به گزارش مشرق، پس از نهایی شدن متن تهیه شده در مذاکرات، تا کنون رهبر انقلاب در دو سخنرانی در روز عید فطر، در پاسخ به نامه‌ی رئیس جمهور درباره‌ی پایان مذاکرات و همچنین در بیانات در دیدار با اعضای مجمع جهانی اهل‌بیت درباره‌ی متن نهایی‌شده و اصولی که در ادامه‌ی مسیر، رعایت آنها ضروری است خطاب به مسئولین و مردم نکاتی را متذکر شدند. اما مهم‌ترین نظرات رهبر انقلاب، در دوره‌ی پس از پایان مذاکره چه بوده است؟


رهبر انقلاب پس از پایان مذاکرات تا کنون نسبت به دو هدف مهم در نقشه‌های استکبار علیه ملت ایران هشدار داده‌اند: «ایجاد اختلاف» و «نفوذ در داخل کشور». در این یادداشت مبانی و دلایل تأکید رهبر انقلاب بر مسئله‌ی «وحدت» و «پرهیز از اختلاف» در مسئله‌ی هسته‌ای مرور می‌شود. توصیه‌ای که در دیدار مسئولان نظام و سفرای کشورهای اسلامی در روز عید فطر شد: «[دشمنان] دنبال این هستند که بین مردم دودستگی ایجاد کنند؛ نگذارید دودستگی بشود.»

* پاسخ رهبر انقلاب به برخی نگرانی‌های دلسوزان

در اولین اظهار نظر، رهبر انقلاب پس از پایان مذاکرات هسته‌ای، در پاسخ به نامه‌ی رئیس جمهور محترم، دو اقدام مهم را برای ادامه‌ی مسیر و نهایی شدن پرونده‌ی هسته‌ای متذکر شدند: «طی شدن مسیر قانونی تصویب» و «بستن راه‌های نقض عهد طرف مقابل». دو اقدامی که اجرای آنها بخش زیادی از نگرانی‌ها را با اعتمادی که به ساختار قانونی نظام اسلامی وجود دارد، کاهش می‌دهد. [۲]

در روزهای پس از نهایی شدن متن برآمده از مذاکرات، ابهامات و سؤال و جواب‌های متعددی توسط رسانه‌ها، گروه‌های سیاسی و کارشناسان مطرح شده است:

آیا با پذیرش متن فعلی، در اصول نظام اسلامی خدشه وارد نخواهد شد؟ آیا دشمنی نظام اسلامی با ظالمان و جنایتکاران عالم و در رأس آن آمریکای مستکبر پایان خواهد یافت؟ آیا حریم امنیتی کشور لطمه نخواهد دید؟ اگر متن برآمده از مذاکرات را بپذیریم روابط جمهوری اسلامی ایران با گروه‌های مقاومت در منطقه قطع نخواهد شد؟

نظرات موافق و مخالفی که از سوی کارشناسان و نخبگان در این زمینه‌ها رد و بدل شده بر ابهام و تردیدها افزوده است. در این زمینه بیانات رهبر انقلاب در خطبه‌های نماز عید فطر به بسیاری از این سؤالات و تردیدها پاسخ می‌دهد:

«چه این متن تصویب بشود و چه نشود، به حول و قوّه‌ی الهی، اجازه‌ی هیچ‌گونه سوءاستفاده‌ای از آن داده نخواهد شد؛ اجازه‌ی خدشه‌ی در اصول اساسی نظام اسلامی به کسی داده نخواهد شد؛ قابلیّتهای دفاعی و حریم امنیّت کشور، به فضل الهی حفظ خواهد شد، اگرچه میدانیم دشمنان بر روی این نقطه‌ی بخصوص، تکیه‌ی زیادی دارند. جمهوری اسلامی، در زمینه‌ی حفظ قابلیّتهای دفاعی و امنیّتی خود -آن‌هم در این فضای تهدیدی که دشمنان برایش به‌وجود می‌آورند- هرگز تسلیم زیاده‌خواهی دشمن نخواهد شد.
نکته‌ی بعدی این است که چه این متن تصویب بشود و چه نشود، ما از حمایت دوستانمان در منطقه دست نخواهیم کشید: از ملّت مظلوم فلسطین، از ملّت مظلوم یمن، از ملّت و دولت سوریه، از ملّت و دولت عراق، از مردم مظلوم بحرین، از مجاهدان صادق مقاومت در لبنان و فلسطین؛ [اینها] همواره مورد حمایت ما خواهند بود.

نکته‌ی بعدی این است که با این مذاکرات و با متنی که تهیّه شده است، در هر صورت سیاست ما در مقابل دولت مستکبر آمریکا هیچ تغییری نخواهد کرد.»[۳]

از بیانات رهبر انقلاب در خطبه‌های نماز عید فطر می‌توان به این نکته‌ی اساسی پی برد که بخش زیادی از ابهاماتی که تاکنون درباره‌ی متن جمع‌بندی مذاکرات مطرح شده‌، درباره‌ی اصولی هستند که مستقل از متنِ تهیه شده، نظام اسلامی تحت هیچ شرایطی از آنها دست نمی‌کشد.

به نظر می‌رسد، با توجه به اینکه یکی از توصیه‌های رهبر انقلاب به مذاکره‌کنندگان ایرانی این بوده است که «از آدمهای مطّلع و امین بهره‌مند بشوند، از نظرات منتقدین مطّلع بشوند» [۴] و توصیه‌ی عمومی ایشان به مسئولین دولت هم این بوده که ضمن خودداری از اهانت و تحقیر منتقدان از نظرات آنان استفاده کنند، [۵] در مورد متن برآمده از مذاکرات، نیز می‌توان با بحث و گفت‌وگو و انجام بررسی‌های لازم، نگاهی واقع‌بینانه به مسئله به‌دست آورد و ابهامات را روشن کرد.

با عنایت به فراهم بودن همین زمینه‌ها برای روشن شدن ابهامات بود که رهبر انقلاب در دیدار با مسئولان نظام در روز عید فطر توصیه‌ی عمومی «پرهیز از دودستگی» را مطرح نمودند:

«ملّت ایران باید متّحد باشد. از این قضایای هسته‌ای و غیر هسته‌ای و مانند اینها، دودستگی درست نشود که هر دسته یک‌جور بگویند -بالاخره یک کاری است دارد انجام میگیرد، مسئولینی دارد، دنبال میکنند؛ ان‌شاءالله آنچه منافع ملّی است تشخیص بدهند و دنبال آن باشند- بین مردم نباید دودستگی به‌وجود بیاید. دشمن این را میخواهد. الان هم اگر کسی تعقیب کند این سخن‌پراکنی‌های بیگانگان را، این رادیو تلویزیون‌ها و این وبگاه‌هایی که از طرف آنها دارد همین‌طور مرتّب توسعه پیدا میکند و مرتّب هم دارند مطلب میدهند، دنبال این هستند که بین مردم دودستگی ایجاد کنند؛ نگذارید دودستگی بشود؛ وحدت را حفظ کنید، با هم باشید.»[۶]

همین توصیه‌ی به وحدت، در پاسخ به نامه‌ی رئیس جمهور و دیدار با اعضای مجمع جهانی اهل بیت نیز توسط رهبر انقلاب تکرار شد.

* توصیه‌ای مهم؛ از آغاز تا پایان مذاکرات

آیا رهبر انقلاب صرفاً در دوره‌ی فعلی مذاکرات هسته‌ای به پرهیز از بگومگوها و حفظ وحدت توصیه کردند؟ با مرور بیانات ایشان در روزهای آغاز مذاکرات در سال ۸۲ یعنی دوازده سال پیش، پاسخ این سؤال روشن می‌گردد. رهبر انقلاب از همان روزهای آغازین مذاکره در سال ۸۲ این نکته را متذکر شده بودند:

«این‌گونه حوادث در کشور نباید به هیچ‌وجه وسیله‌ی بگو مگو و اختلاف بین مسئولان، آحاد یا جناحهای کشور شود؛ از این پرهیز کنید. ایشان [۷] درست گفتند که نقد و انتقاد و... ایرادی ندارد، و حتّی برخی از بی‌تابیهایی که انسان در این قضیه از دانشجویان، آحاد مردم و یا بعضی از مطبوعات دید که دغدغه داشتند، خوب هم هست و نشان‌دهنده این است که روی عزّت و استقلال ملی در جامعه، حسّاسیت زیاد است؛ اما هیچ‌کدام از اینها نباید به دعوا، اختلاف و کشمکش منتهی شود. آنچه اهمیت دارد این است که شما نخبگان و مسؤولان و بخصوص افرادی که تریبون دارند و نقششان بسیار مهمّ است -چه مجلس، چه مطبوعات، چه نمازهای جمعه و چه بقیه جاها- بدانند که وقتی کشور با چنین مسأله‌ای -که یک مسأله از دهها و صدها مسأله‌ای است که کشور با آن مواجه میشود- روبه‌رو میگردد، بدترین روش این است که خود این مسأله در داخل به وسیله‌ای برای بگومگو تبدیل شود؛ این خیلی بد است ...»[۸]

اهمیت توصیه‌ی رهبر انقلاب به پرهیز از بگومگوهای بی‌فایده در موضوع مذاکرات هسته‌ای دارای وجوه مختلفی است که یکی از مهم‌ترین آنها حفظ و حراست از «منافع ملی» است. «تأمین منافع ملی» هدف مشترکی است که در مذاکرات گوناگونی که در سطوح مختلف جهانی انجام می‌گیرد، همه‌ی دستگاه‌های دیپلماسی آن را سرلوحه‌ی کار خویش قرار می‌دهند و تمام تلاش خود را به‌کار می‌گیرند تا کمترین هزینه‌ها و آسیب‌ها به آن وارد شود. [۹]


اما آیا تنها سر میز مذاکره است که باید برای تأمین منافع ملی تلاش کرد؟ از نگاه رهبر انقلاب، پرهیز از اختلاف و دودستگی یکی از مقدمات تعیین‌کننده برای تأمین منافع ملی است.

«مسئولان کشور در قوای سه‌گانه و همه‌ی فعّالان سیاسی و فرهنگی بدانند که حفظ منافع ملی در وحدت کلمه و پرهیز از تفرقه و اختلاف است. سلیقه‌ها و گرایشهای متفاوت نباید در صحنه‌ی افکار عمومی به نزاع و مجادله و کشمکش تبدیل شود و دشمن کمین گرفته را امیدوار کند. همه با هم به نیازها و خواسته‌های بحق مردم در امور اقتصادی و فرهنگی بیندیشند و برای تأمین آن دست به دست یکدیگر بدهند.»[۱۰]

«اوّلین اثر اتّحاد این است که انسان احساس قدرت می‌کند. اولین اثر تفرّق این است که باطن انسان را تهی می‌کند؛ «و تذهب ریحکم»؛ طراوت و نشاط یک انسان و یک ملت را از آنها می‌گیرد. ما باید این درس را در درون کشور خود رعایت کنیم... به خاطر اختلافات جزئی نباید به اینها ]مشترکات ملت ایران[ خدشه وارد کرد. این برای ما یک فریضه و ضرورت است. این فقط امری نیست که «بهتر است» آن را مراعات کنیم. نه، «باید» آن را مراعات کنیم؛ هرکس مراعات نکند، به منافع کشور و مردم و به سرنوشت انقلاب ضربه زده است.» [۱۱]

البته واضح است که منظور از اتحاد و پرهیز از دودستگی، خودداری از اظهار نظر نیست، بلکه منظور، پرهیز از آسیب زدن به منافع ملی است:

«اتحاد و اتفاق معنایش این نیست که همه دارای یک سلیقه و یک مذاق باشند؛ اتحاد و اتفاق این است که سلیقه‌های گوناگون در کنار هم بنشینند، دست در دست هم بدهند، منافع ملی را بر اهواء شخصی مقدم بدارند.»[۱۲]

یکی از سؤالات اصلی در مقام رعایت این توصیه‌ی مهم، این است که چگونه می‌توان هم به تبادل نظر و گفت‌وگو پیرامون شرایط سیاسی اجتماعی فعلی کشور پرداخت و هم در خط انحرافی دودستگی و شکاف در جامعه نیز گرفتار نیامد. بدیهی است که منظور از پرهیز از دودستگی، بیان نکردن انتقادها و خودداری از اظهار نگرانی‌ها نبوده است. رهبر انقلاب در اولین روز سال جاری، آنچه را که موجب می‌شود انتقاد، منجر به دودستگی نشود، تبیین کرده‌اند؛ هم به دولتی‌ها تذکر داده‌اند که «دلواپس بودن جرم نیست» و «از تحقیر و اهانت به منتقدان» خودداری کنند، هم به منتقدین توصیه کردند که «انصاف را رعایت کنند» و نقدها «بایستی جوری باشد که اعتماد عمومی را از کسانی‌ که مسئولند و مشغول کارند، سلب نکند؛ تذکّر دادن باید جوری باشد که موجب بی‌اعتمادی عمومی نشود» [۱۳]

سال‌ها پیش رهبر انقلاب ضمن ارائه‌ی یک تمثیل، منافع ملی را به‌عنوان محور وحدت ملی معرفی کرده‌اند:

«من در مورد وحدت و یکپارچگی این یک جمله را عرض کنم: دوستی به من گفت بعضی از دستهای سیاسی در کشور سعی می‌کنند میدان سیاست را هم مثل میدان ورزش به «آبی‌پوش» و «قرمزپوش» تبدیل کنند. یک عده «قرمزپوش»اند و یک عده «آبی‌پوش». باید هم با هم در میدان سیاست رقابت داشته باشند. من گفتم در میدان ورزش، «قرمزپوش» و «آبی‌پوش»، هر دو در تیم ملی شرکت می‌کنند. وقتی هم که «قرمزپوش» و «آبی‌پوش» در تیم ملی شرکت کردند، یکی دروازه‌بان می‌شود، یکی مدافع می‌شود، یکی مهاجم می‌شود؛ با هم همکاری می‌کنند. اگر در میدان سیاست کسانی «قرمزپوش» و کسانی «آبی‌پوش» و کسانی «سبزپوش» و کسانی «زردپوش» شدند، بشوند؛ اما آن‌جایی که پای تیم‌ملی در میان است، آن‌جایی که منافع ملت و مواجهه‌ی با دشمن مطرح است، مواظب باشند اختلافات را کنار بگذارند و مثل یک تیم کار کنند. آن‌طور نباشد که در تیم ملی، آن‌جایی که منافع ملت مطرح است، به دروازه‌ی خودی گل بزنند! اگر این می‌شود، عیبی ندارد؛ نامها مختلف باشد، اما دلها یکی باشد. دلها یکی؛ بر محور دین، بر محور نظام، بر محور اسلام و بر محور منافع ملی باشد. امیدواریم که ان‌شاءاللَّه این‌گونه باشد.» [۱۴]

در سال همدلی و همزبانیِ دولت و ملت و در شرایطی که بحث و گفت‌وگو پیرامون ارزیابی متن برآمده از مذاکرات، در چند هفته‌ی گذشته بالا گرفته و در روزهای آینده نیز ادامه خواهد داشت، نخبگان و رسانه‌ها برای ارزیابی عملکرد خود ضروری است که به این سؤال پاسخ دهند که آیا این اظهارنظرها و موضع‌گیری‌ها در راستای تکمیل اقدامات، انجام گرفته و به‌مثابه یک کار گروهی مشترک برای دفاع از منافع ملی بوده است یا خیر؟

[۱] بیانات در دیدار اعضاى مجلس خبرگان رهبرى ۱۳۹۳/۱۲/۲۱
[۲] پاسخ به نامه رئیس‌جمهور درباره مذاکرات هسته‌ای ۱۳۹۴/۴/۲۴
[۳] خطبه‌های نماز عید فطر ۱۳۹۴/۴/۲۷
[۴] بیانات در دیدار مداحان اهل‌بیت علیهم‌السلام ۱۳۹۴/۱/۲۰
[۵] بیانات در حرم مطهر رضوی ۱۳۹۴/۱/۱
[۶] بیانات در دیدار مسئولان نظام و سفراى کشورهاى اسلامى ۱۳۹۴/۴/۲۷
[۷] رئیس‌جمهور وقت
[۸] بیانات در دیدار کارگزاران نظام‌ ۱۳۸۲/۸/۱۱
[۹] دیدار مسئولان وزارت خارجه و سفرا و رؤسای نمایندگی‌های جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور با رهبر انقلاب ۱۳۹۳/۵/۲۲
[۱۰] پیام به مناسبت راهپیمایی ۲۲ بهمن‌۱۳۸۰/۱۱/۲۳
[۱۱] خطبه‌های نماز عید سعید فطر ۱۳۸۰/۹/۲۵
[۱۲] خطبه‌های نماز عید سعید فطر ۱۳۸۷/۷/۱۰
[۱۳] بیانات در حرم مطهر رضوی ۱۳۹۴/۱/۱
[۱۴] بیانات در دیدار جمعی از جوانان استان اردبیل ‌۱۳۷۹/۵/۵