به گزارش مشرق، «نرگس مرادعلی آوا» کارشناس اقتصادی تاجیک در یادداشتی اختصاصی که در اختیار خبرنگار دفتر منطقه‌ای خبرگزاری فارس قرار داد به نتایج نشست سران شانگهای در قزاقستان پرداخت.
در این یادداشت آمده است: نشست «آستانه» هم برای سازمان همکاری‌های شانگهای و هم برای جامعه بین‌المللی که به دقت بر فعالیت‌های این سازمان نظارت می‌کنند، دارای اهمیت زیادی بود.
در پایتخت قزاقستان تلاش‌های چند ساله برای الحاق اعضای جدید به این سازمان به نتیجه رسید.
البته موضوعات مهم دیگری نیز در دستور کار این نشست قرار دارد که به عنوان مثال می‌توان به بیانیه سران در خصوص مقابله مشترک علیه تروریسم بین‌المللی و همچنین کنوانسیون مبارزه با افراط‌گرایی اشاره کرد.
همچنین انتظار می‌رود که با امضا و اجرای این اسناد، هماهنگی و همکاری‌های کشورهای منطقه در زمینه‌های امنیتی به طور قابل توجهی افزایش پیدا کند.
به نظر می‌رسد سند همکاری‌های محیط زیستی نیز که از سوی کشورهای عضو تائید خواهد شد، از اهمیت بالایی برخوردار می‌باشد.
با توجه به موارد فوق شرایط برای تجدید و توسعه سازمان همکاری‌های شانگهای بیش از هر زمان دیگری فراهم شده است.
همانگونه که بسیاری از تحلیلگران و سیاستمداران اشاره می‌کنند پس از نشست آستانه سازمان همکاری‌های شانگهای نه تنها در گستره اوراسیا بلکه در سیاست جهانی به بازیگر مهمی تبدیل می‌شود.
بنابراین از نظر سیاسی وزن و اقتدار سازمان رشد کرده و مباحث دستور کار آن به مراتب جامع‌تر خواهد شد.
واقعیت امر این است که سازمان همکاری‌های شانگهای تا همین حالا نیز توانسته خود را به عنوان مولد نظرات و مواضع مشترک در مورد مسائل مختلف روابط بین‌الملل معرفی کند.
در رابطه با جنبه همکاری‌های اقتصادی این سازمان، خیلی از کارشناسان از احتمال جذب سرمایه‌گذاری‌های اعضای جدید و امکان راه اندازی پروژه‌های چند جانبه صحبت به میان می‌آورند اما متاسفانه تا به حال سازمان همکاری‌های شانگهای موفق به اجرای هیچ یک از پروژه‌های چندجانبه نشده است.
این در حالی است که عملکرد سازمان در حوزه‌های امنیتی به مراتب موفقیت آمیز بوده و به همین دلیل انتظار می‌رود در زمینه‌های مقابله با قاچاق مواد مخدر، تروریسم، افراط‌گرایی، افزایش امنیت اطلاعات و توسعه بانک اطلاعات مشترک همکاری‌های بهتری شکل گیرد.
در این نشست هند و پاکستان عضویت کامل سازمان را به دست آوردند البته روند پذیرش اعضای جدید سال‌ها طول کشید.
از سال 2004 با ایجاد ساختارهایی نظیر «اعضای ناظر» و «شریک گفت‌وگو» این سازمان زمینه را برای گسترش فعالیت‌های خود فراهم کرد و سرانجام در سال 2010 با تصویب «مقررات پذیرش اعضای جدید» فرایند الحاق اعضای جدید نیز کاملا مشخص شد.
با این وجود طی سال‌های بعد روند هماهنگی مواضع اعضای اصلی برای پذیرش اعضای جدید با پیچیدگی‌‌هایی پیش رفت.
در حال حاضر سازمان همکاری‌های شانگهای وارد مرحله جدیدی در فرایند تکامل خود شده و برای نخستین بار از سال 2001 ترکیب اعضای اصلی را تغییر داده است.
بدون تردید پذیرش هند و پاکستان به طور قابل توجهی روی آینده این سازمان تأثیر خواهد گذاشت البته مسائل و مشکلاتی که کارشناسان در ارتباط با گسترش سازمان همکاری‌های شانگهای مطرح می‌کنند، واقعیت دارد ولی با این وجود، استراتژی سازمان در این راستا کاملا قابل توجیه می‌باشد.
مشکلات دوجانبه در روابط بین هند و پاکستان را نمی‌توان نادیده گرفت اما یک نکته بسیار مهم و اساسی وجود دارد و آن اینکه در سند تعهدات اعضای سازمان همکاری‌های شانگهای به طور روشن و دقیق آمده که انتقال مشکلات و مسائل دوجانبه اعضا به فضای سازمان مجاز نمی‌باشد.
در همین حال هند و پاکستان نیز تعهد دادند که مسائل دوجانبه خود را هرگز وارد دستور کار سازمان نخواهند کرد.
هنوز نیز مسائل دوجانبه‌ای که بین اعضای «قدیمی» سازمان وجود داشته به دستور کار سازمان راه نیافته است.
بر این اساس، به نظر می‌رسد دلیل خاصی برای نگرانی درباره اینکه اختلاف میان هند و پاکستان می‌تواند به بخشی از فعالیت‌های سازمان همکاری‌های شانگهای تبدیل شود، وجود ندارد.
با وجود این باز هم وضعیت جدید سازمان را نمی‌توان کاملا مثبت و خوشحال کننده توصیف کرد زیرا با ورود بازیگران جدید به این فضا چالش‌هایی نیز بر سر راه توسعه سازمانی و ساختاری و همچنین محتوای این سازمان ایجاد خواهد شد که به معنای آغاز تغییر و تحولات خواهد بود.
نباید فراموش کرد که در زمان ایجاد سازمان همکاری‌های شانگهای کشورهای آسیای مرکزی در اولویت قرار داشتند و تمرکز اصلی در اجرا و توسعه پروژه‌ها نیز روی این منطقه بود.
اکنون با گسترش سازمان و فراهم شدن شرایط جدید، این احتمال وجود دارد که منطقه آسیای مرکزی از جایگاهی که تاکنون در دستور کار سازمان داشت، خارج شود.
این به آن معنی است که توازن قدرت در این سازمان در چند زمینه مورد بازبینی قرار گیرد.
از یک طرف احتمالا با پذیرش اعضای جدید، بحث رقابت میان روسیه و چین در این ساختار کمتر مطرح شده و بخشی از آن را هند و پاکستان به خود اختصاص خواهند داد.
از طرف دیگر با توجه به همکاری‌های فعال بین روسیه و هند از یک سو و چین و پاکستان از سوی دیگر، شکل‌گیری ائتلاف‌ها در داخل سازمان بعید نخواهد بود.
بنابراین تصادفی نیست که هند و پاکستان با توجه به ملاحظات منافع روسیه و چین به صورت همزمان در این سازمان پذیرفته شدند.
در نشست آستانه موضوع عضویت ایران در دستور کار قرار ندارد. در عموم باید گفت که به میان آوردن صحبت از عضویت کامل ایران هنوز یک مقدار زود به نظر می‌رسد.
البته ایران از نخستین کشورهای ناظر است که درخواست عضویت کامل را مطرح کرد ولی شرایط خاصی که سازمان برای اعضای جدید در نظر گرفته بود اجازه تحقق آن را برای «تهران» نمی‌داد.
با توجه به توافق هسته‌ای ایران و کشورهای 1+5 و لغو تحریم‌های بین‌المللی، راه برای ورود جمهوری اسلامی به این سازمان هموار شده و عملا هیچ مانعی برای تحقق این امر وجود ندارد.
به خصوص اینکه فرایند پذیرش اعضای جدید در رابطه به عضویت کامل هند و پاکستان به طور کامل کار شده و دبیرخانه سازمان نیز در این رابطه تجربه لازم را اندوخته است.
بدون تردید عضویت کامل یک بازیگر بزرگ منطقه‌ای نظیر ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای می‌تواند در راستای تقویت پتانسیل‌های اقتصادی و تحکیم امنیت انرژی امتیازات قابل توجهی را در اختیار این سازمان قرار دهد.
به طور خاص تهران می‌تواند به توسعه «باشگاه انرژی» کمک کند.
برای کشورهای آسیای مرکزی موقعیت استراتژیک ایران به عنوان مرکز حمل‌ونقل منطقه‌ای از اهمیت خاصی برخوردار می‌باشد زیرا دسترسی آنها به خلیج فارس را فراهم می‌کند که منجر به تشدید فعالیت‌های پروژه‌های حمل و نقلی و تدارکاتی خواهد شد.
