گروه جهاد و مقاومت مشرق - وقتی پرونده 12000 روزه رسیدگی به سرنوشت دیپلمات‌های ربوده شده ایرانی در 34 سال گذشته را ورق میزنید فراز و فرود و تناقضات بسیاری را مشاهده می کنید که همچنان ادامه دارد چرا که  روند پیگیری در مسیر واحدی قرار نداشته است و در مقاطعی تحت تاثیر موجهای انحرافی قرار گرفته است لذا این موضوع از زوایای گوناگونی قابل بحث و بررسی است. در طی این مدت با دیدگاه‌های متنوع و متفاوتی در سرتاسر این سالها به این قضیه پرداخته و احتمالا پرداخته خواهد شد. چون نوع و چگونگی طرح این قضیه بسیار حائز اهمیت بوده و علاوه بر ابعاد انسانی از نظر سیاسی و بعضا از نظر تاکتیک و استراتژی دولتها قابل تعمق است.

در مجموع آن چه که در مورد این قضیه می‌تواند مورد توجه قرار بگیرد ترکیبی از ابهام‌ها و روشنی‌ها است و مجموعه این ابهام‌ها و روشنی‌ها تا حدودی به ما در شناسایی علت‌ها و پیامدهای عدم روشن شدن سرنوشت آنان می تواند به ما  کمک ‌کند، به چگونگی این قضیه و این که چگونه این روند طولانی معنی دار شکل گرفته، و از ابتدا به چه شکلی مطرح و پیگیری شده و به چه شکل دنبال خواهد شد،برای همین بسیاری  با دیده تردید به اخبار جدید می‌نگرند. چرا که ابهام در ماهیت قضیه بسیار زیاد است. هرچند که در این مورد گمانه‌ها و حدس‌هایی وجود دارد اما هنوز پر ابهام باقی مانده است چون هیچگونه مستندی در 34سال گذشته حتی به خانواده‌ها ارائه نگردیده است حالا برای صاحبنظران این پرسش مطرح است که اظهارات اخیر مطرح شده تاکتیکی است یا استراتژیک است؟ به این معنا که آیا می‌خواهند مواضعی را به لحاظ تاکتیکی اتخاذ کنند یا واقعا تلاش می‌کنند که سرنوشت خبر‌نگار و دیپلمات‌های ربوده شده ایرانی را برای همیشه روشن کنند.

نکته ای که کمتر به آن توجه شده ایجاد شرایط و فضای هیجانی است که در سی و چهار سال گذشته بار ها تکرار شده و به روح روان خانواده‌های این عزیزان آسیب رسانده. متأسفانه برخی این مسأله را درک نمی کنند آنها خواسته یا  ناخواسته مردم و خانواده دیپلماتها را در فضای هیجانی قرار میدهند و انتظار دارند آنان  سکوت کنند. وقتی گروگانهای غربی در لبنان 26 سال پیش در 1369 آزاد شدند گروگان‌های ما بلا تکلیف ماندند درصورتي كه ما اولين قربانيان‌ گروگان‌گيري در لبنان بوديم. نه تنها خانواده آنان بلکه که هیچ فرد ایرانی این تبعیض استراتژیک و آشکار را نمی‌پذیرد.

وقتی در نشست هفتگی خبری دوشنبه 17 خرداد  سخنگوی وزارت خارجه خبرنگاری از آقای جابری انصاری سخنگوی وزارت خارجه در خصوص اخبار منتشر شده در خصوص تماس یک زندانی یونانی با سفارت ایران در یونان و همچنیین اظهارات برخی از مقامات ایرانی مبنی بر زنده بودن دیپلماتها سوال کرد وی اظهار داشت: «گزارش چنین تماسی را ندیده‌ام بررسی می‌کنم و در صورتی که که چنین چیزی باشد در نشست های بعدی اطلاع رسانی خواهم کرد وی اضافه می‌کند گزارش‌های جدید را هم از دوستانی که در این زمینه اظهار نظر کردند بپرسید و پاسخ بگیرید».

منظور از دوستانی که اظهار نظر کردن آقای دهقان وزیر دفاع است که اظهار داشته با توجه به اسناد موجود می‌توان ادعا کرد که چهار دیپلمات ایرانی زنده‌اند و در اسارت رژیم صهیونیستی هستند و همچنین آقای رضایی دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز بیان داشتند در حال حاضر با اطلاعاتی که از سوی مراکز اطلاعاتی و امنیتی کشور انجام شده متوجه شدیم آن عزیزان زنده هستند و در مصاحبه دیگری در همین خصوص اظهار داشتند «البته وزارت خارجه بیشتر کانال‌های رسمی و علنی را پیگیری میکند که دیپلماسی آشکار را بر عهده دارداما هم وزارت اطلاعات و هم خود سپاه کارهای دیگری هم انجام می دهندکه هر گاه لازم باشد خواهند گفت».

علاوه بر این، وی در صفحه اینستاگرام در مطلبی با عنوان به یاد احمد متوسلیان خود نوشت: انشاالله به یاری خداوند به زودی خبر های خوشی از این سردار عزیزمان به گوش مردم ایران اسلامی برسد و همچنین در جمع خبرنگاران، اظهار داشت‌: هرچند اخبار ضد و نقیضی پخش می‌شود اما ما زیر بار شایعات نمی‌رویم و حاج احمد متوسلیان را سالم می‌خواهیم. تلاش‌های ایران برای یافتن سرنخی از متوسلیان همچنان ادامه دارد؛ هرچند اخبار ضد و نقیضی شنیده می‌شود ولی ایران زیر بار این شایعات نمی‌رود. وی تصریح کرد: به هر قیمتی مسائل باید روشن شود، هم وزارت امور خارجه و هم سازمان اطلاعات کشور در پی اطلاعاتی که توسط برخی کشورها بدست آمده است، تلاش‌ها برای یافتن حاج احمد متوسلیان ادامه دارد تا نتیجه روشن شود.


خبرگزاری تسنیم در 30 مهر 1392 گزارشی با این عنوان که آمریکا چگونه اعتماد هاشمی رفسنجانی و ظریف را پاسخ داد اشاره‌ای دارد به نقش آقای محسن رضایی برای آزادسازی گروگان‌ها ی آمریکایی در لبنان. پس از دیدار فرستاده دبیرکل سازمان ملل جیانی پیکو با ظریف و هاشمی برای آزادی گروگان‌های آمریکایی در بیروت، رئیس جمهور وقت ایران محسن رضایی را می‌خواهد و از او می‌خواهد که موضوع را بررسی کند که می تواند در این زمینه کاری انجام دهد یا نه. محسن رضایی نیز یکی از فرماندهان سپاه را به لبنان میفرستد تا با اعضای بلند پایه حزب الله برای آزادی گروگا‌ن‌ها مذاکره کند این گفتگوها به نتیجه نمیرسد اما رضایی به آن فرمانده دستور می‌دهد که تا زمان آزادی گروگانها در لبنان بماند.

اقای هاشمی در یادداشت مورخ 23مرداد 1364خود می‌نویسد به آقای محسن رضایی گفتم خوب است سپاه در لبنان تلاش کند تا سرنخی از عوامل گروگان‌گیری آمریکایی‌ها پیدا کنند که در مقابل آزادی اسرای لبنانی در اسرائیل و نجات گروگان‌ها کمک کنیم (اکبر هاشمی رفسنجانی ، امید و دلواپسی 1387ص219)

آقای حدادعادل نیز در صفحه توئیتر خود نوشت: داغ گمشده هرگز سرد نمی‌شود. ملت ما همچنان چشم‌انتظار بازگشت متوسلیان و همراهان اوست. ایشان نماینده ادوار مجلس هستند و در مقطعی ریاست مجلس را بر عهده داشتند و سوال من از آقای حداد و تمام کسانی که در گذشته مسئولیتی داشتند این است  تا حالا کجا بودند و با توجه به مسئولیتی که داشتند برای رهایی این عزیزان چه کردند.

حال سئوال اساسی این است که چطور می‌شود وزارت خارجه که مسولیت مستقیم پیگیری  در این زمینه را دارد در جریان نیست؟ چرا تبادل اطلاعات صورت نمی‌گیرد تا سریعتر به نتیجه برسیم؟ اصل این است که هر حرفی در این خصوص باید دقیق و مستند باشد نه انتزاعی. چرا ما اینقدر نا‌هماهنگ کار می‌کنیم؟ آیا شما تا حالا دیده‌اید مسئولین در یک کشور اینطوری صحبت کنند؟ این اتفاق نمی‌افتد چرا چون وقتی که یک موضوع ملی مطرح است دور هم جمع میشوند جلسه می‌گذارند به یک جمع بندی میرسند و بعد یک نفر اظهارنظر میکند. هر کسی در جایگاه خودش باید اظهار نظر کند. همه تکلیفشان روشن است اما ما حتی در یک مسئله ملی جزیره‌ای کار می‌کنیم و هر کس برای خودش یک جزیره است. آیا بهتر نبود این آقایان پیش از اظهارات خود هماهنگی‌هایی را با وزارت خارجه انجام داده بودند؟ بسیاری از کشور ها در بحث حمایت سیاسی از شهروندان از یک سو تنظیم برنامه‌هایشان را در چارچوب «استراتژیک» انجام می‌دهند. از سوی دیگر رفتار و تحرک «دیپلماتیک» را بدون وقفه انجام داده و پیگیری می‌کنند. درهمين‌راستا، پيشنهاد مي‌كنيم‌ كه‌ وزارت خارجه و اطلاعات و سپاه یک کمیته مشترک برای روشن شدن سرنوشت خبر‌نگار و دیپلماتهای ربوده شده ایرانی در لبنان تشکیل دهند با ارائه‌ برنامه‌هاي‌ متنوع‌، با هر وسيله‌ و امكان‌ و تواني‌ كه‌ در اختيار دارند، سهم‌ خود را در روشن شدن سرنوشت  اين عزیزان ايفا كنند.

زماني که فرآيند جمع آوري و آناليز اطلاعات درباره فرآيندهاي تحرک ديپلماتيک برای حمایت سیاسی از شهروندان در کشوري محدود باشد، در آن شرايط طبيعي است که چنين واحد سياسي در وضعيت انفعال ديپلماتيک قرار مي‌گيرد. به عبارت ديگر، در شرايطي که ديده‌باني راهبردي توسط دستگاه دیپلماسی‌، نهادهاي اجرايي و ساخت‌هاي نظارتي بر فرآيند اجرايي پیگیری ضعيف باشد، نتيجه‌اي جز انفعال ديپلماتيک حاصل نمي‌شود. برخی از کنش‌هاي ديپلماتيک در 34 سال گذشته نشان مي‌دهد که وزارت خارجه در روند بی‌عملی و انفعال در روشن شدن سرنوشت خبرنگار و دیپلمات‌ها  قرار داشته است. موضوعي که هيچ گاه مورد توجه کارگزاران اجرايي در حوزه ديپلماتيک راهبردي قرار نگرفته است. نگاهی که در دولت یازدهم وجود دارد نسبت به  موضوع دیپلمات‌های ربوده شده، با نگاهی که در دولت نهم و دهم هفتم و هشتم و دولت پنجم و ششم وجود داشت تفاوت دارد. این مسأله را می‌توان در ارتباط با رویکردهای دولت‌ها مورد بررسی قرار داد.

در مورد نحوده ارزیابی  اظهارات زندانی آزاد شده یونانی باید کار کارشناسی دقیق صورت گیرد ابهامات زیادی وجود داردچرا که این ابهام‌ها تا حدی است که چنین سناریو هایی در گذشته نیز وجود داشته است لذا احتمال ساختگی و برنامه ریزی شده بودن این جریان از ابتدا تا انتها وجود دارد. آيا چنین اظهار نظرهایی صرفاً حركاتي نمایشي است كه در اصل مقاصد ديگری را دنبال مي‌كند؟

معمولاً درك درست و واقع‌گرايانه از چنين رفتارهايي به وي‍ژه براي کسانی که علاقمند به روشن شدن سرنوشت دیپلمات‌ها هستند چندان آسان نيست؛ بر اساس تجربه 34 ساله رفتارهايي از اين دست برای ما عمدتاً به صورت برداشت‌هاي بيشتر كليشه‌اي و سوگيرانه فهم مي‌شود؛ اگر چه ممکن است در آن بارقه‌‌هايي كم و بيش از واقعيت نيز به چشم بخورد. باید توجه داشت که دیدگاه همه نسبت به سرنوشت دیپلمات‌ها ، به‌رغم اشتراک در جهت‌گیری‌های کلی، کاملاً یکدست و مشابه نيست اما واقعیت این است که ضرورت حقیقت یابی و روشن شدن سرنوشت این عزیزان را باید از نظر شکل و زمان بیان درباره مسأله باید اصالت داشته باشد. برای همین نگاه بدبینانه و همراه با شک و تردید به این اخبار وجود دارد.

نکته دیگری که باید توجه داشت و بحثی که مطرح می‌کنم صرفا مربوط به شرایط فعلی نیست، مربوط به 34سال گذشته است و بستگی به  قالب‌های ادارکی دولت‌های سه دهه گذشته داشته و سئوال اساسی این است که آیا دولت‌های گذشته و فعلی از هيچ فرصتي در راستاي تعیین تکلیف پرونده عقب نمانده‌اند و از هر فرصتي به حد كافي استفاده كرده‌اند؟ شما صحبت‌های مقامات ما را طی 34 سال گذشته بخوانید و بعد ببینید چقدر تناقض دارد. بحثی که وجود دارد این است که متاسفانه تعیین تکلیف سرنوشت این عزیزان در طی سال‌های گذشته در مقاطعی در یک فضای نادیده گرفتن قرار داشته  است. دولتهای گذشته و فعلی  هر یک برخورد متفاوتی با این قضیه داشته اند ولی مساله‌ای که وجود دارد این است که چرا پرونده تا حالا به نتیجه نرسیده است؟ این خیلی معنی دار است. ظاهرا برای بعضی‌ها مهم نیست که نتیجه پیگیری چقدر طول  خواهد کشید. آنها عجله‌ای برای به نتیجه رسیدن سرنوشت عزیزان ما ندارند می‌گویند به نتیجه نرسیدیم بعد از مدتی دوباره موضوع را مطرح می‌کنیم. آنها به هیچ وجه نگران نیستند چون هیچوقت به دلیل وعده وعیدهایشان مورد بازخواست قرار نمی‌گیرند، کاملا هوشمندانه عمل می‌کنند و خوب می‌دانند که هیچ اتفاقی نمی‌افتد.

در طول سال‌های گذشته بارها این سخنان مطرح شده از قول منابع غیر رسمی منابع آگاه و مطلع بدون ارائه سند انچه که مسلم است  خانواده‌ها از روند کند پیگیری پس از 34 سال خسته شده‌اند و از عدم رسیدن به نتیجه‌ای روشن گلایه دارند. بدیهی است که وقتی دولت‌ها عوض میشوند، دولتمردان  به هیچ وجه احساس خستگی نمی‌کنند و خیلی راحت همین وضع را ادامه می‌دهند؛ گویی که زمان برای ما تنگ است نه برای آنها و بعد از 8 سال هم کسی از آنها سئوالی نمیکند. متاسفانه محدوده سیاست با فضیلت ‌های اخلاقی قرابتی ندارد و چنین اندیشه تلخی را جهان سیاست بسیار از خود نشان داده است! مشکل این است که سیاست دیگر فضایی برای جولان احساسات و عواطف باقی نمی‌گذارد. بديهي‌ است در فضايي كه فقط صداي ‌سياست در آن به‌ گوش مي‌رسد، نداي‌ مظلوميت بسياري در فضا گم‌ مي‌شود.‌ آيا سرنوشت اين‌ عزيزان و ما، در بازي‌هاي‌ سياسي گم شده‌ است؟

ما در فضایی ایده‌آل‌گرا قرار نداریم. واقعیت خشن سیاست بین‌الملل در برابر ماست.  به هرحال این‌ که تصور شود در فضای بین‌المللی مسائل انساندوستانه بر منفعت سیاسی دولت‌ها پیشی خواهد گرفت، حداقل با ساختارهای کنونی دور از ذهن است 34سال است منتظر به حقيقت پيوستن يك رويا و پایان یک تراژدی هستیم.

ما از دولت آقای روحانی با توجه به سوابق کاری ایشان انتظار بیشتری نسبت به دولت‌های قبلی داشتیم که تاکنون این انتظار بر آورده نشده است. به ایشان در سال اول شروع به کار ریاست جمهوری نامه نوشتیم و سال گذشته نیز به آقای ظریف نامه نوشتیم که شما مذاکرات هسته‌ای را به سر انجام رساندید، آیا این موضوع دشوارتر است؟ چون اراده ای وجود ندارد تا کنون هیچ پاسخی از آنان دریافت نکردیم. بحث اصلی ما این است که آیا با واقعیت‌های حوزه سیاست خارجی در این پرونده مگر رودرو نیستیم؟ عدم پاسخگویی دولتمردان به مفهوم پذیرش واقعیت‌های موجود فوق الذکر و نشانه نادیده گرفتن خانواده دیپلمات‌های ربوده شده ایرانی است. ما نمی‌دانیم که در برخورد با این رفتارها  چه اقدامی را باید انجام دهیم. چالش اصلی امروز ما در این فضا قرار دارد.

 پدر و مادر این عزیزان توفان غبار زندگیشان شد و با همین غبار از این دنیا چشم انتظار رفتند. اما آیا غبار زندگی مادر احمد متوسلیان که این روز‌ها در بیمارستان بستری است خواهد شکست و دگر بار آینه از غبار برون خواهد آمد و زرنگار خواهد شد؟ آیا مادر حاج احمد پس از همه این سالها می‌تواند غمش را دردش را و رنج فقدان عزیزش را فراموش کند؟ حق ذاتی اوست که به عنوان مادر از سرنوشت جگر گوشه‌اش  مطلع شود. حقی که در 34سال گذشته استیفاء نگردیده است. این یک بحث خیلی جدی است. حال این حق ذاتی کی تامین می‌شود؟ با اخبار ضد و نقیض روح و روان او را آزار ندهیم. روزي‌ كه سیاستمداران ما صرفاً در پي اهداف‌ سياسي خود باشند و بپندارند از قيد قواعد ديرينه اخلاقي و انساني آزادند، و تعهدي نسبت به كرامت انسان و حقوق او ندارند، به راستي بايد به‌سوگ حقيقت‌ نشست.

خانواده کاظم اخوان
خبرنگار ربوده شده ایرانی