دو برنامه اول راز در ماه مبارك رمضان امسال كه هر شب به روي آنتن مي‌رود، با محوريت مباحث قضايي به مسائلي از جمله "عدالت"، "مبارزه با فساد"، "زمين‌خواري"، "قوانين موجود در زمينه اشتهار مفسدين" و "نقص قوانين" اختصاص داشت كه به‌ويژه در برنامه دوم، بحث‌هاي داغي را ميان مهمانان استوديويي و تلفني برنامه درانداخت.

در اين برنامه، حجت‌الاسلام غلامحسین محسنی اژه‌ای دادستان کل کشور و سخنگوی قوه قضاییه، حجت‎الاسلام محمد تقی رهبر رئيس فراكسيون روحانيون مجلس و نماینده مردم اصفهان و محمد دهقان عضو هیئت رئیسه مجلس مهمان حضوري بودند و در بخشي از برنامه نيز وحيد جليلي فعال فرهنگي و روزنامه‌نگاري كه در نشرياتي كه تاكنون داشته، تأكيد و پيگيري مستمري روي موضوع عدالت داشته، پشت خط برنامه آمد.

در ابتداي برنامه، محسنی اژه ای با بیان اینکه "عدالت مساله ای است که همه انبیا به دنبال آن بودند"، گفت: عدالت لازمه شکوفا شدن انسان است. اگر عدالت نباشد، انسان نمی تواند به کمال خود برسد. عدالت دارای مقولات مختلفی است و اگر قرار باشد عدالت برقرار شود، باید موارد مختلفی فراهم شود که یکی از آنها بحث قضا است، چرا که انسان‌ها به‌طور طبیعی به‌دنبال عدالت هستند و دستگاه قضا موظف است با کسانی که به حقوق مردم تعرض می کنند، برخورد کند.

وی افزود: بسیاری از مردم و حکام در دنیای امروز از عدالت سخن مي‌گويند، اما عدالت یعنی چه؟ آيا عدالتی که اسلام می گوید و عدالتي كه بقیه مي‌گويند، یکی است؟ عدالت اسلام مبتنی بر حق است.

در ادامه برنامه، محمد تقی رهبر با يادآوري آیه شريفه مبني بر اينكه انبيا را فرستاديم و به همراه آن‌ها كتاب و ميزان را تا اينكه "لیقوم الناس بالقسط"، اظهار داشت: بعد از آن می گوید آهن را فرستادیم كه برای ترساندن افراد است تا از عدالت خارج نشوند، بنابراين، برای اجرای عدالت قدرت لازم است. یا باید عدالت انسان‎ها را درست بکند و یا شمشیر عدالت. بنابراين، در شرع مقدس برای متعدیاني كه به حقوق بشر تعرض کنند، عقوبت آمده است.

 رییس مجمع نمایندگان روحانی مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: قصاصی که به معنی از بین بردن قاتل است در قرآن به معنی حیات آمده است، همچنین تأكيد شده که آخرین مرحله "داغ کردن" است.

وي ادامه داد: من به فرمایشات آقای اژه ای اضافه می کنم که قوه قضائیه آخرین مرحله در اجرای عدالت است؛ حل و فصل خصومات به عهده قوه قضائیه است. قانون در مجلس می گذرد و دولت ابلاغ می کند اما آن کسی که میزان را می گذارد و مثقال مثقال سبک و سنگین می کند، مقام قضا است و قاضی باید بر اين كار توانا باشد، يعني نباید بگذاریم عوامل دیگر تأثیر بگذارند.

اين نماينده مجلس با بيان برخي از روايت‌ها ادامه داد: در ماجرایی که اختلافي میان یک یهودی و حضرت امیر پیش آمد، وقتي به قاضي مراجعه كردند و قاضی امام را با كنيه "ابالحسن" خطاب كرد، حضرت به وی فرمودند که "عدالت را رعايت كن، چرا که مقام تو مقامی است که پیامبران بر آن تکیه زده بودند"، بنابراين دستگاه قضا از لحاظ كنترل جامعه و جنايات اهمیت زيادي دارد و باید دید که در چه مواردي توقع‌هايی هست که باید اصلاح و بهبود یابد.

در ادامه این برنامه، محمد دهقان عضو هیئت رئیسه مجلس نیز اظهار داشت: موضوع عدالت موضوع وسیعی است که نمی توان در این يك جلسه بررسی کرد. فلسفه این نشست این است که پیرامون عدالت قضایی صحبت کنیم. همه ما موظفیم و مسئول، قوه قضائیه هم همین‌طور.

وي با بيان اينكه "در قانون اساسی به قوه قضائیه برای تحقق عدالت تأکیداتي شده است"، اضافه كرد: به عنوان مثال تأکید بر پیشگیری از وقوع جرم. قوه قضائیه باید در این سال‌ها اینکار را می کرد. در حالي كه حجم زیاد پرونده ها اكنون به جايي رسيده که تقریباً تمام ملت ایران درگیر پرونده های قضایی هستند،‌ اگرچه فعالیت‌های خوبی در سال‌های اخیر صورت گرفته است.

دهقان افزود: از سوی دیگر قوه قضائیه مدافع حقوق مشروع مردم است. در گام بعدی قوه قضائیه موظف به کنترل و اعمال قانون و جزاست. مسائل موجود در زندان‌ها هم البته جای بررسی و بحث دارد.

وی ادامه داد: دراین زمینه نگرانی وجود دارد. البته نکات منفی قوه قضائیه در جامعه پخش مي‌شود اما نکات مثبت خير. مواردي نظیر امنیت اجتماعی و یا فساد اقتصادی مواردی هستند که کارشناسان تاکید می کنند که در ایران وضعیت از کشورهای دیگر بسیار بهتر است اما به اعتقاد من، باید هم در زمينه عملکرد و هم در تبیین کار کنیم.

در ادامه این برنامه، نادر طالب زاده مجری و کارشناس برنامه "راز" اظهار داشت: به‌نظرم رسانه هم تکالیفی دارد که شأن این جلسه هم همین است که ما به عنوان رسانه برای دیده شدن موضوعات باید چه کنیم؟ افراد و عقول نيز در جامعه قضاوت خواهند كرد.

وي اين نكته را يادآوري كرد كه در برخی از کشورها جلسات قضا از رادیو و تلویزیون پخش می شود.

دادستان کل کشور در پاسخ اظهار داشت: جایگاه قضا در نظام ما جایگاه مهمی است. اگر جایگاه قضا درست باشد، باید جلوی کژی ها را بگیرد. اینکه در قانون اساسی هم تاکید شده درست است اما عدالت دارای مراحل و سطوح مختلفی است و برقراری عدالت در جامعه فقط با دستگاه قضا ممکن نیست.

وی افزود: پیشگیری از وقوع جرم امر بسیار مهمي است اما پیشگیری چه مراتبی دارد تا محقق شود؟ مسلماً بخش‌هايي از پیشگیری فرا قوه ای است. به عنوان مثال یکی از موضوعات عامل وقوع جرم، "فقر" است. اگر فقر زیاد شود، جرایم نیز زیاد می شود. آیا رفع فقر از قوه قضائیه ساخته است؟ موضوع دیگر "جهل" است، رفع جهل و بی سوادی هم به عهده قوه قضائیه نیست، باید ساز و کاری پیش‌بینی شود که پیشگیری شود و رهبر معظم انقلاب هم گفته‌اند که سایر قوا هم باید در برقراری عدالت و پیشگیری از جرم کمک کنند.

سخنگوی قوه قضائیه همچنين گفت: اینکه می گویید همه مردم درگیر پرونده هستند، غلط است. این آمار معمولا آمار چرخش پرونده هاست. تک تک مراحل یک پرونده در آمار لحاظ می شود. نباید اشتباه کرد که همه مردم درگیر پرونده ها هستند. همچنين برخی پروندها حقوقی و برخی دیگر کیفری است. ما اصلا 12 میلیون پرونده نداریم؛ این کاملاً غلط است.

دادستان کل کشور در ادامه بیان داشت: مطلب دیگر بحث اشکالات در رسیدگی است و اینکه آیا عدالت هست یا نیست. آیا کار مردم به سرعت انجام می شود یا خیر. موارد شما کاملا درست است و ما به دنبال این هستیم که چه کنیم که وضع بهتر شود. چه کنیم که این کارها بازدارنده باشد. فرمودید که رسانه باید بیشتر وارد صحنه شود و از طرفی مردم هم بیشتر مطلع شوند. نظر شخصی من این است که همانطور که در قانون اساسی آمده است که دادگاه باید علنی باشد مگر سه مورد که در قانون آمده (افراد راضی نباشند، عفت عمومی زیر پا نرود، نظم اجتماعی به‌هم نخورد) برداشت من این است که دادگاه علنی در ارتقاي آگاهی و آشنایی مردم فوق العاده موثر است، اما متاسفانه دو،سه سال پیش در ماده 88 آئین رسیدگی کیفری، آمده است که نباید علنی شود كه به نظر من این موضوع باید اصلاح شود. من با شما موافقم که باید اطلاع رسانی را تقویت کنیم. من خودم به عنوان سخنگو می گویم که نارسایی هم وجود دارد.

در ادامه دهقان به اژه ای گفت که این‌طور که می گویید نیست و این تبصره اتفاقا نقطه قوت قانون است که اژه ای نیز تاکید کرد كه باید حفظ آبروی افراد بشود و در اين زمينه حرفی نیست.

دهقان تصریح کرد: همانطور که آقای اژه ای فرموند، یک بخش موضوع اطلاع رسانی است. اما در همین موضوع جرایم رانندگی با فرهنگ سازی در تلویزیون کارهای خوبی شده. قانونی که آقای اژه ای فرمودند بحث علنی شدن اعلام اسامی مفسدان اقتصادی است که به دلیل کم‌کاری قوه قضائیه ما خودمان در مجلس دست به کار شدیم و قانون را نوشتیم و گفتیم اسامی را بعد از قطعی شدن اعلام کنید. مشکل ما این است که قوه قضائیه وقتی دادگاه مفسدان اقتصادی را برگزار می کند، اسامی را اعلام نمی کند.

دادستان کل کشور تاکید کرد كه دستگاه قضا اجازه چنین کاري را ندارد.

دهقان در ادامه خطاب به سخنگوی قوه قضائیه اظهار داشت: چرا فقط شما نمی توانید اسامی افراد را اعلام كنيد. بحثی که ما گفتیم این است که رسانه ها بیایند و اطلاع رسانی کنند اما اسامی علنی نشود که اژه ای در پاسخ اظهار داشت: عکس هم نباید بیاید، ما طبق قانون حق نداریم عکس آنها را منتشر كنيم.

وی ادامه داد: مطلب دیگر این است که دستگاه قضایی طوری شده که مردم تفکرات بعضا غلطی دارند و البته ما ضعف هایی داریم که بیشتر مشکل محدودیت های بودجه و... است. ما می گوییم باید واقعیت ها را بگوییم، اگر بیشتر از واقعیت بگوییم نوعی بی عدالتی است. ما امروز افرادی را که به عنوان مفسد اقتصادی مطرح می کنیم، واقعا مفسد اقتصادی نیستند. اول می آییم می گوییم این تعداد اسم مفسد اقتصادی را به قوه قضائیه داده ایم اما ما وقتی بررسی می کنیم، می بینیم بیش از 70 درصد آنها افرادی هستند که معوقات مالی دارند که گروهی از آنها به‌دلیل مشکلات اقتصادی نتوانسته اند معوقات خود را برگردانند و حتی بعضا خود دولت تصویب کرده که باز هم به وی وام داده شود. بنابراین وقتی به‌طور اشتباه موضوع مطرح می شود، ما دیگر نمی توانیم آن طور عمل کنیم چراکه ما بر اساس قانون پیش می رویم.

سخنگوی قوه قضائیه در ادامه تاکید کرد: در دوره جدید که آقای آملی لاریجانی آمده اند، گفته اند كه در مورد موضوعاتی نظیر سرقت مسلحانه سریعا بررسی شود. همین‌طور دستورهايی به مسئولین داده شده که این پرونده ها سریع بررسی شود. حتی گفته اند مجازات را علنی نشان بدهید. البته ما به خاطر قانون نمی توانیم علنی کنیم تا زمانی که حکم قطعی شود. در حال حاضر حساسیت بالایی در جامعه به‌وجود آمده است و بعضا رسانه ها به موضوعاتی قدیمی آنگونه پرداخته اند که گویا همین الان اتفاق افتاده است.

وی تصریح کرد: قوه قضائیه زمانی می تواند موفق باشد که بین صاحبان قدرت و صاحبان نفوذ با مردم تفاوتی نباشد، اما قوه قضائیه در حال حاضر برای فراخواندن و یا دستگیر كردن برخی از افراد مشکل دارد.

در ادامه این برنامه، محمد تقی رهبر در مورد قانون فعلی گفت: به‌نظرم الان این قانون درست است، چراکه ممکن است جرم اثبات نشود و آن‌وقت موضوع اعاده حیثیت بسیار دشوار است. اما موضوع‌هايی نظیر اتفاقات اخیر که جرم مسلم است، باید پیگیری شود. در مورد موضوع‌هايی نظیر بی حجابی و... دستگاه های دیگر هم مسئولند. اما در مورد موضوع‌هاي اخیر جلساتی در مجلس برگزار شد و بنا بر این شد که نشان دادن چهره این مجرمین صورت بپذیرد. اسلام هم همین را می گوید. حضرت علی گفت اگر جرمی صورت بپذیرد او را عبرت دیگران می کنیم.

در ادامه برنامه، وحید جلیلی روزنامه نگار به عنوان میهمان تلفنی روی خط آمد و اظهار داشت: معتقدم بحث شما الآن مصداق ظلم است، چراکه به موضوع‌هاي کم اهمیت تر ده‌ها ساعت پرداخته می شود. بحث قضا بخشی از مجرای اجرای عدالت است. این وظیفه عمومی هم هست. در قانون اساسی در اصل 8 موضوع دعوت به خیر و امر به معروف و نهی از منکر مطرح شده است. خیلی جالب است که بحث می کنند که یک تبصره غلط است و...

این نویسنده و روزنامه نگارادامه داد: الان 32 سال از انقلاب می گذرد و بسياري آمده اند و رفته اند اما این اصل بررسی نشده است. بعد از هشت دوره مجلس هیچ موضوعی در اين زمينه مطرح نشده است. ما باید آزادی بیان را مطرح کنیم. قوه قضائیه باید برنامه های خودش را اعلام کند که چه می خواهد بکند. صدها سال این جامعه درگیر اینگونه مشکلات بوده. بنابراین نظام جمهوری اسلامی باید این فضا را تغییر دهد. اگر این زیر ساخت‌ها فراهم شود، خیلی از مشکلات حل خواهد شد.

وی تصریح کرد: می گویند بزرگ‌نمایی می شود؛ وقتی مسیر رسیدن به اطلاعات غیر محرمانه مشخص نیست، خب همین می شود. چرا دادگاه قضایی قضات متخلف پخش نمی شود؟، اگر بشود، حساب کار دست دیگران می آید. باید کار را از نظارت عمومی شروع کنیم و پشتوانه هایش را فراهم کنیم.

دهقان در پاسخ به جلیلی اظهار داشت: ما در همه این موارد پیگیر هستیم. بالاخره ما باید سطح استنباط قضایی را بالا ببریم. نحوه گزینش خیلی مهم است. وضعیت باید از حالت سنتی تغییر کند. الان براي یک قاضی كه بخواهد قضاوت کند، وجود این‌همه قانون بسیار دشوار است که باید اصلاح شود. برای هریک از موارد مفاسد اقتصادی، امنیت اجتماعی و... نيز باید بحث و از نخبگان در این زمینه استفاده کنیم.

در ادامه برنامه، محسنی اژه ای بیان داشت: من باز هم از انتقادات همه تشکر می کنم. اما مسائل وقتی پراکنده می شود، مردم نمی توانند استنباط کنند. الان موضوعات متعددي مطرح شد که جمع آنها دشوار است. آقای رهبر گفتند که قوه قضائیه مرّ اسلام نیست. و اینکه باید سریع حکم کرد. اين یعنی چه؟

وی افزود: سیستم قضایی قبل از انقلاب دو مرحله ای بود، دادسرا و دادگاه. در مقطعی دادسرا را حذف کردند تا مراحل رسیدگی کوتاه شود. همه بعد از مدتی گفتند که این کار بسیار بد بود، چرا که با حذف دادسرا موضوع درست بررسی نمی شود. بنابراين، منظور اینکه مرّ اسلام نیست، باید بررسی شود. باید دید در نظام ما منظور از رسیدگی چیست؟ باید راه حل ارائه داد و فقط زیر سؤال بردن ساختار درست نیست.

دادستان کل کشور در خاتمه تصریح کرد: بحث دیگر نخبه پروری است. ببینید الان چه کسانی وارد مجلس می شوند؟، اینها چه کسانی هستند؟، آيا همه اینها نخبه هستند؟، در دستگاه قضایی هم همين‌طور، یک دانشکده تأسیس شده كه نیروهای متخصص را تربیت می کند. ما به‌دنبال حوزه ها نيز رفتیم و از آنها خواستیم ما را یاری دهند. برای همین هم مؤسسه ای تأسیس شد که در آن، طلاب برای قضاوت تربیت می شوند. من خواهشم این است که وقتی می خواهیم نقد کنیم، درست نقد کنیم تا هم درست پیش برویم و هم به نتیجه برسیم. به هر حال از شما خواهش می کنم سهم قوه قضائیه را درست ببینیم.