به گزارش مشرق به نقل از مهر، رئیس پژوهشکده تاریخ و سیره پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در نشست علمی بررسی لقب رضا در منابع تاریخی و روایی که روز پنج شنبه در سالن کنفرانس مرکز همایش‌های دفتر تبلیغات اسلامی برگزار شد، با بیان اینکه تحقیق در متون اسلامی روشن می‌سازد که واژه الرضا، هنگام اختلاف مسلمانان در معنای "من اجتمعت علیه الامه" به کار می‌رفته است، تصریح کرد: می شود از این جمله برداشت کرد که مسلمان برای حل مشکل یا رفع اختلاف خود نزد فردی منتخب و برگزیده می‌رفتند و گروه تصمیم گیرنده جامعه یا اهل حل و عقد یا همان خبرگان او را می پذیرفتند.
وی افزود: کارشناسان دانش رجال مانند مرحوم خویی و تفرشی، طریق روایت صدوق را از امام جواد(ع) صحیح شمرده‌اند.
الله اکبری ادامه داد: مرحوم خویی در این باره می‌گوید طریق روایی صدوق به امام جواد(ع) دو تا است و طریق دوم، یعنی روایت او از پدرش و محمد بن علی ماجیلویه از علی بن ابراهیم از پدرش از احمدبن محمد بن ابی نصر بزنطی، مانند طریق شیخ طوسی به آن حضرت صحیح است و البته صدوق در"مشیخه من لایحضره الفقیه" از این طریق یاد نمی کند.
وی بیان داشت: اصحاب رجال بزنطی را ثقه، جلیل القدر و عظیم المنزله، نزد امام جواد و امام رضا (ع) می خوانند و کسی او را از اصحاب جماع "تصحیح ما یصح من هولاء" می شمارد.
رئیس پژوهشکده تاریخ و سیره پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: اما وی واقفی مذهب بوده، سپس شیعه امامی شده و روایت های دلالت کننده را بر وثاقت، جلالت و مدح وی، خود او نقل کرده است.
وی اضافه کرد: بنابراین، آنها تعریف از خود شمرده می شوند و شاهد و بینه ای بر وثاقت او جز خودش وجود ندارد و همچنین این روایت خبر واحد به شمار می رود و به دلیل اینکه مطلبی به امام معصوم نسبت می‌دهد، درباره‌اش باید تأمل کرد.
این پژوهشگر ادامه داد: برخی از اصحاب رجال، سلیمان بن حفض مروزی، نخستین راوی این روایت را ثقه دانسته‌اند، اما این نام میان او، سلمیان مروزی و سلیمان بن جعفر مروزی مشترک است.
وی تصریح کرد: مرحوم خویی نام های نخست و سوم را از آن یک نفر می داند و با این فرض، سلیمان مروزی، متکلم چیره دست خراسان بوده که مامون از او خواسته است با امام رضا(ع) مناظره کند و بکوشد تا دست کم در یک مسئله بر امام غلبه کند و هیچ مورخ و محدثی استبصار او را نقل نکرده است.
الله اکبری اضافه کرد: اما با فرض مشترک نبودن این دو و توثیق سلیمان بن حفص مروزی و با دست کشیدن از روایت های دیگر راویان، سهل بن زیاد آدمی میز چنین روایتی نقل کرده است اما متخصصان علم رجال مانند شیخ طوسی، نجاشی و غضائری او را ضعیف، فاسد الروایه و فاسد المذهب دانسته اند.
وی با بیان اینکه احمد بن محمدبن عیسی به "غلو" او شهادت داده و او را به این جرم از قم بیرون کرده و فضل بن شاذان او را احمق خوانده است، یادآور شد: مرحوم خویی پس از نقل گفته های دیگران در توثیق و تضعیف وی، بررسی آنها ورد دلایل وثاقت او، سرانجام با عبارت" انه ضعیف جزماً او انه لم تثبت و ثاقته" وی را شعیف می شمارد.
رئیس پژوهشکده تاریخ و سیره پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی افزود: البته شیخ علی نمازی، مولف مستدرکات علم رجال الحدیث، به نقل این گفته ها و دلیل ها می پردازد و ضعف او را مضر نمی داند.
وی در پایان یادآور شد: به گمان، کسانی مانند شیخ علی نمازی که او را ثقه دانسته اند، از شیخ طوسی پیروی کرده اند اما مرحوم خویی توثیق شیخ را در کتاب رجالش، سهو قلم او یا افزودن رونویسان بر سخن وی گمان زده و برای اثبات این ادعا به تاکید شیخ بر ضعف این راوی با عبارت"وهو ضعیف جداً هندنقاد الاخبار" در کتاب استبصار استناد کرده است.
وی افزود: کارشناسان دانش رجال مانند مرحوم خویی و تفرشی، طریق روایت صدوق را از امام جواد(ع) صحیح شمرده‌اند.
الله اکبری ادامه داد: مرحوم خویی در این باره می‌گوید طریق روایی صدوق به امام جواد(ع) دو تا است و طریق دوم، یعنی روایت او از پدرش و محمد بن علی ماجیلویه از علی بن ابراهیم از پدرش از احمدبن محمد بن ابی نصر بزنطی، مانند طریق شیخ طوسی به آن حضرت صحیح است و البته صدوق در"مشیخه من لایحضره الفقیه" از این طریق یاد نمی کند.
وی بیان داشت: اصحاب رجال بزنطی را ثقه، جلیل القدر و عظیم المنزله، نزد امام جواد و امام رضا (ع) می خوانند و کسی او را از اصحاب جماع "تصحیح ما یصح من هولاء" می شمارد.
رئیس پژوهشکده تاریخ و سیره پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: اما وی واقفی مذهب بوده، سپس شیعه امامی شده و روایت های دلالت کننده را بر وثاقت، جلالت و مدح وی، خود او نقل کرده است.
وی اضافه کرد: بنابراین، آنها تعریف از خود شمرده می شوند و شاهد و بینه ای بر وثاقت او جز خودش وجود ندارد و همچنین این روایت خبر واحد به شمار می رود و به دلیل اینکه مطلبی به امام معصوم نسبت می‌دهد، درباره‌اش باید تأمل کرد.
این پژوهشگر ادامه داد: برخی از اصحاب رجال، سلیمان بن حفض مروزی، نخستین راوی این روایت را ثقه دانسته‌اند، اما این نام میان او، سلمیان مروزی و سلیمان بن جعفر مروزی مشترک است.
وی تصریح کرد: مرحوم خویی نام های نخست و سوم را از آن یک نفر می داند و با این فرض، سلیمان مروزی، متکلم چیره دست خراسان بوده که مامون از او خواسته است با امام رضا(ع) مناظره کند و بکوشد تا دست کم در یک مسئله بر امام غلبه کند و هیچ مورخ و محدثی استبصار او را نقل نکرده است.
الله اکبری اضافه کرد: اما با فرض مشترک نبودن این دو و توثیق سلیمان بن حفص مروزی و با دست کشیدن از روایت های دیگر راویان، سهل بن زیاد آدمی میز چنین روایتی نقل کرده است اما متخصصان علم رجال مانند شیخ طوسی، نجاشی و غضائری او را ضعیف، فاسد الروایه و فاسد المذهب دانسته اند.
وی با بیان اینکه احمد بن محمدبن عیسی به "غلو" او شهادت داده و او را به این جرم از قم بیرون کرده و فضل بن شاذان او را احمق خوانده است، یادآور شد: مرحوم خویی پس از نقل گفته های دیگران در توثیق و تضعیف وی، بررسی آنها ورد دلایل وثاقت او، سرانجام با عبارت" انه ضعیف جزماً او انه لم تثبت و ثاقته" وی را شعیف می شمارد.
رئیس پژوهشکده تاریخ و سیره پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی افزود: البته شیخ علی نمازی، مولف مستدرکات علم رجال الحدیث، به نقل این گفته ها و دلیل ها می پردازد و ضعف او را مضر نمی داند.
وی در پایان یادآور شد: به گمان، کسانی مانند شیخ علی نمازی که او را ثقه دانسته اند، از شیخ طوسی پیروی کرده اند اما مرحوم خویی توثیق شیخ را در کتاب رجالش، سهو قلم او یا افزودن رونویسان بر سخن وی گمان زده و برای اثبات این ادعا به تاکید شیخ بر ضعف این راوی با عبارت"وهو ضعیف جداً هندنقاد الاخبار" در کتاب استبصار استناد کرده است.
