به گزارش مشرق، برآورد حجم واقعی قاچاق به دلیل ذات غیرقانونی و پنهانی آن همواره یکی از پر چالش‌ترین و پربحث‌ترین محاسبات به شمار می‌رود.
با این وجود کارشناسان روش‌های گوناگونی را برای اندازه‌گیری قاچاق پیشنهاد داده‌اند.
در جمهوری اسلامی ایران برای اندازه‌گیری میزان و حجم قاچاق از روش «شکاف میان عرضه و تقاضا» استفاده می‌شود و آمار قاچاق توسط ستاد مبارزه با قاچاق ارز و کالا اعلام عمومی می‌شود.
در روش شکاف میان عرضه و تقاضا، میزان تقاضا برای یک کالا ابتدا با استفاده از گزارش‌های اصناف ارزیابی می‌شود و از محل‌های عرضه که شامل واردات قانونی، میزان تولید داخل و انبارهای بزرگ است، کسر می‌شود.
اما موضوع مهمی که درباره این شیوه محاسبه باید در نظر گرفت این است که به طور کلی اصناف در ایران رقم دقیق تولید خود را اعلام نمی‌کنند زیرا همین گزارش دستمایه اخذ مالیات از آنها می‌شود.
ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز در تازه‌ترین ادعا خود اظهار کرده است که برای محاسبات میزان قاچاق در سال 95 از سند «جدول داده ستانده» بهره گرفته است، اما نکته مهم این‌جاست که این سند به کلی پس از سال 90 به‌روزرسانی نشده و ستاد مبارزه با قاچاق کالا اولا نه توان چنین کاری را دارد و ثانیا این جدول باید مورد تایید بانک مرکزی و مرکز آمار جمهوری اسلامی ایران قرار بگیرد.
*روش بین‌المللی اندازه‌گیری قاچاق
متداول‌ترین روش اندازه‌گیری قاچاق در تمام دنیا روش «رصد مبادلات کالا از گمرک‌های صادر کننده و وارد کننده» است.
در این روش ابتدا باید میزان واردات رسمی کشور را از طریق گمرک به دست آورد و با گزارش گمرک‌های کشورهای صادر کننده مقایسه کرد.
به طور طبیعی میزانی که در گمرک مقصد ثبت نشده، ولی در کشور مبدا ثبت شده قاچاق ورودی از مبادی رسمی محسوب می‌شود.
این روش ضمن سهولت، کم خرج‌ترین راه ممکن برای اندازه گیری قاچاق است که در تمام دنیا نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
با استفاده از روش «رصد مبادلات کالا از گمرک‌های صادر کننده و وارد کننده» در نه ماهه منتهی به آذر 95، رقمی معادل 21 میلیارد دلار کالای قاچاق وارد کشور شده است.
با استفاده از این شیوه گزارش‌گیری بین‌المللی گزارش حجم قاچاق به طور دقیق در ده سال گذشته به شرح زیر است:
با این وجود دو نکته مهم را باید در روش «رصد مبادلات کالا» مورد توجه قرار داد. ابتدا اینکه بعضی از کشورها میزان صادرات خود را به صورت شفاف به مجامع بین‌المللی گزارش نمی‌دهند و دوما محاسبه هزینه واردات است.
در حال حاضر اصلی‌ترین کشوری که با ایران در حال تجارت است و آمار دقیق صادراتش به ایران موجود نیست کشور امارات است.
*میزان صادرات امارات به ایران طبق گزارش گمرک جمهوری اسلامی ایران
4.527.269.486 میلیارد اعلام شده است و طبق اطلاعات پایه از سازمان تجارت جهانی امارات در بین سال‌های 2012 تا 2015، 10 الی 28 درصد از کل واردات به کشورمان را به خود اختصاص می‌دهد که به این ترتیب به نسبت میزان کل واردات به کل قاچاق می‌توان میزان واردات از امارات را نسبت به قاچاق ارزیابی کرد که رقم 902.339.699 دلار می‌شود.
نکته مهم دیگر تبدیل Fob به Cif در محاسبات است. به طور متداول تمام داده‌های صادرات به صورت Fob یا همان بدون احتساب هزینه‌های حمل و نقل و بیمه ارائه می‌شود و تمام داده‌های واردات با در نظر گرفتن همین موارد اعلام می‌گردد و Cif نام دارد که این موضوع در نظر گرفته شده است.
بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که آمارهای اعلامی از سوی دولت مبنی بر کاهش حجم قاچاق به 12 میلیارد دلار، قابل اعتنا نیست و در ایام انتخابات اعلام این رقم‌ها صرفا جنبه تبلیغاتی و انتخاباتی دارد.
