در زمان فتحعلی شاه قاجار، دو دوره جنگ بین ایران و روسیه درگرفت که هر دو جنگ باشکست ایران به پایان رسید.
 
پس از شکست دوم، و در نخستین روز از اسفندماه 1199 شمسی (پنجم شعبان 1243 قمری، 21 فوریه 1828 میلادی) عهدنامه‏‌ای بین ایران و روس در قریه ترکمانچای به امضا رسید که به همین دلیل به «عهدنامه ترکمانچای» مشهور شد. به موجب این معاهده که از عهدنامه گلستان هم شوم‌تر بود، ولایات ایروان و نخجوان به روسیه واگذار و مرزها معین شد.
 
همچنین علاوه بر غرامتی که ایران پرداخت کرد، حق کشتیرانی در دریای خزر مجدداً برای روس‌‏ها به تأیید رسید. به علاوه، اتباع روسیه در ایران از حقوق کاپیتولاسیون و مصونیت قضایی برخوردار شدند!

دولت روسیه در برابر آن همه منافع، تنها ولیعهدی عباس میرزا و رساندن او را به تخت سلطنت تأیید کرد. جالب اینکه نسخه خطی این عهدنامه پس از گذشت دو قرن همچنان باقی مانده و در کتابخانه ملی نگهداری می‌شود.