سرویس جهان مشرق - جناحی در ارتش ترکیه در ساعات پایانی روز جمعه تلاش کرد تا دولت ترکیه را سرنگون کند. ساعاتی پیش بینالی ییلدریم، نخست وزیر، در مصاحبه با سی ان ان ترک اعلام کرد که ژنرالی که پشت این کودتا بوده، کشته شده است.
ییلدریم خبر داد که «واحدهای شورشی» ارتش در چند پایگاه هوایی در آنکارا و بالیکِسیر اقدام به حملات بدون برنامه در استانبول و آنکارا کردند که خسارات زیادی به جا گذاشت." او اضافه کرد که به نیروهای امنیتی دستور داده تا "همه "اقدامات ضروری" را در مقابله با "جنگنده ها و بالگردهای در اختیار کودتاگران انجام دهند."
یینالی بیلدریم، نخست وزیر ترکیه
تاکنون 17 نیروی پلیس ویژه و دو غیرنظامی در حمله نیروهای کودتا به مقر پلیس ویژه در آنکارا کشته شدند.
به گفته نخست وزیر، دست کم 2800 نفر مرتبط با این این تلاش برای سرنگونی توسط نیروهای وفادار به دولت دستگیر شدند. او اوضاع را «عمدتا تحت کنترل» خواند.
رجب طیب اردوغان، بعد از فرود هواپیمایش در فرودگاه بین المللی آتاتورک در ساعات ابتدایی روز شنبه، برای صدها تن از طرفدارانش در فروددگاه بین المللی آتاتورک سخنرانی کرد. او این جناح از ارتش را به تلاش علیه همبستگی و اتحاد کشور دعوت کرد. به گفته او، کودتا شکست خورد «چون هیچ چیز قوی تر از خواست مردم نیست.»
تلاش برای کودتا که برخی منابع آن را به فتح الله گولن، روحانی ترک مقیم آمریکا و مخالف اردوغان نسبت می دهند، حدود 10:30 بعد از ظهر روز جمعه کلید خورد.
کنفرانس خبری اردوغان در فرودگاه اتاتورک استانبول
این گروه خود را «شورای صلح» خواند و اعلام کرد که «منع آمد و شد» و «حکومت نظامی» برقرار کرده است.
پل های فاتح سلطان محمد و بسفر در استانبول توسط سربازان وابسته به این گروه توسط تانک مسدود شد. با مطلاحظه تان که و نفربرهای مربوط به کودتا چیان شماری از مردم به خودپردازها و فروشگاه ها مواد غذایی هجوم بردند تا برای وضعیت نامعلوم پیش رو آماده باشند.
اردوغان در مصاحبه با سی ان ان ترک از مردم خواست به خیابان‌ها بیایند و با این گروه مقابله کنند. او از مردم خواست که مقابل «ساختار موازی» (نامی که اردوغان برای تشکیلات مخفی وابسته به فتح الله گولن به کار می برد). ایستادگی کنند:
«از مردم ترکیه می خواهم که در میادین و فرودگاه ها اجتماع کنند. هیچ قدرتی را بالاتر از اراده مردم نمی دانم.»
گزارش‌های رسیده، حاکی از آن بود که از بلندگوهای برخی از مساجد شهر استانبول از مردم خواسته شد که برای حمایت از دولت به خیابان‌ها بیایند.
روزنامه حریت در اشغال کودتاگران در آخرین ساعات جمعه شب
در حالی که گروه‌های مردمی طرفدار دولت و نیروهای وفادار به اردوغان در میدان تقسیم جمع شدند، برخی درگیری‌ها میان آن‌ها و سربازان عامل کودتا انجام گرفت.
حداقل خبر 5 انفجار
در استانبول و آنکارا از شب گذشته مخابره شد که یکی از آن‌ها مربوط به ساختمان
پارلمان، دیگری در ستاد مرکزی ارتش و انفجاری هم مربوط به حمله هوایی به نزدیکی
مجموعه ریاست جمهوری ترکیه در آنکارا بود.
به علاوه، مقر سازمان امنیت ترکیه (میت) توسط یک بالگرد کودتاگران مورد هجوم واقع شد، ولی آن ها موفق به تصرف آن نشدند.
در استانبول، یک ساعت بعد از نشستن هواپیمای رییس جمهور، انفجاری در اطراف فرودگاه استانبول رخ داد.
سخنگوی مطبوعاتی «میت» (سازمان ملی امنیت ترکیه) اعلام کرد که وضعیت به «حالت عادی برگشته است.» نوح ییلماز از «عقب رانده شدن کودتا» خبر داد.
شبکه دولتی «تی آر تی» هم که در همان ساعت اول توسط نیروهای کودتا به تصرف درآمده بود، توسط نیروهای امنیتی وفادار به دولت بازپس گرفته شد.
طرفداران اردوغان علیه کودتا در خیابان های استانبول تجمع کردند
کودتاگران در تصرف این شبکه، مجری خبر را به خواندن بیانیه خود وادار کردند که طبق آن کشور در کنترل کودتاگران قرار گرفته بود.
به علاوه، سربازان عامل کودتا در حمله به مقر نیروی پلیس ویژه «گلباشی» در آنکارا 17 پلیس را کشتند. در این حمله، دو کارمند ماهواره ترک ست هم که در آن حوالی بودند در اثر شلیک کودتاگران کشته شدند.
اردوغان بلافاصله بعد از فرود آمدن در فرودگاه آتاتورک، در سخنرانی در جمع هواداران گفت که «میدان را به کودتاگران واگذار نمی‌کند و خود او فرمانده اصلی ارتش است.»
وزیر دادگستری «بکر بزداغ» نیز در مصاحبه سی ان ان ترک گفت که «کودتاگران موفق نخواهند شد، مگر از روی نعش ما رد شوند.» او از احزاب و رسانه ها برای «دفاع از دموکراسی» تشکر کرد. او همچنین از سربازان ارتش خواست که «از کودتاچیان اطاعت نکنند چرا که این حرکت با دستور ژنرال های اصلی ارتش نبوده است.»
فرمانده اول ارتش، ژنرال «امید دوندار» گویا از همان دقیقه اول کودتا با فرماندار استانبول در تماس بود.
ژنرال امید دوندار
فرمانده نیروی دریایی، «بولنت بوستانوغلو» نیز اعلام کرد: «ما به عنوان فرماندهان، به صراحت این اقدام را رد می‌کنیم.»
فرمانده نیروهای ویژه ارتش ترکیه، ژنرال «زکار آکساکای» نیز موضع تندتری گرفت: «راهزنان پیروز نخواهند شد. شورشی‌ها گروه کوچکی در ارتش هستند. جای نگرانی نیست و همه اقدامات انجام گرفته تا سربازان گوش به فرمان باقی بمانند.»
بینالی ییلدریم، نخست وزیر، پیش تر گفته بود که ترکیه با یک «تلاش برای شورش از درون ارتش مواجه است.»
به گزارش خبرگزاری آناتولی ترکیه، سرفرمانده ارتش، ژنرال « هولوش آکار» توسط گروه کودتاگر به گروگان گرفته شده است. این گروه در بیانیه خود که توسط مجری تی آر تی خوانده شد، هشدار دادند: «همه کسانی که به کشور خیانت کرده‌اند، در دادگاه‌های عادلانه محاکمه خواهند شد.»
در یکی از آخرین اقدامات دولت برای مقابله با کودتا، ژنرال «امید دوندار»، فرمانده اول ارتش ترکیه به عنوان «فرمانده اجرایی ارتش» از سوی بینالی ییلدریم منصوب شد. هنوز خبر قطعی درباره سرنوشت رییس ستاد کل ارتش، ژنرال «خلوصی آکار» مخابره نشده است.
در درگیری میان نیروهای مسلح طرفدار دولت با کودتاجیان، یک جنگنده اف 16 ارتش ترکیه بالگرد متعلق به این گروه را سرنگون کرد.
وزیر دفاع، «فکری ایشیک»، بیانیه «حکومت نظامی» کودتاگران را «بیانیه راهزنان» خواند و مدعی شد که آن ها ربطی به فرماندهان اصلی ارتش ندارند.
در آخرین خبرها، حدود 50 سرباز عامل کودتا در پل بسفر استانبول خود را تسلیم نیروهای دولتی کردند. همچنین به گزارش رویترز، چند ده نفر از عوامل کودتا در میدان تقسیم سلاح های خود را تحویل پلیس دادند.
اردوغان در سخنرانی خود در جمع صدها تن از هواداران خود در استانبول، خطاب به «آن ها که در پنسیلوانیا هستند» گفت که به کشور خیانت کرده اند و دیگر کافی است، «اگر شهامت دارید، به ترکیه برگردید.»
او به ارتشیان هم هشدار داد: "«از بالاترین
رده تا پایین‌ترین، نیروهای مسلح باید بدانند که نمی‌توانند کشور را اداره کنند.
رییس جمهور انتخاب شده و الان این جاست. او با تحکم اضافه کرد که کودتاگران «تاوان سنگینی» پرداخت خواهند کرد.
اردوغان در جمع طرفداران خود در بیرون فرودگاه استانبول از شروع دستگیری گسترده افسران خبر داد و این که یک «پاکسازی» درون ارتش انجام خواهد گرفت.
در ساعات اولیه کودتا، پارلمان ترکیه در آنکارا هم توسط تانک های نیروهای کودتا مورد حمله قرار گرفت و شماری از نمکایندگان زخمی شدند.
گفتنی است که در ساعت شروع عملیات سرنگونی، اردوغان برای تعطیلات خارج از پایتخت به سر می برد. او در اولین حضور خود، از طریق اسکایپ با شبکه سی ان ان ترک تماس گرفت و تصویر او از طریق موبایل به صورت زنده از این شبکه نشان داده شد که از مردم می‌خواست برای خنثی‌کردن این تلاش، در خیابان‌ها حاضر شوند. گفته می‌شود که یکی از عوامل اصلی شکست کودتا، همین حضور زودهنگام او از طریق اسکایپ در یک رسانه بود.
در آخرین خبرها، اردوغان در خیابان های استانبول در میان شور و شوق هواداران خود ظاهر شده است. هزاران نفر از طرفداران اردوغان خوشحال از شکست تلاش برای سرنگونی دولت، در خیابان های استانبول جمع شده اند. اردوغان در جمع آن‌ها، کودتا را «اقدامی خائنانه» خواند.
به نظر «مروان بشاره»، تحلیل گر سیاسی ارشد الجزیره، «تصفیه ارتش از عناصری که با کودتا مرتبط هستند یا از آن حمایت می‌کنند، از همین حالا آغاز شده است و در روزهای آینده ادامه خواهد داشت.» به عقیده او دادگاه های نظامی در درون ارتش برای یافتن عناصر مرتبط با کودتا بلافاصله به راه خواهد افتاد.
در آخرین آمار نیروهای امنیتی، در درگیری‌های شب گذشته تا به الان، حدود 194 نفر کشته شده‌اند که بیشتر آن‌ها غیرنظامی اعلام شده‌اند. به علاوه حدود 1154 نفر در ارتباط با کودتا بازداشت شده‌اند.
جت های جنگی ارتش ترکیه هم به دستور نخست وزیر بر فراز آنکارا به پرواز درآمده‌اند و دستور دارند هر پرواز مشکوکی را هدف قرار دهند. این جت‌ها در ارتفاع کم بر فراز پایتخت پرواز می‌کنند.
گفتنی است که فتح الله گولن که این تلاش برای سرنگونی به او نسبت داده می‌شود، در ساعات اولیه صبح شنبه، دخالت خود را در این اقدام رد کرد.
به گزارش خبرگزاری DPA، گولن ضمن نکوهش کودتا گفت «حکومت باید از طریق روند انتخابات آزاد و عادلانه به دست بیایید، نه زور.»
فتح الله گولن
به گزارش روزنامه حریت، تا حوالی ساعت 7 صبح روز شنبه، کودتاگران بسیاری از نقاطی را که در دو شهر استانبول و آنکارا تصرف کرده بودند از دست دادند. همچنین، رییس ستاد کل ارتش ترکیه، ژنرال خلوصی آکار که تقریبا از دقیقه اول کودتا ناپدید شده بود، توسط نیروهای امنیتی در پایگاه «آکینچیلار» در نزدیکی آنکارا پیدا شد. کودتاگران در همان شروع عملیات، او را از مقر ستاد کل دزدیده و به مقر فرماندهی کودتای خود در آکینچیلار برده بودند. آکار در سلامت به سر می برد. اما گزارش های منتشره به نقل از ژنرال امید دوندار، حاکی از آن است که فرمانده نیروی هوایی و فرمانده زاندارمری از رهبران این اقدام برای سرنگونی دولت هستند.
ژنرال خلوصی آکار
در تازه‌ترین تحرکات ضد کودتا از سوی دولت، خبرگزاری آنادولو به نقل از وزیر کشور اعلام کرد که دست کم 750 نظامی در این رابطه توسط نیروهای امنیتی بازداشت شدند. به گفته وزیر کشور، 5 ژنرال و 29 سرهنگ وابسته به «ساختار موازی» تا این لحظه تعلیق شده‌اند. از دریادار «نجات آتیلا دمیرخان»، فرمانده منطقه مدیترانه نیروی دریایی، به عنوان یکی از رهبران کودتا نام برده شده است. عکس او در حال انتقال توسط نیروهای امنیتی از سوی خبرگزاری‌های ترکیه مخابره شده است.
دریادار نجات اتیلا دمیرخان
دفتر دادستانی ناحیه گلباشی آنکارا که شاهد حمله به مقر پلیس ویژه توسط کودتاگران بود، از شروع تحقیقات جامع در این مورد در اداره عملیات‌های ویژه، اداره امنیت نیروی هوایی، آکادمی پلیس و شرکت ماهواره ترک ست خبر داد.
وزیر دادگستری ترکیه، از شروع تحقیقات دادستان ها در تمام 81 استان ترکیه خبر داد. البته اضافه کرد که عمده دستگیری‌ها در آنکار و استانبول انجام می‌گیرد.
در یک تحول بسیار مهم دیگر، «کمال قلیچدار اوغلو»، رهبر حزب جمهوری‌خواه خلق، حزب اصلی مخالف دولت، در بیانیه‌ای مکتوب این تلاش برای کودتا را محکوم کرد: "«کشور ما از کودتاهای رنج بسیار برده است. نمی‌خواهیم آن رنج‌ها دوباره تکرار شود.» او گفت که حزبش در کنار دموکراسی پارلمانی ترکیه می‌ایستد.
همچنین، «دولت باغچه لی»، رهبر حزب جنبش ملی گرا، دیگر حزب مخالف دولت، هم در تماس تلفنی با نخست وزیر ترکیه، حمایت حزبش را از دموکراسی و خواست مردم اعلام کرد.
در یکی از آخرین اظهارنظرهای رسمی درباره شرایط ترکیه در پی تلاش برای کودتا، رییس پلیس ملی ترکیه، «جلال الدین لِکِسیز»، اوضاع را «کاملا خوب» خواند:
«از این لحظه پلیس کاملا استانبول را در کنترل دارد. در آنکارا هنوز برخی چالش ها وجود دارد و نبرد با آن ها ادامه دارد. به یاری خدا، همه ابزارها را برای غلبه بر مشکل در اختیار داریم.» او از شروع برخورد با نیروهای طرفدار کودتا در درون تشکیلات پلیس خبر داد.
جلال الدین لکسیز
کودتای ارتش ترکیه با سرکوب شدید نیروهای کودتاگر ناشی از عدم انسجام آنان و نبود رهبری و برنامه مشخص، شکست خورد. در این میان نباید از نقش مردم ترکیه که به موقع پای کار آمدند و رسانه‌هایی که فضای روانی را به نفع حزب حاکم تغییر دادند، غافل شد. با گذشت زمان و روشن‌تر شدن ابعاد کودتا می‌توان دیگر عوامل دخیل در وقوع تا شکست این کودتا را ارزیابی و تحلیل کرد.
