سرویس جهان مشرق - پس از آن‌که به نظر می‌رسید مذاکرات میان ایران و ترکمنستان در زمینه واردات گاز از این کشور برای تأمین نیازهای برخی استان‌های شمالی کشور با موفقیت انجام و توافق در این زمینه حاصل شده باشد^[1]، روز یک‌شنبه 12 دی‌ماه 95، شرکت ملی گاز ایران با صدور بیانیه‌ای رسماً از قطع جریان گاز وارداتی از ترکمنستان خبر داد^[2].

صرف‌نظر از این‌که قطع واردات گاز از ترکمنستان تقصیر چه کسی بود، این مسئله می‌تواند تبعات بزرگ‌تری برای خانواده‌های زندانیان ایرانی در ترکمنستان داشته باشد

این خبر اگرچه با توجه به ورود به فصل سرما و یادآوری خاطرات زمستان سال 86 و کارشکنی ترکمنستان در آن سال، موجب نگرانی هم‌وطنانمان در استان‌های شمالی شد، اما تنها مسئله گاز نبود که عده‌ای از مردم را نگران کرد. فارغ از آن‌که درباره قطع گاز وارداتی از ترکمنستان، کدام دولت مقصر است، روابط ایران با ترکمنستان ابعاد دیگری هم دارد که می‌تواند از اختلافات دو کشور بر سر انتقال گاز آسیب ببیند.

تعداد زیادی از هم‌وطنانمان در حال حاضر در کشور ترکمنستان زندانی، و خانواده‌های آن‌ها در ایران چشم انتظار بازگشت عزیزانشان هستند. چنان‌که مشرق پیش‌تر نیز توضیح داده، موضوع زندانیان ایرانی در ترکمنستان (که اکثر آن‌ها با پاپوش ترکمن‌ها، به بیان یکی از خانواده‌ها در این کشور «اسیر» شده‌اند) طی سال‌های اخیر فراز و نشیب‌های زیادی داشته و بالأخره طی چند ماه گذشته کورسوی امیدی به دل خانواده‌های این زندانیان تابیده است.

این خانواده‌ها امیدوارند (یا امیدوار بودند) تا پس از نهایی شدن قرارداد انتقال زندانیان‌شان به ایران در تیرماه سال جاری (95) بالأخره بتوانند بار دیگر عزیزانشان را ببینند. با این حال، متأسفانه اختلافات گازی میان دو کشور اکنون این کورسوی امید را هم کم‌رنگ‌تر کرده است. بسیاری از این خانواده‌ها نگران هستند که نکند ترکمنستان بخواهد انتقام قطع صادرات گاز به ایران (به خاطر لغو قرارداد، عدم پرداخت بدهی توسط ایران، یا هر دلیل دیگری) را با سنگ‌اندازی در مسئله انتقال زندانیان ایرانی یا حتی افزایش اذیت و آزار این زندانیان بگیرد.

ضحای 6 ماهه، دختر یکی از زندانیان ایرانی در ترکمنستان است که هنوز سایه پدر را بالای سر خود احساس نکرده است

خانم سلیمانی نماینده و سخن‌گوی خانواده‌های زندانیان ایرانی در ترکمنستان در گفت‌وگو با خبرنگار مشرق ضمن تأیید این نگرانی، تأکید کرد که قطع واردات گاز از ترکمنستان اگرچه موجب نگرانی خانواده‌های زندانیان شده است، اما «از طرف دیگر می‌تواند فرصتی هم برای دولت ایران فراهم کند. اگر دولت ایران، لغو قرارداد گازی با ترکمنستان را نقطه آغازی برای افزایش فشارها بر این کشور قرار دهد، چه‌بسا موضوع انتقال زندانیان، سریع‌تر از قبل هم پیش برود.»

وی ادامه داد: «این اتفاق، دو سر دارد. یک سرش می‌تواند کوتاه آمدن دولت و در حقیقت رسیدن ترکمنستان به خواسته‌اش با توسل به زور مقابل ایران باشد. اما سر دیگر این ماجرا می‌تواند پافشاری دولت ایران و نشان دادن این موضوع به ترکمنستان باشد که مسامحه ایران با ترکمن‌ها از روی ضعف نیست، بلکه از روی مرحمت است.»

خانم سلیمانی توضیح داد: «ترکمنستان قاعدتاً نمی‌تواند و نباید بتواند با زور در مقابل ایران کاری از پیش ببرد، اما لازمه از بین رفتن این توهم در ذهن ترکمن‌ها آن است که دولت ایران هم از خود جدیت نشان دهد و با انجام اقدامات حساب‌شده و اتخاذ مواضع دقیق، دولت ترکمنستان را وادار به عقب‌نشینی کند. به نظر من راه‌حل هر دو مسئله قراردادهای گازی و انتقال زندانیان همین است.»

بسیاری از خانواده‌های زندانیان در ترکمنستان، تنها نان‌آور خانواده خود را از دست داده‌اند و اکنون زندگی عادی خود را از دست داده‌اند

سخن‌گوی خانواده‌های زندانیان ایرانی هم‌چنین یادآور شد: «در زمان دولت قبل هم ترکمن‌ها بر سر مسئله ورود کامیون‌ها و تریلرهای ایرانی به ترکمنستان ناز کردند و مدتی مرز را بستند. بالأخره دولت ایران پذیرفت که ماشین‌ها با پرداخت مبلغی چندین برابر هزینه گمرک قبلی اجازه ورود به ترکمنستان را پیدا کنند. مسائلی از این دست موجب شده تا ترکمنستان طی این سال‌ها احساس کند با زور می‌تواند هر باجی را که می‌خواهد از ایران بگیرد.»

خانم سلیمانی درباره سفر وزیر کشور به ترکمنستان هم که قرار بود روز دوشنبه 6 دی‌ماه 95 انجام شود و گفته می‌شد در این سفر، اصلی‌ترین موضوع، نه قرارداد گازی بلکه موضوع انتقال زندانیان به ایران است، گفت: «ما به هر کجا که زنگ می‌زنیم جواب متفاوتی به ما می‌دهند. وزارت کشور ابتدا به ما گفتند که این سفر لغو شده است. بعداً شنیدیم که معاونین وزیر کشور سفر کرده‌اند، اما خود وزیر نرفته است. نمی‌دانیم حرف کدام منبع را باید باور کنیم.»

خبرنگار مشرق نیز در گفت‌وگو با خانواده‌های زندانیان ایرانی به سردرگمی این خانواده‌ها درباره سفر وزیر کشور پی برد. این خانواده‌ها ضمن اظهار ناامیدی درباره نتیجه این سفر، بار دیگر خواستار پی‌گیری مسئولین درباره انتقال عزیزان‌شان به ایران شده بودند.

تجمع روز شنبه 4 دی‌ماه 95 خانواده‌های زندانیان ایرانی در ترکمنستان مقابل وزارت کشور

لازم به ذکر است که خانواده‌های زندانیان ایرانی چند هفته قبل مقابل وزارت کشور و وزارت خارجه تجمع کرده و خواستار پی‌گیری مسئله انتقال زندانیان‌شان به ایران در سفر وزیر کشور به ترکمنستان شده بودند. بسیاری از این خانواده‌ها که از شهرستان‌های دیگر به تهران آمده بودند، پس از دریافت قول مساعد درباره پی‌گیری جدی این مسئله در سفر وزیر کشور، با امیدی تازه راهی شهرهای خود شده بودند.