فضای سبز جدید، مراقب جنگل‌ها، باغات، مراتع و زمین‌های حاصلخیز موجود هم باشند.
شناسایی خطر غصب و نابودی منابع طبیعی از سوی برخی افراد در کشور
بیانات در مراسم غرس درخت در سال 91 با گلایه‌ای از برخی از مسئولان همراه بود و بیان داشتند: ما اینجا دانه‌دانه درخت می‌کاریم، اما صدها و هزارها درخت درجاهایی که نباید قطع شود، بی‌جهت قطع می‌شود؛ این خیلی اشکال بزرگی است که وجود دارد.
ایشان انگشت‌بر روی غصب برخی زمین‌ها و آبادی‌های اطراف شهرهای بزرگ نیز گذاشتند و گفتند: علاوه بر اینکه آبادی‌ها و سبزی‌های اطراف شهرهای بزرگ به‌غلط و به غصب در اختیار افرادی قرار گرفت که می‌خواستند از زمین سوءاستفاده کنند و هنوز هم دارند می‌کنند، و سبزی تبدیل شد به سیمان و آهن و این‌ها - که این‌یک مصیبتی برای شهرهاست - مجموعه‌ی جنگلی کشور هم مورد تهدید جدی قرار داشت و قرار دارد؛ که باید جداً از آن جلوگیری شود. این، هم وظیفه دولت است، هم وظیفه‌ی مجلس است، هم وظیفه‌ی شهرداری‌هاست، هم وظیفه‌ی قوه‌ی قضائیه است؛ هرکدام به نحوی باید جلوی پیشرفت این حرکت غلطی را که امروز متأسفانه در کشور ما وجود دارد، بگیرند.
تأکید بر وضع قوانین حمایتی برای حفظ منابع طبیعی
سال 91 را می‌توان سال شروع اعتراضات جدی مقام معظم رهبری به وضعیت منابع طبیعی و جدی عمل نکردن دستگاه‌ها خواند، ایشان در سخنرانی آن سال می‌فرمایند: «برای حفظ جنگل‌ها قوانینی لازم داریم - این قوانین جایش خالی است ـ و یک اراده‌ی قوی و عزم راسخی لازم داریم برای جلوگیری از تصرف زمین‌های اطراف شهرهای بزرگ، که افرادی آن‌ها را می‌گیرند و تبدیل می‌کنند به ساختمان، به آپارتمان‌های بلندمرتبه.
این کار علاوه بر اینکه مشکلات گوناگون بشری و انسانی ایجاد می‌کند، اولین کار غلطی که انجام می‌گیرد، این است که محیط سبز اطراف شهرها ـ هوای تنفس شهر ـ از بین می‌رود. حالا شما در شهر بروید زحمت بکشید و در خانه‌ها دانه‌دانه نهال بکارید؛ این کجا، و اینکه شهر محاط باشد به مجموعه‌ی سبز، کجا؟ اگرچه کارهای خوبی هم انجام‌گرفته، در اطراف شهرها گاهی جنگلکاری‌هائی شده ـ این را هم نباید منکر شد ـ لیکن آن چیزی که ثروت اصلی کشور است، که مناطق سبز اطراف شهرهاست، باغات داخل شهرهاست، و بخصوص جنگل‌هاست، باید محفوظ بماند. هم سازمان محیط زیست، هم دستگاه‌های ذی‌ربط دیگر دولتی، هم مسئولین و نمایندگان در مجلس، هم مسئولین در قوه‌ی قضائیه، و در مورد شهرها و حریم شهرها هم شهرداری‌ها، در سرتاسر کشور موظف‌اند که این کار را دنبال کنند. ما همیشه این مسئله را تکرار می‌کنیم، اما بازمی‌بینیم که کار درستی انجام نگرفت! خب، باید ان‌شاءالله همه همت کنند تا این کاری که همه هم قبول دارند که لازم است و درست است، تحقق پیدا کند.
توصیه رهبری به گسترش سنت درختکاری
14اسفند 92 حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به شعار «هر ایرانی یک درخت» اشاره و توصیه می‌کنند: «همه سعی کنند در این ایّام ـ که ایّام درختکاری و فصل درختکاری است ـ هرچه می‌توانند [کاشت درخت را] افزایش بدهند و جلو دست تطاولی که دراز می‌شود گاهی به فضاهای سبز را، هم مردم و هم مسئولان بالخصوص بگیرند و نگذارند؛ چه جنگل‌های ما، چه مراتع ما و چه فضاهای سبز شهری و آنچه حول‌وحوش شهر هست؛ والا اگر چنانچه شماها با قوّت و قدرت برخورد نکنید، این دامنه‌های البرز که در تهران ملاحظه می‌کنید، تا آن بالابالاهای آن آهن و سیمان خواهد شد؛ یعنی همین‌طور کسانی سوءاستفاده می‌کنند. حالا اینکه شما می‌گویید که نشستید و روی این مسئله برنامه‌ریزی کردید، این خیلی خوب است؛ منتها باید در عمل به‌طور محسوس این مشاهده بشود و انسان بداند که واقعاً یک کار اساسی دارد انجام می‌گیرد؛ ان‌شاءالله موفّق باشید.»
17 اسفند 93 یک با فراهم شدن زمینه دیدار مقام معظم رهبری با فعالان و دوستداران عرصه منابع طبیعی و محیط زیست تبدیل به یک روز تاریخی و ماندگار شد. بیانات ایشان در این روز حکم فصل الخطاب در عرصه منابع طبیعی و محیط زیست داشت.
فرازی از سخنرانی ایشان به مسئله جنگل‌ها و مراتع اختصاص یافت و ابراز داشتند:« این جنگل‌های ما و مراتع ما، هم ریه‌های تنفّسی شهرها و محیط‌های زندگی‌اند، هم نگهبان خاک‌اند و خاک را که این‌همه درباره‌ی اهمّیّتش گفتیم، حفظ می‌کنند؛ این جنگل‌ها را باید حفظ کرد. متأسفانه در بخشهای مختلف کشور، این جنگل‌های متراکم و انبوه شمال کشور بعضاً مورد چپاول و غارت، و بعضاً آخر(12) مورد بی‌توجّهی و بی‌اهتمامی قرار می‌گیرد. من تأکید می‌کنیم اجازه ندهید به این جنگل‌ها دست‌درازی بشود؛ بخشهای مختلف کشور که مسئولیّتی در این زمینه‌دارند، از منابع طبیعی گرفته تا محیط‌زیست تا بقیّه‌ی دستگاه‌هایی که ارتباطی با این قضایا دارند، اجازه ندهند با بهانه‌های مختلف - از شهربازی درست کردن و جذب گردشگر و هتلداری و مانند این‌ها بگیرید تا مدرسه‌ی علمیّه و حوزه‌ی علمیّه؛ همه‌ی این‌ها بهانه‌هایی می‌شوند و شده تاکنون - که جنگل‌های ما دست بخورند، به آن‌ها تعرّض بشود؛ به جنگل‌ها تعدّی بشود و تاکنون به جنگل تعدّی شده؛ جلویش را با استحکام کامل بگیرید.»
استفاده از واژه «کوه خواری» در کنار زمین‌خواری و تعرض به انفال و نام بردن محدوده‌ای در شرق تهران که از دسترس عموم خارج‌شده و در تصرف یک‌نهاد خاص قرار دارد موجب شد در فاصله‌ای کوتاه این منطقه به یک پارک جنگلی عمومی تبدیل شود و نویدی از رویکرد نو مسئولان به منابع طبیعی را می‌داد.
توصیه ایشان بر جرم انگاری دست‌اندازی به منابع طبیعی و ابلاغیه سیاست‌های کلی در حوزه محیط زیست بافاصله حدود شش ماه پس از سخنرانی در جمع دست‌اندرکاران این حوزه حجت را بر همه تمام کرد.
سخنان رهبری در 18 اسفند سال 94 بازهم کوتاه و موجز بود ایشان دوباره به سنت حسنه درختکاری و رواج آن تأکید کردند: «خب اینکه مردم عادت کنند درخت بکارند این کار خیلی خوبی است» امّا این بار توصیه کردند به حفظ درختان کاشته شده اهتمام بیشتری داشته باشند، در بیانات ایشان آمده است: «هم مردم و هم مسئولین عادت کنند که این فضای سبز را - بخصوص جنگل‌ها را، بخصوص مراتع را- ان‌شاءالله حفظ کنند؛ این‌ها جزو وظایف ما است. البتّه حرف می‌زنند آقایان و غیر آقایان، صحبت زیاد می‌کنند، منتها حرفِ تنها کافی نیست، عمل لازم است و به‌جای زیاد گفتن باید زیاد عمل کرد.»
توجه به حفظ و پرورش گیاهان داروئی
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در 18 اسفند 95 با اشاره به اهمیت مسئله فضای سبز و درخت و سبزه و مراتع و جنگل‌ها و پوشش گیاهی زمین خاطرنشان کردند: «مسئله فضای سبز در کشور ما خیلی مهم است. [و] در کشور ما، از بعضی از کشورهای دیگر هم مهم‌تر است؛ زیرا کشور ما، یک کشوری است که دارای کویر است و کم‌آب است و تنوع‌های اقلیمی در آن‌جوری است که ما زیاد احتیاج داریم به اینکه پوشش گیاهی‌مان را حفظ کنیم. مسئولینی که کار جنگل‌ها مربوط به آن‌ها است یا کار مراتع مربوط به آن‌ها است یا کار زمین‌های کشاورزی مربوط به آن‌ها است، باید خیلی کار خودشان را اهمیت بدهند و برای حفظ این ثروت عظیم ملی و موهبت الهی که در اختیار مردم است و در این کشور است، کار کنند.»
مقام معظم رهبری برای توضیح اهمیت حفظ منابع طبیعی به وجود گیاهان دارویی در کشور پرداختند و فرمودند: «ما حتّی در اطراف شهر بزرگ تهران، سبزه گاه‌هایی داریم که در آن‌ها انواع و اقسام گیاهان دارویی وجود دارد؛ تنوع گیاهان دارویی در کشور ما خیلی زیاد است؛ در بعضی از استان‌ها، تعداد گیاهان دارویی خیلی بالا است؛ در همین تهران، در این درّه‌های طرف شرق تهران، در زیر این کوه‌هایی که البرز کوچک یا البرز صغیر نامیده می‌شود، آن‌طوری که متخصصین تشخیص دادند و بیان کردند، گیاهان دارویی خیلی زیاد است. به‌هرحال همه‌ی این‌ها ثروت‌های عظیم ملّی است و موهبت الهی است، باید این‌ها را قدر دانست، نگذارند [از بین برود]؛ آن‌طوری که به من گزارش دادند، شنیدم جنگل‌های ایران ـ بخصوص جنگل‌های شمال ـ جزو کمیاب‌ترین نوع جنگل‌های دنیا است؛ امروز در بسیاری از کشورهای دنیا که جنگل دارند، جنگل از این نوعی -که ما در شمال از آن برخوردار هستیم- وجود ندارد؛ خب، این‌ها را باید حفظ کرد، این‌ها خیلی باارزش است. یک عدّه سوداگر و دنبال سود مادّی، فکر منافع ملّی را نمی‌کنند، به جان این مراتع یا جنگل‌ها یا بقیّه‌ی ثروت‌های طبیعیِ این‌چنینی می‌افتند و [فقط] سود خودشان را در نظر می‌گیرد. امیدواریم ان‌شاءالله این روز و این مراسمِ درختکاری ـ که احترام به سرسبزی کشور عزیزمان است ـ برای مردم ما به‌عنوان یک نماد احترام به طبیعت و به طبیعت سرسبز و سبزه تبدیل بشود و همه قدرش را بدانند و مسئولین هم به وظایف خودشان در این زمینه عمل کنند.»
