گروه فرهنگی مشرق- شب گذشته، میهمان برنامه "راز" که با اجرای نادر طالب زاده به روی آنتن می رود و به روال ماه مبارک رمضان سال گذشته هر شب از شبکه چهارم سیما پخش می شود؛ " وحید جلیلی"بود.
 موضوع "راز" دیشب آنچنان که مجری اش توضیح داد، ظرفیت های جبهه فرهنگی انقلاب بود، اصطلاح جبهه فرهنگی انقلاب نزدیک به یک دهه پیش و در زمانی که فعالیت های انقلابی در عرصه فرهنگ و هنر تقریبا صاحب هیچ رسانه ای نبودند، جلیلی و همکارانش در ماهنامه فرهنگی- تحلیلی سوره بر سر زبان ها انداختند؛ اگر چه در همان دوران بعضی ها خرده می گرفتند که جلیلی با این اصطلاح سازی به دنبال این است تا نسبت فرهنگ با انقلاب اسلامی را به نام خود و دوستانش و نوع تفکرشان مصادره کند؛ اما وقتی این اصطلاح سازی به تبیین رسید، معلوم شد که "جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی" یک جریان خاص نیست بلکه مجموعه ای است از گروه ها و افراد فعال فرهنگی و هنری دلبسته انقلاب که جدا جدا و گاه دور از هم در حال کار و فعالیت هستند و در این میان جلیلی و دوستانش می کوشند تا نقش حلقه پیوند دهنده این سنگرهای جدا از هم را بر عهده بگیرند.

"راز" دیشب را طالب زاده با پخش چند کلیپ موسیقایی آغاز کرد. کلیپ‌هایی که یک ویژگی خاص داشت و آن یادآوری خاطرات سرودهای انقلابی بود که سال ها است در فضای موسیقی و حتی رسانه ملی خبری از آن نیست، اما این سرودها بر خلاف خاطراتی که به یاد می آورد مربوط به گذشته نبوده و به تازگی تولید شده بودند. این را هم طالب زاده در خلال بحث هایش پس از پخش این سرودها به آن اشاره کرد.
طالب زاده در ابتدای بحثش پس از اشاره به سرود ها از جلیلی درباره ظرفیت ها می پرسد ، ظرفیت هایی که در فضای فرهنگی و هنری انقلاب وجود دارد اما به کار گرفته نمی شود" همین کلیپ ها و موسیقی ها، کم نیستند آثاری مانند این ها که دیده نمی شوند." اما جلیلی سوال طالب زاده را با سوالی دیگر جواب می دهد:"آقای طالب زاده! چیزهایی که داریم را چه کرده ایم؟ وقتی نتوانیم داشته ها را بشناسیم مطمئنا درک درستی از ظرفیت ها نخواهیم داشت."


آوینی کی هست؟
سردبیر راه، هیجده سالی به گذشته باز می گردد و از دوران دانشجویی خود خاطره ای نقل می کند. از بیستم فروردین ماه 72 که خبر شهادت سید مرتضی آوینی در فکه از رسانه ها پخش شد.
" خبر را که شنیدیم به سراغ مسوول فرهنگی دانشگاه امام صادق(ع) رفتیم و گفتیم که پارچه ی سیاهی بده تا در برد بسیج نصب کنیم، گفت مگر چه شده، گفتیم سید مرتضی آوینی به شهادت رسیده، گفت آوینی کی هست، گفتیم از بچه های حوزه هنری.. نمی ‌شناخت،گفتیم سردبیر ماهنامه سوره،باز هم نشناخت و پرسید،سوره چیست، در نهایت گفتیم صاحب همان صدای زیبایی که بر روی فیلم های روایت فتح حرف می زد و تازه آوینی را به جا آورد.... این در شرایطی اتفاق می افتد که هر چند وقت یک بار مسوولین مختلف نهادها به دانشگاه ما می آمدند و حرف از تهاجم فرهنگی می‌زدند. در حالی که هر چه سعی کردیم تا سید مرتضی آوینی را در آن سال آخر دعوت کنیم تا در دانشگاه برای بچه‌ها صحبت کند مسوولین پشت گوش انداختند تا شهید شد."
جلیلی حرفش را این گونه جمع بندی می کند؛ "حالا بعد از 18 سال وضعیت تغییری کرده و ما داشته هایمان را بیش از آن روز می‌شناسیم؟"


آقای حاتمی کیا چرا از هنر دور شدید و سراغ عدالت رفتید؟
"اگر می خواهیم فرهنگ انقلاب اسلامی را بشناسیم باید انقلاب اسلامی را بشناسیم و اگر می خواهیم انقلاب اسلامی را بشناسیم باید اسلام انقلابی را تشخیص دهیم." بحث طالب زاده و جلیلی حول و حوش تعریف فرهنگ انقلاب اسلامی گرم می‌شود، جلیلی به حرف‌هایش ادامه می دهد و توضیح می‌دهد که اسلام انقلابی که ریشه اصلی فرهنگ انقلاب اسلامی است از دو طرف مرزبندی دارد، از یک سو با نگاه لیبرالی و روشنفکری مرزبندی دارد و از سوی دیگر با دیدگاه های متحجر در دین.جلیلی مهم‌ترین محور اسلام انقلابی را عدالتخواهی می‌داند و جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی را محل تقاطع فرهنگ و عدالتخواهی تعبیر می‌کند." این رابطه یک رابطه دو طرفه است؛ از یک طرف فرهنگ باید بسترهای لازم برای عدالت را ایجاد کند و از طرف دیگر باید در داخل حوزه فرهنگ به دنبال مبارزه با ظلم‌ها و بی‌عدالتی‌ها بود".

میهمان برنامه راز در ادامه حرف هایش خاطره‌ای دیگر و این بار از ماجراهای پس از فیلم "آژانس شیشه ای" ابراهیم حاتمی‌کیا نقل می‌کند:" پس از این که ابراهیم حاتمی‌کیا آژانس شیشه‌ای را ساخت، موضع گیری‌هایی که آن زمان در مقابلش اتفاق افتاد جالب بود؛ خبرنگار روزنامه همشهری آن زمان در گفت و گویی که با حاتمی کیا داشت سوال می‌کند: آقای حاتمی کیا چرا از هنر دور شدید و سراغ عدالت رفتید؟" جلیلی تاکید می‌کند که خیلی‌ها همراهی فرهنگ و هنر را با عدالتخواهی بر نمی‌تافتند.


کانون نویسندگان به قیصر شاعر بیلبوردهای شهرداری می گفت
وحید جلیلی در ادامه بحث جبهه فرهنگی انقلاب به دهه اول انقلاب باز می‌گردد:" دو گروه در مقابل رویش‌های انقلاب اسلامی در فرهنگ و هنر مقابله کردند، یک گروه روشنفکران بودند که شامل شهبانویی‌ها، چپ‌ها و لیبرال‌ها می‌شدند، اینها یا از ابتدا با انقلاب و جریان آن قهر کردند و یا اینکه هر قدر که ماهیت اسلام نابی انقلاب واضح شد از آن فاصله گرفتند... نمونه اخیر این بغض و کینه با نیروهای فرهنگی و هنری انقلاب را در بیانیه "کانون نویسندگان" پس از درگذشت قیصر امین پور می شود دید. روشنفکران که تا به این حد شعار سیاسی نشدن و داعیه هنر برای هنر دارند حتی پس از مرگ قیصر هم نتوانستند سکوت کنند و در بیانیه تندی که دادند قیصر را شاعر بیلبورد های شهرداری معرفی کردند."
سردبیر دوره چهارم سوره در ادامه به گروه دومی هم اشاره می‌کند که شکل گیری هنر انقلاب اسلامی را چندان نمی‌پسندیدند. به تعبیر جلیلی این عده کسانی بودند که نمی‌پسندیدند که دین در حوزه هنر ورود کند و اندیشه بلند امام در این مورد برایشان جا نیفتاده بود. جلیلی می‌گوید در حالی که در دهه اول انقلاب هزاران هسته مقاومت فرهنگی در مساجد کشور راه افتاده بود، هر مسجدی یک گروه سرود داشت و هر دو مسجد یک گروه تئاتر و حتی در مدارس کتابخانه های فعال دایر شده بود و بسیاری از گروه های فرهنگی و هنری فعالیت می کردند ولی در سال های آرامش پس از جنگ متحجرینی که تا دیروز "من باب اکل میته" و برای مقابله با گروهک ها و منافقین به این فعالیت ها رضایت داده بودند، مخالفت‌هایشان را شروع کردند و کم کم این گروه های فرهنگی به فراموشی سپرده شد.

حاج آقا شما از پیامبر(ص) بالاتر هستید؟
وحید جلیلی اشاره ای هم به سال 57 می‌کند و مثالی می‌زند تا مشخص کند که امام(ره) تا چه میزان به فرهنگ و هنر در متن انقلاب اهمیت می داد؛" شما همان 12 بهمن سال 57 را ببینید، امام از هواپیما پیاده می شوند و وقتی به پاویون فرودگاه می آیند، اول قرائت قرآن است و بعد بلافاصله اجرای سرود "خمینی ای امام". ایشان از فرودگاه به بهشت زهرا(س) می روند در آنجا باز هم شما قبل از سخنرانی امام اجرای سرود" برخیزید" را می بینید. از همه این ها مهم تر، درست در اول ورودشان و اولین سخنرانی شان در بهشت زهرا(س) امام می‌گویند:" ما با سینما مخالف نیستیم با فحشا مخالفیم" این حرف در آن روز و در آن سخنرانی چه جایگاهی دارد؟ آیا غیر از این است که امام برای هنر تا به این اندازه اهمیت قایل است. امام کجا را می دیده‌اند؟ و چه تعریف دقیقی داشته‌اند، آن هم در شرایطی که تنها سینمایی که تقریبا در ایران وجود داشت سینمای فیلم فارسی بود که عین فحشا بود، پس افق دید امام تا چه میزان بلند بود که در آن شرایط امکان وجود سینمایی غیر از این را می دید!"
جلیلی سپس به زمان حال باز می گردد:" به یکی از آقایان گفتم حاج آقا شما که از پیامبر(ص) بالا تر نیستید، ایشان از یک شاعر که در زمان قبل از اسلام شاعر جاهلی بود و پس از پیامبر اکرم(ص) هم در مقابل امیرالمومنین(ع) ایستاد به دلیل شعرهایی که در یک مقطع به نفع اسلام گفت آن همه تمجید کرده اند. اما امروز چهارصد نماز جمعه در کشور برگزار می‌شود در طول این سی سال پس از انقلاب هیچ کدام یک بار حتی نام قیصر را نیاوردند، شاعری که این همه شعر برای انقلاب و شهدا دارد و رهبر معظم انقلاب هم آن پیام مهم و عاطفی را به مناسبت رحلت او منتشر کردند... بعضی ها حتی در شان خودشان نمی دانند که در باره فرهنگ و هنر انقلاب حرف بزنند."


آقا گفتند برای کوه رفتن بچه حزب اللهی ها سرود بسازید!
در بخشی دیگر از برنامه راز، نادر طالب زاده نیز خاطره‌ای از دیداری  با رهبر انقلاب را به عنوان نمونه و شاهد مثال نقل کرد. طالب زاده در تایید حرف های جلیلی می گوید:" چند سال پیش در دیداری تقریبا خصوصی و جمع و جور به همراه یکی از هنرمندانی که اثرش را آورده بود تا رهبر انقلاب ببینند به خدمت ایشان رفیتم در همین میان، رهبر انقلاب رو به یکی  از مسوولین فرهنگی که در آن جلسه حضور داشت کردند و به او گفتند:" برای کوه رفتن بچه حزب اللهی ها سرود بسازید" و حتی به این اکتفا نکردند و گفتند:" ملودی و شعرهایش را هم بیاورید تا من ببینم".

طالب زاده بعد به سرودهایی که در ابتدا و اواسط برنامه پخش شده بود اشاره کرد و گفت این ظرفیت ها وجود دارد اما چرا این سرود ها دیده نشده، که جلیلی توضیح داد این سرود ها در تهران و قم ساخته شده و اگر چه نمی گوییم کار درجه یکی است اما کارهای خوب و قابل قبولی است اما فضایی برای پخش آنها پیش نیامده و حتی صدا و سیما تنها بخشی از یکی از این سرود ها را در یکی از برنامه ها پخش کرده است و جلیلی به شوخی اضافه می‌کند"البته صدا و سیما هنوز پول آن را هم نداده"

در ادامه برنامه "راز" جلیلی اشاره‌ای به فعالیت های فرهنگی و هنری و ظرفیت های موجود اشاره می کند و به صورت خاص به استعداد هایی که دوران فتنه پس از انتخابات شناخته شدند می پردازد و از این میان به صورت مشخص به گرافیک گریز می زند. جلیلی می گوید متاسفانه "توزیع و ترویج "آن بخشی بوده است که همچنان ضعف در ان وجود دارد و سپس مثال هایی از حاشیه هایی که رهبر انقلاب بر کتاب های ادبیات انقلاب و دفاع مقدس نوشته اند می آورد. جلیلی جملاتی را از زبان مقام معظم رهبری در کتاب " من و کتاب" درباره چند کتاب ادبیات انقلاب می خواند و مثال می زند که با وجود این همه تعریفی که رهبری از این کتاب ها کرده اند انتشار و توزیع این کتاب ها بعضا تا بیست سال به فراموشی سپرده شده است.
در این بخش از برنامه حسین بهزاد، نویسنده و پژوهشگر هم به عنوان میهمان تلفنی روی خط می آید و از حلقه مفقوده میان تولید کنندگان فرهنگ و هنر انقلاب و مصرف کنندگان سخن می گوید و تاکید می کند که تا این فاصله وجود دارد و این ارتباط برقرار نشده اوضاع به همین منوال خواهد ماند.
در پایان برنامه طالب زاده با اشاره به این که هنوز حرف های زیادی درمورد "ظرفیت های جبهه فرهنگی انقلاب "وجود دارد که ناگفته مانده از جلیلی قول می گیرد که این بحث را در برنامه پنجشنبه شب همین هفته راز پی بگیرند.