به گزارش مشرق، جمعی از هنرمندان آزادی‌خواه در جهان هستند که بدون توجه به شرایط خفقان در کشورشان به کارهای ضداستکباری و ظلم‌ستیزی می‌پردازند که می‌توان به «لوک دسچیمائکر» کاریکاتوریست بلژیکی و «ویلم رایزینگ» از هلند اشاره کرد. حتی این کارتونیست‌ها به دلیل تصمیم برای شرکت در مسابقه هولوکاست، مورد تهاجم قرار گرفتند.
یکی از برنامه‌های ضدآمریکایی که اخیرا در ایران انجام شد، دومین جایزه بزرگ «مرگ بر آمریکا» بود که در این رویداد هنری، سه نفر از داوران خارجی از جمله ویلم رایزینگ نقاش و کارتونیست هلندی و از مسئولان فدارسیون جهانی کارتون در اروپا (فکو)، جیتت کاستانا رئیس انجمن کاریکاتوریست‌های اندونزی، هیکابی دمیرچی از اساتید دانشگاه ترکیه حضور داشتند.
این داوران به سؤالاتی پیرامون اهداف شرکت در داوری این جایزه، وضعیت آزادی بیان در کشورشان و روند فعالیت‌هایشان در عرصه کارتون و کاریکاتور پاسخ دادند.
* آقای رایزینگ در ابتدا اشاره‌ای به فعالیت هنری خود داشته باشید.من در دانشگاه، رشته هنرهای جدی را انتخاب کردم. تا سال 1985 تحصیل را ادامه دادم. نمایشگاههای بسیاری از هنرهای خودم برپا کردم. نقاشی اکریلیک، کلاژ و نقاشی سه بعدی را در هنر جدی مطالعه کردم.
در دهه 90 به روش آقای رامبراند کلاژ با استفاده از نوار و کاغذ و هر چیزی که در دسترس بود، را کار کردم؛ در همان دهه جزو مدیران انجمن هلند شدم. یک دوستی که کاریکاتور کار می‌کرد مرا معرفی کرد. بعد تصمیم گرفتم کاریکاتور را با بهره گیری از کارهای رامبراند را دنبال کنم.
حدود سه سال سفر داشتم که پرتره تمام کسانی را که دیدم را روی بوم 3/5 متر در 3/5 متر جمع کردم. در یکی از سفرهایم مدت 6 هفته در کره بودم؛ در آنجا برنامه‌ای برای نشان دادن هلند از طریق نقاشی داشتم. در طول دوران فعالیتم جایزه‌های زیادی گرفتم.
* یکی از اتفاق‌های ضددین انتشار یک سری کاریکاتور در نشریه دانمارکی بود؛ گفته می‌شود هلند نیز با این نشریه همگام شد؛ این قضیه صحت دارد؟
در هلند محدودیتی به لحاظ ایدئولوژیک روی کارتون وجود ندارد، حتی در مورد خانواده سلطنتی هم مجاز هستند آثاری را تولید کنند و هیچ چیزی سبب نمی‌شود این کارتونیست‌ها دستگیر شوند.
من تاکنون کارهایی درباره اهانت به پیامبر اسلام (ص) ندیدم. اما بعد از توهین نشریه دانمارکی به پیامبر (ص)، ایران مسابقه کاریکاتور هولوکاست را برگزار کرد و همین سبب شد تا هنرمندان هلند و اروپا با دقت بیشتری کاریکاتور تولید کنند.
حتی بعد از برگزاری مسابقه هولوکاست در ایران، به جهت پاسخ به آن جشنواره کاریکاتور جهانی در مورد دین برگزار شد اما برعکس عمل کرد. چون وقتی در کارها نگاه می‌کردیم، می‌دیدیم که کاریکاتوریست‌ها با مراعات و احتیاط اثر تولید کرده و به این مسابقه فرستاده بودند.
همه جای دنیا یک مشت حرف دِمُده درباره ایران می‌زنند
* با توجه به تبلیغات کشورهای غربی علیه ایران، گویا نگاه ضدایرانی در آن کشورها وجود دارد، آیا مردم هلند نیز این نگاه را دارند؟
در هلند و همه جای دنیا یک مشت حرف دِمُده درباره ایران زده می‌شود اما وقتی به ایران آمدم این فرصت را داشتم تا مردم ایران را از نزدیک ببینم. در این سفر فهمیدم که ایرانی‌ها چقدر حواسشان به مهمان‌ها هست. آنها خونگرم هستند. البته وقتی می‌خواستم به ایران بیایم و در اینترنت جستجو کردم، ندیدم توریستی به ایران آمده باشد و درباره ایران بد بگوید. همه آنها رفتار ایرانی‌ها را صمیمانه و گرم توصیف می‌کردند.
می‌خواستم در مسابقه هولوکاست شرکت کنم اما من را تهدید کردند
* معمولا هنرمندانی غربی که در مسابقات ضد استکباری شرکت می‌کنند، مورد تهاجم قرار می‌گیرند، به این فکر کردید که بعد از بازگشت به کشورتان چه اتفاقی برای شما می‌افتد؟
به جای اینکه بگویم شاید اتفاقی برایم بیفتد، می‌خواهم درباره یک اتفاقی که در مسابقه هولوکاست رخ داد بگویم.
من در یک روزنامه مطرح هلند که مخاطب آن جوانان هستند، کار می‌کنم؛ وقتی که قرار شد کارم را به مسابقه هولوکاست بفرستم، چندین تماس تلفنی داشتم که مرا تهدید می‌کردند. بابت همین مجبور شدم تا 3 شبانه‌روز آپارتمانم را ترک کنم.
این به شدت خلاف قوانین ما است؛ چون بر طبق قانون قوه قضائیه هلند مجاز هستیم درباره هر اتفاقی بدون هیچ ترسی کار تولید کنیم. بعد من متوجه شدم. همان روزنامه اطلاعات تماس من را منتشر و اعلام کرد که ویلم رایزینگ قرار است در مسابقه هولوکاست که در ایران برگزار می‌شود، شرکت کند.
در غرب خبری از آزادی بیان نیست
اگر چه در ظاهر آزادی بیان وجود دارد و می‌توانیم هر کاری تولید کنیم اما با توجه به این اتفاقات من هم ترسیدم و نتوانستم کار برای مسابقه هولوکاست ارسال کنم.
این یک واقعیت است که ما و سایر گروههای داوری به ارزیابی هنری جایزه «مرگ بر آمریکا» پرداختیم و به این جهت آمدیم و کار غیرسیاسی است.
البته با توجه به اینکه در آنجا خفقان و محدودیت‌هایی درباره کارهایی از این دست وجود دارد، انگیزه‌ای شد تا من برای داوری آثار جایزه «مرگ بر آمریکا» به ایران آمدم.
آمریکایی‌ها در انتخابات اخیر خودشان را از بین بردند
* نظرتان درباره شعار «مرگ بر آمریکا» چیست؟
درباره شعار این جشنواره باید بگویم که من آن قدر بزرگ و قوی نیستم تا آمریکا را از بین ببرم اما لازم نیست چون آمریکایی‌ها در این انتخابات آخر خودشان را از بین بردند؛ انتخاب کسی که معلوم نیست بر اساس چه شعور و عقلی انتخاب شد.
من می‌گویم که هیچ کسی به ترامپ رأی نداده و بهترین کار را «لوک دسچیمائکر» کاریکاتوریست بلژیکی انجام داد و همیشه ترامپ را به شکل نسخه دوم هیتلر طراحی می‌کند.
با سیاست‌های جنگ افروزانه آمریکا مخالفیم
* آقای جیتت کاستانا که ریاست انجمن کارتونیست‌های اندونزی را بر عهده دارید، درباره فضای فعالیت هنرمندان توضیح مختصری می‌دهید.
مردم اندونزی، مسلمان هستند و بر همین اساس تندی را نمی‌پذیرند. مردم کشور نگاه ضدآمریکایی دارند آن هم به دلیل ظلمی که مردم جهان از سوی این دولت می‌شود.
من و همکارانم به طور قطع با سیاست‌های جنگ افروزانه آمریکا مخالف هستیم و در مقابل استکبار موضع قوی داریم؛ در واقع ما اندیشه‌ای از این دست داریم. امیدواریم صلح و آزادی به کشورهایی مانند سوریه بازگردد.
مردم دنیا اسیر حیله‌های استکبار نباشند
* با توجه به آمار قابل توجهی از حضور هنرمندان اندونزیایی و با تعاریفی که کردید، قطعا داوری جایزه «مرگ بر آمریکا» برای شما مشکلاتی را نخواهد داشت.
به جهت اینکه مردم اندونزی مسلمان هستند، من هیچ مشکلی برای حضور در ایران، همکاری با کاریکاتوریست‌های ایرانی و داوری این رویداد هنری ندارم.
به نظر ما ایران کشور بزرگی است و متأسف هستیم که چنین محدودیت‌هایی برای ایران به وجود می‌آورند و می‌خواهند ایران را منزوی کنند.
امیدواریم مردم همه جای دنیا برای آزادی قدم بردارند و اسیر حیله‌های استکبار نباشند.
* شما در دومین مسابقه کارتون «هولوکاست» بیشترین جایزه را از آن خود کردید؛ با توجه به اینکه تعدادی از کسانی که در مسابقه هولوکاست شرکت کرده بودند، از سوی عوامل داخلی و خارجی تهدید شدند، این اتفاق برای شما هم افتاد؟
نه مشکلی پیش نیامد. این اندیشه من است که در مسابقاتی مانند هولوکاست شرکت کنم حتی اگر تهدیدهایی علیه من وجود داشته باشد.
* یکی از دغدغه‌های شما بحث سوریه است، در این رابطه هنرمندان اندونزی کاری انجام داده‌اند؟
من تاکنون درباره سوریه کار خاصی انجام ندادم اما کارتونیست‌های کشور ما از این دست کارها فراوان تولید می‌کنند.
ایران می‌تواند به مرکز کاریکاتور جهان تبدیل شود
* نظرتان درباره محتوای کاریکاتورهای جایزه «مرگ بر آمریکا» چیست؟
بهترین آثار را در این رویداد هنری دیدم.
به نظرم با توجه به اینکه جشنواره و مسابقه‌های کارتون متعددی که در زمینه‌های مقاومت، هولوکاست و مرگ بر آمریکا در ایران برگزار می‌شود، این کشور می‌تواند به مرکز کاریکاتور جهان تبدیل شود.
* آقای هیجابی دمیرچی به نظر ما کارهای جایزه «مرگ بر آمریکا» چطور بود؟
ما به خاطر جایزه مرگ بر آمریکا آمدیم تا کارها را ببینیم و داوری کنیم که داوری این آثار هم 3 و نیم ساعت طول کشید.
ما در داوری این کارها به کشورها و ملیت‌ها توجه نداشتیم و بیشتر محتوای این آثار مد نظر داشتیم.
* قبل از انتخابات ریاست جمهوری در آمریکا، کاریکاتورهای زیادی علیه ترامپ در شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی دیده شده است. اما با توجه به این هجمه‌ها باز هم وی رأی آورد. آیا می‌توان گفت که هنر نتوانست در این خصوص اقدام مؤثری داشته باشد؟
هیلاری کلینتون از قبل شناخته شده بود و اگر رقیب ترامپ کاندید دیگری بود، شانس انتخاب وی پایین می‌آمد.
از طرفی دیگر مردم کارهای بیل کلینتون را فراموش نکرده بودند، نمی‌خواستند دوباره پایشان به کاخ سفید باز شود.
آمریکا نمی‌گذارد در منطقه صلح باشد
* کارتونیست‌های ترکیه نگاه ضد آمریکایی دارند؟
آنها دوست دارند که در منطقه صلح باشد و اما آمریکا نمی‌خواهد این اتفاق بیفتد؛ ما می‌خواهیم این کشتارها نباشد.
یکی از نمونه‌های دردناک در منطقه غرق شدن آیلان کردی کودک 3 و نیم ساله بود؛ خانواده آیلان از منطقه ازمیر به سمت اروپا کوچ می‌کردند که آن اتفاق افتاد؛ کارتونیست‌ها به همین خاطر خیلی ناراحت شدند و در این باره خیلی کار کردند.
تنها کشوری که مرزهایش با ترکیه تغییر نکرده ایران است، ما فرهنگ‌های مشترک داریم و مثل دو برادر هستیم و ضرب‌المثل ترکیه‌ای می‌گوید که همسایه به خاکستر همسایه نیازمند می‌شود و بالاخره در جواز همسایگی به هم نیاز داریم.
ما با جنگ مخالفیم و باید سرنوشت هر کشور دست خودش باشد؛ مثل سوریه و یمن و فلسطین.
انتخاب ترامپ سوژه‌های بیشتری برای کاریکاتوریست‌ها دارد
* آقای نظری به نظر شما کارهایی که به جایزه «مرگ بر آمریکا» ارسال شد، به لحاظ محتوایی چطور بودند؟
در این دوره که همزمان با انتخابات آمریکا بود، هنرمندان کاریکاتورهایی درباره ترامپ به مسابقه ارسال کردند.
* قبل از انتخابات ریاست جمهوری در آمریکا، کاریکاتورهای زیادی علیه ترامپ در شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی دیده شده است. اما با توجه به این هجمه‌ها باز هم وی رأی آورد. آیا می‌توان گفت که هنر نتوانست در این خصوص اقدام مؤثری داشته باشد؟
من احساس می‌کنم کل هنر و بالاخص کاریکاتور نمی‌تواند جریانی را تغییر دهد. بلکه می‌تواند آگاهی‌بخشی داشته باشد که مخاطب از این هنر و کاریکاتور چه برداشتی داشته باشد به فرهنگ آن کشور مربوط می‌شود.
اگر از منظر دیگری به این قضیه نگاه کنیم، انتخاب ترامپ سوژه‌های بیشتری برای کاریکاتوریست‌ها دارد و برای ما بهتر است.
شاید عامه کاریکاتوریست‌های دنیا از این انتخاب خیلی هم ناراضی نباشند.
از طرفی هم چنین چیزهایی نتیجه عکس می‌دهد و عجیب بود و خیلی‌ها هم انتظار نداشتند این اتفاق می‌افتد و آمریکایی‌ها در این قضیه خودزنی کردند.
